Üvey annesine âşık olup kara sevdaya tutulan oğlunu, bu aşk üzerine boşadığı karısıyla evlendiren bir babanın hikâyesinden bahsedeceğim. Haklı olarak “Yok artık daha neler” diyenleri milattan önce 3. yüzyıla götüreyim...

Büyük İskender’in generallerinden biri olan I. Seleukos, İskender’in ölümünden sonra kurulan yeni imparatorluğun (Seleukos İmparatorluğu) kralı olmuştu. Karısının adı da Stratonike idi.

Ancak Seleukos’un oğlu I. Antiokhos, ‘ahir zaman’ alametlerinden biri olarak görülen Müge Anlı programlarında duymaya alıştığımız türden bir olaya imza atmış ve babasının karısı olan üvey annesi Stratonike’ye abayı yakmış. Bunun gelip geçici bir heves olmadığını gören imparator, oğlunun sağlığı ve mutluluğunu düşünerek karısı Stratonike’yi oğluna “vermiş”  ve nikâhları kıyılmış.

Olay mahalline ahlak polislerini göndermek isteyenlere bu işin binlerce yıl önce gerçekleştiğini tekrar hatırlatayım.

Görsel, yapay zekâ tarafından oluşturulmuştur

I. Antiokhos, Stratonike’ye o kadar âşıkmış ki evlendikten sonra kurulan bazı kentlere ‘Kraliçe Stratonike’nin kenti’ anlamına gelen Stratonikeia ismini vermiş.

Bu kentlerden biri de Muğla Yatağan’daki Eskihisar köyü sınırlarında bulunan Stratonikeia. Muğla’daki bu yerleşim bölgesi aslında Hititler döneminde Atriya olarak geçiyor. Klasik Dönemde Khrysaoris, Idrias ve Hekatesia olarak bilinen yerleşimin adı, MÖ 3. yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren Seleukos Kralı I. Antiokhos tarafından, karısı Stratonike’ye olan aşkını cümle âleme göstermek için Stratonikeia olarak değiştirilmiş. Stratonikeia ismi Doğu Roma dönemi dahil olmak üzere uzun süre kullanılmış. Bölgenin Türk egemenliği dönemindeki adı Eskihisar.

Bir Bodrum seyahati sırasında keşfettiğim bu antik kentin bana en ilginç gelen kısmı; burada hâlen  yaşayanların olması. Yani ‘Bodrum’da antik kent manzaralı kiralık ev' ilanına denk gelirseniz şaşırmayın!

Bir diğer eşi benzeri görülmemiş nokta ise; bu kentte dokuz ayrı çağı bir arada görebiliyorsunuz. Sol ayağınızın bastığı taş ile sağ ayağınızın bastığı taş arasında 2 bin 200 yıllık bir tarih farklılığı olabiliyor örneğin. Yaklaşık 5 bin yıllık mezarlar ve buluntular da var.

Bölgede Tunç Çağı’nın dışında, Arkaik, Klasik, Helenistik, Roma İmparatorluğu, Doğu Roma (Bizans), Menteşe Beyliği, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerine ait yapı, kalıntı ve buluntular var. Her döneme ait bulunan bir kalıntıyı kentin bir kenarında korumaya alıp, sergiliyorlar. Böylece yaşayan bir tarih kenti kuruluyor.

İnsanlık tarihinin farklı çağları Stratonikeia'da bir arada görülebiliyor

Yapay zekânın Tanrıça Hekate tasviri için çizdiği illüstrasyon

Şehre ve bu iki kapıya dönecek olursak; bu kapılar Lagina Hekate kutsal alanına açılıyor. Lagina; Stratonikeia'nın kült yeri, bölgenin de dini merkezi ve buraya yaklaşık 8,5 kilometre uzunluğunda, 3-3,5 metre genişliğinde kutsal bir yol (sacra via) ile bağlı olduğu biliniyor.

Prof. Dr. Bilal Söğüt bu kapının önemini şöyle anlatıyor:

“Hekate için Lagina’da her yıl normal, dört yılda bir de büyük şenlikler düzenlenmekteydi. Bu şenliklerin nasıl olacağı ve neler yapılacağı belli kurallara bağlanmıştı ve düzenli olarak ‘Anahtar Taşıma’ törenleri olarak gerçekleştiriliyordu. Böylece törenler belirli bir düzen içerisinde yıllık olarak devam ediyordu.

Lagina, Hekate’nin evi

Anahtar taşıma töreninde genç kızlardan oluşan bir koro ilahiler söyleyerek Lagina’dan çıkıp, Stratonikeia’ya varıyor, kente bağlılıklarını bildirip, oradaki törenler bittikten sonra tekrar kutsal alana geri geliyorlardı. Bu koronun kutsal alana girmesinden sonra buradaki dini törenler başlıyordu. Kutsal alana gelen insanlar, buradaki oturma basamaklarını oturup töreni izliyorlardı.”

Günümüzde de hâlâ burayı ziyaret edenler varmış. Farklı ülkelerden özel gruplar gelip Tanrıça Hekate’yi ziyaret ediyormuş.

Peki, Led Zeppelin’in Tanrıça Hekate’yle ve Bodrum’la ne ilgisi var?

Bir şehir efsanesine göre Led Zeppelin, ‘Stairway to Heaven’ şarkısını Tanrıça Hekate için yazıyor. Bu iddiayı birkaç sebebe dayandırmak mümkün. ‘Stairway to Heaven’ parçası, grubun 8 Kasım 1971'de piyasaya sürdüğü isimsiz olan dördüncü albümünde var.

Albümün orijinal dış kapağında yer almayan, ancak iç kapağında bulunan ünlü illüstrasyon bu iddiayı kuvvetlendiriyor gibi. Zira görseldeki figür ve Hekate arasında arasında benzer semboller görülüyor.

Hekate genellikle gecenin, yolların ve kavşakların tanrıçası olarak bilinir. Elinde bir meşale ya da fener taşıyan bu figür, yolların rehberi olarak görülür. Led Zeppelin’in albümündeki keşiş figürü de bir fener taşıyor.

Led Zeppelin albümündeki iç kapak illüstrasyonu

Diğer bir benzerlik de şarkının sözlerinde paganizme atıfta bulunan imgeler. Zira Hekate de pagan kültüründe önemli bir tanrıça. Şarkının bazı bölümlerinin, özellikle belirsiz bir yolculuğa işaret eden semboller ve doğa imgelerinin, Hekate’nin mitolojik rollerine uygun olduğu düşünülüyor. Misal, ‘Stairway to Heaven’ın başında “There's a lady who's sure all that glitters is gold / And she's buying a stairway to Heaven” ifadeleriyle geçirilen kadın figürünün şarkıdaki sembolik anlamını Hekate'ye atfedilen hasletlerle özdeşleştirenler az değil.

Prof Dr. Bilal Söğüt'ten kente dair son söz:

"Stratonikeia Antik dönem ile Osmanlı ve Cumhuriyet dönemleri yapı ve kent dokusunun birlikte görülebileceği nadir yerlerden birisidir.

Stratonikeia, Osmanlı dönemine ait taş döşeli sokaklarda yürüyerek tarihi alanları ve kalıntıları dolaşabileceğiniz, köy meydanlarında ulu çınarların gölgesinde oturabileceğiniz, Cumhuriyet dönemi köy kahvelerinde molalar verebileceğiniz nadir bir yerleşim dokusuna sahiptir.

Antik kentin içinde Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde kullanılan köy meydanı özgün yapıları ile restore edilmeye başlanmıştır. Bu köy meydanındaki dükkânlarda o dönemin esnaflarından bakırcı, terzi, ayakkabıcı, demirci, bakkal ve kahvehaneler yaşatılmaya ve köy meydanını şenlendiremeye devam edecekler."

Not: Stratonikeia antik kentini gezdiğimde burada hâlen bir yaşamın sürüyor olmasından da çok etkilendim. Kent hakkında daha fazla bilgiye ulaşmak isterken Ertuğrul Karslıoğlu'nun 'Evlerinin Önü' adlı belgeseline denk geldim. Belgesel; Stratonikeia antik kenti ve kutsal alanı Lagina'nın kalıntıları arasında yaşayan Eskihisarlılardan bazılarını tanıtıyor. Şu an herhangi bir platformda yayında olmayan belgeseli izleyebilme fırsatını bana sunan Ertuğrul Karslıoğlu'na teşekkür ediyorum.