Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, (KKTC), 7 Ocak 2018’de erken genel seçime gidiyor. Temmuz 2018’de gerçekleşmesi planlanan Genel Seçimler, Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP) Genel Başkanı Tufan Erhürman’ın KKTC Meclisi’ne sunduğu “seçimlerin yenilenmesine ilişkin karar önerisi"nin KKTC Meclis Kurulu’nda oy çokluğuyla kabul edilmesiyle erkene alındı ve 7 Ocak 2018 olarak takvimlendirildi. T24 olarak, Kuzey Kıbrıs’ta yapılacak olan bu genel seçimleri yakından takip etmek ve Türkiye kamuoyunun da ilgisine sunmak istedik. Bu 3 haftalık süreci, Doğu Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü, fakültedeki hocalarımız ve çeşitli yazarlarla iş birliği içinde takip gedeceğiz.
İşte Yetin Arslan’ın 10 soruda Kıbrıs Türk halkının 7 Ocak’ta sandık başına gideceği seçimlerle ilgili hazırladığı önemli notlar:
1) Seçimlere katılacak olan partiler hangileri ve kaç milletvekili seçilecek?
50 milletvekilinin meclise gönderileceği seçimlerde sekiz parti yarışıyor. Ayrıca bağımsız adaylar da var. Seçimlere katılan partiler şunlar: Milliyetçi Demokrasi Partisi (MDP), Toplumcu Demokrasi Partisi (TDP), Ulusal Birlik Partisi (UBP), Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP), Demokrat Parti (DP), Yeniden Doğuş Partisi (YDP), Halkın Partisi (HP) ve Toplumcu Kurtuluş Partisi Yeni Güçler (TKP-YG). Bunun yanısıra Lefkoşa’dan dört, Gazimağusa’dan iki, Girne, Güzelyurt ve İskele’den ise birer bağımsız milletvekili yarışacak.
2) Partilerin durumu nedir, seçim kampanyalarını nasıl, hangi sloganlarla yürütüyorlar?
Partiler, halkın karşısına çeşitli vaatler ve sloganlarla çıkıyor.
Cumhuriyetçi Türk Partisi (CTP): Ana muhalefet partisi CTP “Ne demek Umut yok!” “Biz Halkız, Burada Biz Varız!” “Hazırız Çalışırız Yaparız” gibi sloganlarla seçime gidiyor. 2016 yılında CTP’nin Başkanı olan Tufan Erhürman’ın Genel Başkan olarak katıldığı ilk seçim.
Toplumcu Demokrasi Partisi (TDP): Cemal Özyiğit başkanlığında yeni yüzlerle seçime giden partinin sloganları: “ Güçlü bir kadro, Temiz bir Geçmiş, Özgür bir gelecek” “Güçlü, Temiz, Özgür bir geleceğe sen de katıl!” “Geçmişi ile barışık, bugününe karşı dürüst ve geleceğine karşı umutlu bir halkın, hak ettiği temiz yönetim için yola çıkıyoruz”, “katılımcı siyaset”.
Halkın Partisi (HP): “Toparlanıyoruz” hareketinin de kurucusu olan Kudret Özersay önderliğinde 2015 yılında kurulan HP seçimlere ilk kez katılıyor. Sloganları: “Halkın Umudu, Halkın Partisi” “Halkın İradesiyle, yeni siyaset”
Demokrat Parti (DP): Serdar Denktaş’ın başkanlığını yaptığı parti “Özgürlük, Demokrasi, Eşitlik” “En iyisini Halk Bilir”gibi sloganlarla seçime gidiyor.
Ulusal Birlik Partisi (UBP): Şu anki hükümetin büyük ortağı olan parti Hüseyin Özgürgün başkanlığında “Her zaman olduğu gibi biriz”, “Partimiz bir Gücümüz Bir”, “Tek Başına İktidar Yolunda Biriz” gibi sloganlarla seçimdeki yerini alıyor.
Yeniden Doğuş Partisi (YDP): Erhan Arıklı başkanlığındaki YDP’nin seçim sloganları ise: “Şimdi yenilik zamanı” “Vatanım Kıbrıs”.
Milliyetçi Demokrasi Partisi (MDP): Buray Büsküvütçü başkanlığında seçime hazırlanan parti, aşırı sağ ve milliyetçi çizgide siyaset yapıyor. Bu duruşunu, “Gelecek Sözümüz, Sözümüz Ülkümüz” “Milli Devlet Güçlü İktidar”, “Kıbrıs’ın Milli Gücü” gibi sloganlarında da görmek mümkün. MDP Milletvekili adayları evrak eksikliği nedeniyle seçimlere sadece 29 aday ile katılabiliyor.
Toplumcu Kurtuluş Partisi Yeni Güçler (TKP-YG): TDP’den ayrılan bir grup milletvekilinin kurduğu Toplumcu Kurtuluş Partisi, Birleşik Kıbrıs Partisi ve bazı sivil toplum örgütleriyle birleşerek Mehmet Çakıcı liderliğinde seçimlere katılıyor. TKP-YG’nin sloganları ise “Değişim Kurtuluştur”.
Geçtiğimiz seçimlerde olduğu gibi Yeni Kıbrıs Partisi (YKP), bu seçimleri de boykot ederek katılmadı.
3) Kaç seçmen var ilçelere göre milletvekili sayısı kaç?
Yüksek Seçim Kurulundan yapılan açıklamaya göre 188 bin 688 seçmen var ve ‘Seçim ve Halk Oylaması Değişiklik Yasası’nın değiştirilmesiyle birlikte bu seçimlerde seçmen ülke genelinde oy kullanılabilecek. Toplam 50 milletvekilinin meclise gireceği seçimlerde, bölgelere göre milletvekili sayısı dağılımı ise şöyle: Lefkoşa 16, Gazimağusa 13, Girne 10, İskele 5, Güzelyurt 4 ve Lefke 2.
4) İlk kez uygulanan ‘Karma oy’ sistemi nasıl işleyecek ve seçmen nasıl oy kullanacak?
Seçmenler Yüksek Seçim Kurulu’nun belirlediği kıstaslara göre, kendi kayıtlı oldukları bölgelere bakılmaksızın altı ilçedeki adaylara da oy verebilecekler. Bu durum tüm adayların sadece kendi bölgelerinde değil, tüm bölgelerde aktif olmasını gerektiriyor.
Bu sistemin ilk kez kullanılacak olması ve siyasi arenadaki yeni partiler ve isimler nedeniyle karma eğilimin arttığını söylemek yanlış olmaz. Karma oy atmayı planlayan seçmen için ise yeni sistem belirsizliğini koruyor. Seçim Yüksek Kurulu konuyla ilgili açıklamalar yaparken bilgilendirici videolarını da yayınlıyor. Seçimde karma oy kullanmayı planlayan seçmen oyunun geçersiz olabileceği endişesini taşıyor.
5) Bu seçimlerde ilk kez uygulanan ‘Kadın Kotası’na siyasi partiler nasıl uyum gösterdiler?
Kuzey Kıbrıs’ta ki seçimlerde ilk kez cinsiyet kotası uygulanıyor. Siyasi Partiler Yasası’nda 2015 yılında yapılan değişiklikle her partinin yüzde 30 karşı cinsi aday göstermesi zorunlu hale getirilmişti. Erkeklerin çoğunlukta olduğu Kuzey Kıbrıs politik yaşamında kadınların siyasette daha aktif olmaları için önemli bir adım olan cinsiyet kotası ile birlikte partiler ilk kez yüzde 30 kadın kotası uygulamak zorunda kaldı. Daha önce tüzükleri gereği bu uygulamayı yapan partiler olsa da basına yansıyan şekliyle bugün hükümetin büyük ortağı olan Ulusal Birlik Partisi kadın kotasını doldurmakta zorlandı. Bölgelere bakıldığı zaman ise kadın adayların üst sıralarda çok fazla yer alamadığını söylemek mümkün. 29 Temmuz 2013 tarihinde yapılan Milletvekili Seçimlerinde toplam kırk yedi (47) kadın milletvekili seçimlere katılmış ve Cumhuriyetçi Türk Partisi’nden üç, Ulusal Birlik Partisi’nden ise bir olmak üzere sadece dört kadın milletvekili meclise girebilmişti. Yani bugün kadınların KKTC Meclisi’nde temsil oranları toplam rakamın yüzde 8’ini oluşturuyor.
Bugün cinsiyet kotasının zorunlu hale getirilmesiyle birlikte UBP, HP, CTP ve YDP, kadın milletvekili aday sayısı alt sınırı olan 15, TKP YG ve TDP 16, DP ise 17 adayla seçimlere katılıyor. Böyle bir fotoğrafla partilerin kota sınırında kaldığını söylemek mümkün.
Dokuz bağımsız adayla birlikte toplam milletvekili aday sayısının üç yüz seksen sekiz (388) olduğu 7 Ocak erken seçimlerinde İlk kez uygulanacak “kadın kotası” bakalım seçim sonuçlarına nasıl yansıyacak.
Daha önce Cumhurbaşkanlığı seçimlerine de katılmış, geçici hakamette Başbakanlık yapmış ve şu anda da Cumhuriyet Meclisi’nde Meclis Başkanı olarak görev yapan Cumhuriyetçi Türk Partisi Milletvekili Sibel Siber bu seçimlerde aday değil.
6) Hangi meslek grupları milletvekilliğine daha çok ilgi gösteriyor?
Doktorlar yine seçimlerin en popüler meslek grubu. Hemen hemen her seçimde olduğu gibi gelenek bozulmuyor ve özel sektör ve kamuda çalışan 20 doktor Ocak ayında yapılacak seçimlerde milletvekili olmak için yarışıyor. Doktorların yanı sıra bu seçimlerde hukukçular ve öğretmenler de dikkat çeken meslek gruplarından.
7) Engelli ya da bir başka deyişle ‘Özel Gereksinimli’ aday var mı?
Altı özel gereksinimli (engelli) birey 2018 Erken Seçimleri’nde milletvekilliği için yarışacak. Ocak ayında yapılacak seçimlerde TDP, CTP, TKP Yeni Güçler ve HP’nin 1’er DP’nin ise 2 özel gereksinimli milletvekili adayı bulunuyor. 2 Aralık 2017 tarihli Cyprus Today gazetesinde Anıl Işık’ın haberine göre özel gereksinimli bireyler ilk kez bu kadar “görünür” olabiliyorlar. Milletvekilliği için yarışacak adayların geçmişlerinde ya da bugünlerinde sivil toplumda yer aldıklarını görebiliyoruz. Kıbrıs’ın Kuzeyi’nde son yıllarda yürütülen sivil toplum çalışmalarıyla birlikte özel gereksinimli bireylerin görünür olmasının Kıbrıs Türk siyasetinde böyle bir eğilimin doğmasına neden olduğunu söyleyebiliriz. Bu eğilimin “samimiyeti” yine seçim sonuçlarında ortaya çıkacak.
8) Seçim sonuçlarından nasıl bir tablo beklenebilir?
Kuzey Kıbrıs siyasi tarihinde yapılacak olan erken seçimin bir istisna olduğunu söylemek mümkün değil. Kuzey Kıbrıs’taki “düzen”in uzun ömürlü koalisyon hükümetlerini yaşat(a)mayacağı da aşikar. Önceki seçimlerde olduğu gibi bu seçimlerde de tek başına iktidar olası görünmüyor. Erken seçimin Kıbrıs Türk siyasetinde bir “gelenek” olduğunu bile söyleyebiliriz.
9) Seçimlerde sosyal medyanın kullanımı nedir?
Ocak 2018 Erken Seçimleri, Sosyal Medya’nın hem partiler hem de adaylar arasında yaygın olarak kullanıldığı ilk seçimler olarak tarihe geçecek. Seçimlerin sonucu ise sosyal medyanın Kıbrıs’ın kuzeyi için önemli bir unsur ve olup olmadığını da gösterecek. Sosyal Medya’nın bu kadar etkin kullanılması partilerin kampanyalarının “canlı canlı” tartışılmasının ve geri bildirimlerin hızlanmasının önünü açtığını da söyleyebiliriz.
10) Kuşaktan kuşağa siyaset ilgi görüyor.
Kuzey Kıbrıs’ta ‘Kuşaktan Kuşağa’ sürdürülen çok sayıda adayın katıldığı bir siyasi eğilim görüyoruz. Yıllarca ülkede Başbakan Yardımcılığı ve Maliye Bakanlığı yapmış olan Salih Coşar’ın kızı Fatma Coşar Kınış’ın HP’den adaylığı, CTP eski genel sekreteri Naci Talat Usar’ın kızı Dr.Sıla Usar’ın CTP’den adaylığını sayabiliriz. Yine HP’den KKTC’nin Kurucu Başbakanı Mustafa Çağatay’ın oğlu Erek Çağatay’ın adaylığı var. Eski Cumhurbaşkanı Derviş Eroğlu’nun kızı Resmiye Canaltay, CTP’nin eski genel başkanı Özker Özgür’ün oğlu Birikim Özgür, CTP’li eski milletvekili Vasfi Candan’ın oğlu Armağan Candan ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik eski Bakanı Dr.Şerife Ünverdi’nin oğlu Aydın Soyer’in adaylıklarını da bunlar arasında sayabiliriz.
