Ukrayna'da hayat kurtaran Suriyeli doktor: 'Savaş alanında değilseniz, böyle yaraları asla görmezsiniz'

Dr. Monzer Yazji "Eşim ve çocuklarım için çok korkutucu. Çok fazla dostumu ve iş arkadaşımı kaybettim, hayatta olduğum için şanslıyım" diyor.

Dr Yazji çok sayıda savaş alanı ve felaket bölgesinde bulundu. Yedi çocuğu var ve kızı ilk torununa hamile. Ancak Dr. Yazji'nin aklı, evinden uzaktaki diğerlerinin çektiği acılarla meşgul.

BBC'ye konuşan doktor "Aileme, Ukrayna'da meslektaşlarımın şu an yaşadığına tanık olurken, burada Teksas'ta oturamam dedim" diyor.

Rus işgali büyük bir hareketlenmeye yol açtı. Birleşmiş Milletler 12 milyondan fazla kişinin evlerinden olduğunu söylerken 5,8 milyon kişi başka ülkelere kaçtı.

Dr. Yazji aksi yöne seyahat etmeye karar verdi. Ukrayna'nın ateş altındaki kentlerde danışmanlık yapmak, yardımda bulunmak ve ameliyatlar yapmak için.

Sivil bir doktor olarak görev yapmak, bir cerrahı, çatışmaların korkunç yaralanmalarına hazırlamıyor. Dolayısıyla doktorun deneyimi, yaralıları için yaşamsal önemde.

Dr. Yazji, bir savaş bölgesinde karşılaştığı zorlukları ve Suriye'deki deneyiminin kendisini nasıl hazırladığını BBC'ye anlattı.

Tarih tekerrür ediyor

"Burada tarih tekerrür ediyor gibi. Ukrayna halkı, Suriyeliler'in yaşadıklarını yaşıyor"

Dr. Yazji tıp eğitimini Suriye ve İngiltere'de tamamladı. 1998'de ABD'ye yerleşti ve birkaç yıl sonra felaket bölgelerine ilk gidenlerden biri oldu.

Suriye savaşın pençesine düştüğünde, çalışmaları kişisel bir hal aldı. 2012'de Tıbbi Bakım ve Yardım Örgütleri Birliğini (UOSSM) kurdu ve Suriye'deki iç savaş sırasında 30'dan fazla tıbbi misyona katıldı.

Dr. Yazji, doktor olduğunda ettiği yemini tutmak istediğini söylüyor: Irkı ve ulusu ne olursa olsun ihtiyaç sahiplerine yardım etmek. Yemini, savaş başladığından bu yana üç kez doktoru Ukrayna'ya gönderdi.

Aman vermeyen bombardıman altında hasta tedavi etmeye çalışmanın ne demek olduğunu biliyor.

"Suriye'de çalışırken, hastanenin ikinci katında bir roket patladı. Uydu telefonuyla karımı aradım ama ona sağ çıkamayabileceğimi söylemedim. 'Seni seviyorum. Lütfen çocuklarımıza iyi bak' diyebildim."

Neyse ki bu doktorun eşiyle son vedası olmadı ve güvenle ABD'ye, evine döndü.

Modern savaşın, uzun mesafeli toplar, insansız hava araçları ve balistik füzelerle yapılması, savaşa doğrudan müdahil olmayanların da güvende olmadığı anlamına geliyor.

Dr. Yazji, savaş bölgelerine yaptığı seyahatlerin ölme ve yaralanması riskini artırdığının farkında ama yine de kararlı.

"Benim yaşamım onlarınkinden daha önemli değil. Birinin hayatını kurtarmak benim için çok anlamlı. Kendimden daha büyük bir şeyin parçası olduğumu hissetmek bana huzur veriyor."

Ölümle dans

Ukrayna'ya ilk ziyaretini yaptığı Mart ayında, kaldığı yerin yakınlarına roket saldırıları yapılıyordu.

"Her yer sallanıyordu" diye anımsıyor Dr. Yazji: "Sirenleri ve patlamaları duymak korkutucu."

Ama yine de planlandığı gibi devam etti ve sağlık altyapısını kayıt altına aldı.

En çok ihtiyaç duyulan ilaçları ve malzemeleri belirledi ve kendisine katılmaya hazır Ukraynalı doktor aradı.

Ukrayna'ya ikinci gezisinde, Kiev, Lviv ve Lutsk kentinde üç klinik açtı.

Günde altı ameliyat

Geçen ayki üçüncü Ukrayna seyahatinde ülkenin doğusuna gidip ameliyatlar yapmaya başladı. Bazen günde altı kez.

"Çok karmaşık ameliyatlar yapmak zorundayız. Bir kişi omzunun üzerinden bir parçayı kaybetmiş, göğsünden ve kollarından yaralanmıştı."

Rus bombardımanının kurbanı, müdahalesi sayesinde hayatta kaldı.

Deri alınması ve yerleştirilmesini de içeren ameliyatlar, çok az su ya da elektrik varken bile yapılmak zorunda.

Dr. Yazji, hava bombardımanında yaralananları tedavi etmenin özellikle zor olduğunu söylüyor.

"Bazı hastaların kırık, çıkık, yanık gibi birden çok yarası oluyor, hatta bazen vücutlarının bir parçası kaybolmuş oluyor."

Yıllarca acil servislerde çalışmış sivil doktorların bile bir savaş bölgesindeki yaralanmaların boyutları ve ciddiyeti altında kolayca ezilebileceğini anlatıyor.

"Bir savaş alanına gitmemişseniz, asla böyle yaralar görmezsiniz. O nedenle özel bir yaklaşımınız olmalı, tıp fakültelerinde öğretilen geleneksel yaklaşım değil."

Suriye'den Ukrayna'ya

Doğu Ukrayna'nın bazı yerlerinde, doktorlar ve hemşireler güvende kalabilmek için kaçtı.

Geride kalan tıbbi görevliler ise yorgun ve tükenmiş haldeler. Ancak Dr. Yazji onlara eğitim veriyor ve yeni teknikleri denemeleri için teşvik ediyor.

Dr. Yaji "Ukrayna'nın doğusunda, daha öne hiç yapmadığı bir ameliyatı yapmak isteyen müthiş bir ortopedi cerrahıyla tanıştık. Kendisini teşvik ettik ve başardığını görmek çok güzeldi" diyor.

Her şeyin, en basit ilaç ve malzemelerin bile sıkıntısı yaşanıyor. Ancak Dr. Yazji, Suriye'deki durumun bazı açılardan çok daha kötü olduğunu belirtiyor.

"Ukrayna'da hükümet hala kontrolü elinde tutuyor ve işliyor. Suriye'de kuşatma altındaki kentlere doktor ve ilaçları kaçak sokardık."

Çalıştığı kentler ve hastanelerin ismini vermekten kaçınıyor.

Suriyeli doktorlar işlerini yapmaya çalışırken ağır bir bedel ödediler. İnsan Hakları İçin Doktorlar 2011-2011 arasında 930 tıp çalışanının öldüğünü söylüyor. Ölen doktorlar arasında, Dr. Yazji ile birlikte çalışanlar da var.

"Diğerlerini kurtarmaya çalışırken hayatlarını kaybettiler. Bu, hayatta en onur verici şey" diyor.

Kuruluşundaki Suriyeli doktorlar şu anda Ukrayna'da çalışıyor ve Dr. Yazji, Ukraynalı doktorların eğitimi için ünlü İngiliz savaş travmaları cerrahı David Nott ile yakın mesai yapıyor.

Savaş suçlarını belgelemek

Hastanelerin ve sağlık tesislerinin kasten hedef alınması, kimyasal silah kullanımı ya da sivillerin kasten öldürülmesi gibi potansiyel savaş suçlarını belgelemeleri için eğitmek de, Dr. Yazji'nin çok önemli olduğunu söylediği başka bir işlevi.

"Bir yaralanmayı ve buna neyin yol açtığını doktorun değerlendirmesi önemli. İlk müdahale edenler ve ilk tanıklar onlar" diyor.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Ukrayna'da sağlık tesislerine yapılan saldırıları belgeliyor. Savaşın sadece ilk altı haftasında sağlık tesislerine 103 saldırı yapıldı ve 73 kişi öldü.

Kiev'in kuzeyindeki toplu mezarlardan çıkartılan cesetlere otopsi yapan doktorlar, bazı kadınların öldürülmeden önce Rus güçlerinin tecavüzüne dair kanıtlar bulduklarını söylemişti.

"Doktorlara söylüyorum. Yardım etmek sizin sorumluluğunuz, aksi takdirde katilin cezasız kalmasına izin veriyorsunuz."

'Geri döneceğim'

Dr. Yazji Ukrayna'dan geri döndükten sonra, cephedeki doktorlarla internet ve telefonla görüştüğünü anlatıyor. Aklı orada tanıştığı insanlara gidiyor:

"Yani haberlerde görmüşüm gibi değildi. Yanlarındaydım ve bazılarını tedavi ediyordum. Eve döndüğümde onları düşünüyorum ve uyuyamıyorum. Bazıları artık aramızda değil. Çok üzücü."

Yaralananlardan bazılarının artık hiç normal yaşama dönemeyeceğini, birçoğunun organ kaybı ya da travma sonrası stres bozukluğu için yıllar süren tedaviler görmek zorunda kalacağını söylüyor.

Ancak Dr. Yazji Ukraynalılara uzun vadede de yardımcı olmaya kararlı:

"Otelde resepsiyon görevlisi ne yaptığımı öğrendiğinde bana sarıldı. Hiçbir şey için para almayacaklarını söyledi."

Ama Dr. Yazji hesabını nasıl ödeyeceğini biliyor:

"Ayrılırken ağlamaya başladım. Çok duygusallaştım. Onlara geri döneceğime dair söz verdim."