İMLA SORUNLARI

kale almak ya da almamak

25 Temmuz tarihli gazetelerde, Devlet Bahçeli'nin 154 kişilik listesinde adının bulunması konusundaki tepkisi sorulanlardan Ümit Özdağ, "kale almıyorum" yanıtını vermişti.

Tek A'lı "kale" yalnızca askerlikte, turizmde, futbolda vb. alanlarda kullanılan bir sözcük. Ümit Özdağ belli ki "kaale" almıyor. Çift A, ikincisi uzun. Tek A'yla idare edilebilecek gibi değil. Ancak, kabahat AKDTYKTDK sözlüğünde; "kale almamak" diye yazan onlar.

MASTAR HATALARI

-me / -mek

22.7.2024, haber başlığı:

"Harris: Adaylığı hak etme ve kazanma niyetindeyim"

Buradaki, hak etmek ve kazanmak meselesi.

* * *

 "Çocuk yaşta evliliğe zorlanmadan nafaka tartışmasına kadar pek çok olgunun ekonomi politiğini ele veriyor."

... 'zorlanmaktan' olacak.

BİRBİRİNE KARIŞTIRILANLAR

sac/saç

"Saç kavurma" diye yazıyor bir lokantanın reklamında. Korku filmi gibi.

İNGİLİZCEDEN GELENLER

tik etmek _ koşul(lar)a uygun bul(un)mak

tiklemek_ uygun kareyi işaretlemek

* * *

Hadi görüşürüz!

"Görüşürüz"ü otuz yıl kadar önce bir çevirmen arkadaşımdan sık sık duymaya başladığımda içimden, "see you"dan geliyor ama, tutmaz bu veda Türkçede, sesi uymaz diye düşünmüştüm.

Bir başına "görüşürüz" sözcüğü hep öyle biraz sıkışık, zoraki gibi dolaştı ortalıkta. Sonra başına "hadi" geldi ve söyleyiş ferahladı, hadi'yle hareketlendi "görüşürüz", ayağı yere bastı. Şimdi artık, "Allah'a emanet"i bile geride bırakmaya başlamış olabilir.

* * *

"Ev zencisi"

İngilizce "house nigger"dan gelmişti ama, yaygın değildi, son birkaç gündür ün kazandı.

Terimle ilgili ayrıntılı bilgi için Ekşi Sözlük'e bakılabilir.

Ekşi Sözlük, birkaç yıl öncesine kadar nefis bir platformdu. Bilgi sunmanın en genç, en eleştirel, eğlenceli, dinamik ve yaratıcı türünü orada bulabiliyordunuz. Şimdi yine bulabiliyorsunuz ama, eskiden yazılmış olanlara sonradan şu "trol" denen yaratıkların saptırma, demagoji ve tehditleri ekleneli sözlük yer yer bozuk çizik plaklara dönüştü. Her neyse. Troller zaten her yerde. Edebiyat eleştiricisi akademisyen kılığında kuklalık eden okuma yazma bilmezleri bile var.

Ekşi Sözlük'teki "ev zencisi" başlıklı "entri"ler trol istilasının öncesinde başlıyor ve gayet yararlı. Deyimin tarihsel kökenleri ve öyküsü oradan az çok okunabilir. Cb. kaynaklı son kullanım üzerine de epey yazan olmuş.

Ben ise böyle sıradışı dil olayları konusunda hep "neden" sorusuna başvurmak isterim: Acaba neden kullandı o sözü o kişi? Açıkça okunan kastın ötesinde, bilinçli ya da bilinçsiz ne gibi saikler olabilir?

Aklıma önce en iyimser rafta duran olasılık geliyor: Başkalarını "ev zencisi" diyerek küçültmeye çalışan kişi, kendisini "tarla zencisi (field negro)" sayarak konuşmuş olabilir, tıpkı sizin gibi sevgili Malcolm X.

Ancak, güncel örnekte bu olasılık hemen saf dışı oluyor, çünkü Malcolm X'le aralarında herhangi bir ortak yön bulmak mümkün değil, önderlik türü dahil. Demek tarla zencisi iddiasının hiçbir şansı olamaz. İlki gönülsüz köleyken, "ev zencisi" gönüllü köle, hizmetkâr, uşak.

Diğer bir olasılık, konuşan kişinin kendi evini yani hizmetindeki kişileri esirgemek için, aralarında kurulabilecek her tür çağrışım ilişkisini önlemek için, Batı kaynaklı, yani "evlerden ırak" bir deyim seçmiş olmasıdır. Çoktandır ırkçı bir nitelik yüklenmiş olan "zenci" sözcüğünü kullanmaktan da kaçınmadan. Malcolm X belki bir kurtuluş bağlamında "negro" diyebilir ama, başkaları diyemez. Derse işte böyle her tür etik dışılık ortaya dökülür.