Turşu suyunun iyisi limonla mı yoksa sirkeyle mi olur?
Bu sorunun Yeşilçam'ın meşhur ‘Neşeli Günler’ filminde bir aileyi bölme potansiyeli taşıdığını hatırlıyorsunuzdur. Peki ya o aile bir turşucu değil de bir meyhane işletseydi? Büyük ihtimalle kavga konusu turşu değil, “Rakı sek mi içilir, su katılarak mı?” olurdu.
Rakıyı sek içenleri bir türlü anlayamamakla birlikte, su katma olayının da görece yeni bir olay olduğunu kabul ediyorum.
Zira eskiden rakı, bugünkü shot bardaklarının biraz daha uzun bir versiyonunda sek olarak içilir, su ise yanında yudumlanırmış.
Ben ‘İstanbul dublesi’ denilen rakı miktarına eşit oranda su koyduktan sonra bolca buzumu da ekleyip önüme bakmayı tercih ediyorum.
Rakıya su katılır mı katılmaz mı herkesin kendi bileceği iş. Ama konu şaraba gelince işler değişiyor. Yan masada tanenli güzelim bir kırmızı şaraba su katıldığını görsem, gözüm istemsiz seğirebilir. Yalan yok.
Bunu yapan birine bugün nasıl tuhaf bakarsak, Antik Yunan’da da tam tersi şarabına su katmayanlara aynı şekilde bakılıyor.
Bunun gerekçesi de epey ilginç. Zira o dönem şaraplar o kadar yoğun ki, saf yani modern anlamda sek diyebileceğimiz bir şekilde içilirse; vatandaşlar, Hades’in Krallığı’na doğrudan VIP bilet kazanabiliyor.
Bu yüzden Antik Yunan’da saf şarap içmek barbarlık ve aşırılık olarak görülür, genellikle üç birim suya bir birim şarap oranında karıştırıldığı söylenir.
Tabii şaraba su katmak ancak fanilerin işi olur.
O dönemde tanrılar ve yarı tanrılar yeryüzünde cirit atıyor… Bu yarı tanrılardan biri de; şarap tanrısı Dionysos'un bir refakatçisi ve neşe perisi Euphrosyne'nin bir yoldaşı olarak tasvir edilen Akratos.
Ne tesadüftür ki bizim yarı tanrı Akratos (ἄκρατος), Yunanca’da bir kelime olarak da kullanılıyor ve su katılmamış saf şarap anlamının yanı sıra, kişi veya bir durum için kullanıldığında; kontrolsüz, dizginsiz, ölçüsüz anlamına gelebiliyor.
Beni Akratos ile tanıştıran kişi Zeugma Antik Kent Kazı Başkanı Prof. Kutalmış Görkay oldu.
2000 yılından beri Zeugma Antik Kent kazılarına destek veren Türkiye İş Bankası’nın davetiyle gittiğim Zeugma Müzesi’ni Kutalmış Hoca’nın anlatımıyla gezmek paha biçilemezdi.
Müzeyi henüz görmeyenler ya da daha önce rehbersiz gezenler, aşağıdaki videodan Kutalmış Görkay’ın anlatımıyla Zeugma’nın mozaiklerini ve evlerini daha iyi anlayabilir.
Videoyu izleyenler Akratos’un Zeugma ve şarapla olan bağlantısını görecekler. Yok ben izleyemem şu anda okuyayım diyenlere de Kutalmış Hoca’nın anlatımının özetiyle Akratos’u tanımanıza ben aracı olayım:
"Sizin de evliliğiniz onlar gibi ölümsüz olsun!"
“Duvarda gördüğünüz mozaiği yerde düşünün, bu küçük bir oda… Bu bir yatak odası. Betimi koyduğu yerin altında halı gibi bir desen var. Bu halı gibi olan yere yatak geliyor.
Zeugma'da yaşayan aileler kalabalık aileler, bir evde bir karı koca, iki çocuk yaşamıyor. Konak yaşantısı olarak düşünülebilir.
… Bu odalar düğünden önce hazırlanıyor ve gerdek gecesi burada geçiyor. Onun için sahneler de daha çok aşkla ilgili, mitolojiden birbirini seven âşıklarla ilgili oluyor. Mesaj veriyorlar sizin de evliliğiniz onlar gibi ölümsüz olsun diye.
Bu mozaikte da Akratos (solda) ve Euphrosyne var. Bunlar kişileştirmeler…
Adamın ismi Akratos ama Akratos ne demek Yunanca? Su katılmamış şarap, sek şarap. İçince sizi sarhoş eden şarap. Aslında tavsiye edilen bu değil normalde içki meclislerinde. Ölçülü içmek önemli. Euphrosyne de neşe ve coşkuyu tasvir ediyor…
‘İçelim güzelleşelim, coşalım’ derler ya bizde… Bir mesaj veriyor bu da yeni evlenen çiftlere. Hayat güzel geçsin, carpe diem gibi hayatın zevkini çıkaralım diyorlar.
Akratos'un yanında altından yapılmış büyük bir krater dediğimiz kap var. Bu krater normalde suyla şarabı karıştırmak için kullanılır. Şarap konur sonra bir ölçü iki ölçü su konur ve karıştırılır. Antik dönemdeki içki böyle içilir.
Normalde bu kraterin iki kulbu vardır ve onunla karıştırılır ama bunun yok. Özellikle bunu yapmışlar çünkü Akratos’un şarabına su karışmıyor. O yüzden özellikle o kulpları özellikle burada betimlememişler…”
|
Velhasıl, şimdilerde şarap severlerin muhtemelen sinirlerini hoplatacak şaraba su katma hikâyesi görüldüğü üzere Antik dönemde normalmiş.
Zeugma Antik Kenti’nde yepyeni bir ev ziyarete açılacak: Muzalar Evi
Müzeyi gezdikten sonra Kutalmış Hoca bir de olay mahalini yani Zeugma Antik Kenti'ni gezdirdi. Ana bölümü görmek etkileyiciydi, daha önce kenti gezmiş olanlar ne demek istediğimi anlar.
Ancak kentte henüz ziyarete açılmamış yeni bir bölüm olan Muzalar Evi’ni ilk gören gözlerden biri olmak da ayrıca heyecanlandırıcıydı. Zira burasının ana bölümden farkı, bir evin içinde gerçekten dolaşıyor olmanız.
Fotoğraf: Gücügür Görkay, Zeugma Kazı Başkanlığı
Çünkü duvarlarıyla, süslemeleriyle, mozaikleriyle, odalarıyla bugüne kadar olabildiğince iyi bir durumda kalmış bu ev. MÖ 31’den itibaren Roma’ya bağlanan ve adı geçit-köprü anlamına gelen ‘Zeugma’ kentinde yaşayan bir vatandaşın evinin içine konuk oluyorsunuz adeta.
2025 yılı içerisinde açılacak bu evin içini görmek için direksiyon Gaziantep'e kırılabilir. Antep mutfağının lezzetini de hatırlatmak bu seyahat için ekstra bir teşvik aracı olabilir. Ne yalan söyleyeyim Hışvahan'da içtiğim şiveydiz çorbasının tadı hâlâ damağımda.
|
Berna Abik kimdir?
1988 yılında İstanbul'da doğdu. Editörlük hayatına dünyanın önemli şehir dergilerinden biri olan Time Out'ta başladı. Daha sonra Doğan Burda dergi grubu bünyesindeki İstanbul Life dergisinde çalıştı.
Son olarak T24 ekibine katıldı; burada editörlük ve video röportajlar yapıyor.
|
