Metin Gürak’ın bir “ilk” ile Genelkurmay Başkanlığı’na uzanan hikâyesi, Hava Kuvvetleri’nde erken emeklilik: YAŞ kararları ne anlama geliyor?

Bir dönem günlerce konuşulan, öncesi ve sonrası ile haberlere konu olan Yüksek Askeri Şûra (YAŞ) toplantısı geride kaldı. YAŞ sadece, 2. Ordu Komutanı Orgeneral Metin Gürak’ın kuvvet komutanlığı yapmadan doğrudan Genelkurmay Başkanı olarak atanması nedeniyle konuşuldu. Ancak askerî kulisleri yakından takip eden uzmanlar ve gazeteciler açısından Gürak’ın atanması aynı zamanda yeni bir dönemin ve yapılanmanın da işareti.

Yeni Genelkurmay Başkanı Gürak, ilginç bir kariyere ve profile sahip. Genelkurmay İkinci Başkanlığı’nı yürütürken Türkiye-Azerbaycan askeri görüşmelerinin eşbaşkanlığını yürüten, Libya harekâtını komuta eden, hükümetin güvendiği bir isim. Bu görevin ardından Suriye, Irak, İran sınır bölgesinden de sorumlu olan Malatya’daki İkinci Ordu Komutanlığı’na atanan Gürak’ı kamuoyu aslında uzun yıllardır tanıyor.

Arapça biliyor

20 Ağustos 1960 doğumlu Gürak, Mardin Kızıltepeli. Arapça ve İngilizce biliyor. 1981’de Kara Harp Okulundan, 1982’de Topçu ve Füze Okulundan mezun oldu. 1985’te Kara Havacılık Okulunu bitirerek kara pilot oldu. 1990’da Kara Harp Akademisi, 1996’da Silahlı Kuvvetler Akademisini bitirdi. 49. İç Güvenlik Piyade Tugayı Komutan Yardımcılığı ve 1. Ordu Genel Sekreterliği görevlerinde bulundu. 2006’da tuğgeneral rütbesine terfi etti ve 2. Zırhlı Tugay Komutanı olarak görevlendirildi. Tuğgeneral rütbesiyle Genelkurmay İletişim Daire Başkanlığı görevini de yürüttü. Bu görevini yürütürken Ergenekon, Balyoz ve TSK ile ilgili diğer davalar hakkında TSK adına haftalık bilgilendirme toplantıları yaptı.

15 Temmuz’da darbecilerin saldırısına uğradı

Gürak, FETÖ’nün 15 Temmuz darbe girişiminde, darbeci askerlerin saldırısına uğrayan ve Akıncı Üssü’nde alıkonulan komutanlardan biri. 16 Temmuz’da serbest kalabilen Gürak, o dönem Ankara Garnizon Komutanı olarak görev yapıyordu. Dönemin Genelkurmay Başkanı Hulusi Akar’ın, 15 Temmuz gecesi, Gürak’ı, Etimesgut’taki tankları ve Kara Havacılık Komutanlığı’ndaki helikopterleri kontrol için gönderdiği, Güvercinlik’ten kalkan uçakların indirilmesini sağlamasını istediği iddia edilmişti. Gürak, 15 Temmuz’da, bilgi almak için geldiği Genelkurmay’da darbeci askerler tarafından darp edildi. İfadesinde, olanları şöyle anlattı:

Genelkurmay Başkanlığı'na atanan Orgeneral Metin Gürak, yeni görevine 30 Ağustos'ta başlayacak (Fotoğraf: AA)

“O gece Kara Havacılık Komutanlığından ayrılıp Dışişleri Bakanlığı civarına geldiğim sırada Temelli'deki 5 uçağın Güvercinlik'e dönmesi konusunu komutanlığa iletmek üzerek Orgeneral İhsan Uyar'ı makamından aradım. Emir astsubayı, Orgeneral Uyar'ın komutanlıkta olmadığını söyledi. Ben de 'Konutta mı?' diye sordum. Nerede olduğunu bilmediğini söyledi. Ben de 'tamam' dedim. Bu esnada Ankara Valisi Mehmet Kılıçlar aradı ve ‘Genelkurmay'da patlamalar oluyor, silah sesleri duyuluyor’ dedi. Bilgimin olmadığını, derhal Genelkurmay'a gideceğimi söyledim. Daha önce 17 Şubat'ta Merasim Sokak ve 13 Mart'ta Kızılay'da meydana gelen patlamalarda Garnizon Komutanı olmam nedeniyle olayların hemen arkasından olay bölgesine gittim. Aynı şekilde bu olay nedeniyle de Genelkurmay'a gittim. Saat 22.00 sıralarında Genelkurmay'a vardığımda kapıların kapatıldığını, kuvvetli bir ışıkla dışarının aydınlatıldığını gördüm. Forsu bulunan makam aracım için kapılar açılmadı. Aracımdan indim. O esnada megafondan 'Durma, vururuz. Aracınıza binip gidin' diye bağırıldı. Buna rağmen aracımdan indim ve ellerimi de kaldırarak 'Ben Garnizon Komutanı Korgeneral Metin Gürak'ım. Ne oluyor, ona bakmaya geldim' dedim. 'Durmayın, binin arabanıza' diye tekrar tekrar bağırdılar. Buna rağmen yaya giriş kapısını açtım. Kapıyı açtığımda yolda yatan sivil giyimli bir erkek cesedi gördüm.

'Yumruklarla bana saldırdılar'

Nizamiye binasına yöneldim. Nöbetçiler rutin Genelkurmay nöbetçileri görünümündeydi. Bir Kurmay Binbaşı mevzide eğitim elbisesi olmayan günlük üniformayla tüfekle duruyordu. Mevzi almıştı. Nizamiye binasına girdiğimde telefonla İl Emniyet Müdürü'nü aradım. Nizamiyeden içeri girdiğimi, olayı öğrenmeye çalıştığımı söyledim. Ben askerlere 'Çocuklar sakin, ne oluyor anlatın' diye sorduğumda kimi 'İçeride bir suikast var', kimi 'Dışarıdan teröristler girdi, çatışma sürüyor', kimi de 'Tatbikat var' diye cevap verdi. O esnada 5 kişilik Özel Kuvvetler personeli düşmanca bir tavırla binaya girerek üzerime yürüdü. Bana 'Sen kimsin? Nereden girdin?' diye kabaca sordular. Ben, 'Rütbelerimi görmüyor musun? Garnizon komutanıyım. Ne oluyor burada?' diye sordum. Biri 'Sizi tanıyorum' diyerek yakama yapıştı. 'Korgeneral morgeneral dinlemem. Oturun burada' diyerek beni bir sandalyeye oturttu. Ben, 'Ne oluyor, ne yapılıyor burada?' dediğimde, 4-5 kişi silahlarını bana doğrultup bağırarak 'Kes sesini, ses çıkarma' dediler. 'Ne biçim askersiniz. Benim Korgeneral olduğumu görmüyor musunuz? Buraya Garnizon Komutanı olmam hasebiyle geldim' dediğimde, 'Sen artık Garnizon Komutanı değilsin. Çok konuşuyorsun' diyerek beni ayağa kaldırdılar. 4 kişi yumruklarla bana saldırdı ve beni yere indirdiler. Kendilerine mukavemet etmeye çalıştım. Bana böyle muamele ettiklerine göre Türk askeri olamayacaklarını söyledim ve 'Her ne yapıyorsanız bunun hesabını mutlaka vereceksiniz' dedim. Söz konusu askerler daha da hiddetlendi ve üzerime çullanıp beni yere yıktılar. Konuşmamam gerektiğini yoksa beni vuracaklarını söylediler. Beklerken alçaktan uçak sesleri gelmeye başladı. Durumun vahametini anladım."

Başbuğ’un İletişim Daire Başkanı

Kamuoyuna yansıyan bilgilere göre, Gürak, eski Genelkurmay Başkanı İlker Başbuğ’la akraba. Aynı zamanda Başbuğ’un Genelkurmay Başkanı olduğu dönemde, İletişim Daire Başkanı olarak atanan ilk general. Daha önce albay rütbesindeki isimlerin atandığı bu göreve, Başbuğ, Balyoz ve Ergenekon operasyonlarının sürdüğü kritik dönemde tuğgeneral rütbesindeki Gürak’ı getirdi. Gürak, her hafta basının önüne çıkarak, soruları yanıtladı.

TIKLAYIN | TSK'nın yeni komuta kademesi belli oldu: Genelkurmay Başkanlığı'na Orgeneral Metin Gürak atandı

O dönemde, kapatılan BDP’nin genel başkanı Ahmet Türk’ün, grup toplantısında Kürtçe konuşması için, “Herkesin anayasa ve yasalara uygun hareket etmesi gerekir” yorumunu yaptı. Aynı basın toplantısında o yıl yayın hayatına başlayan ve 24 saat Kürtçe yayın yapan TRT Kürdi ile ilgili bir soruyu da “Üniter devlet ve ulus devlet yapısına zarar vermeyecek tedbirleri de göz önüne almak kaydıyla devlet kültürel alanda bazı açılımlarda bulunabilir” diye yanıtladı.

Arınç’a yanıt

Gürak, aynı dönemde, Ergenekon soruşturmasında tutuklanan üst düzey subaylarla ilgili açıklamalar yapan AKP Manisa Milletvekili Bülent Arınç'ın, “Allah'a çok şükür ediyorum ki Türkiye bunların zamanında bir savaşa falan girmemiş. Yoksa bunların savaşacak halleri yok. Askerlikten başka her şeyi yapmışlar. Siyasetle uğraşmışlar, darbelerle uğraşmışlar" sözlerine de şu yanıtı verdi:

“Eğer gerçekten bu sözler söylenmiş ise söz konusu kişinin Türk Silahlı Kuvvetleri ve Türk Silahlı Kuvvetleri personeline ilişkin düşünce ve görüşleri çok iyi bilinmektedir. Aslında bu tip kişilerin ön yargılı, saptırıcı düşünce ve ifadeleri üzerinde fazla durulmasına da gerek yok. Çünkü bu tip konuşmalar hiçbir zaman doğruları değiştirmez. Ancak bu konuşmalarda önemli bir husus var, o da Hukuk Fakültesi mezunu bir kişinin yargı kararı olmadan hiçbir kimseyi suçlamaya, dolaylı olarak da bir kurumu hedef almaya hakkı ve yetkisi olmadığını hala anlayamamış olmasıdır."

15 Temmuz’dan sonra yükseldi

Gürak, 2016-2017 yılları arasında EDOK Muhabere Hizmet Destek Eğitim komutanlığı, 2017-2018 yılları arasında Kara Kuvvetleri Kurmay Başkanlığı ve 2018-2020 yılları arası TSK Genelkurmay II. Başkanlığı görevlerini yürüttü. 10 Ocak 2020 tarihinde Türk Silahlı Kuvvetleri Libya Askerî Müşaviri olarak görevlendirildi.

Üstün hizmet madalyası

2020’de orgeneral rütbesine terfi etti ve 2. Ordu Komutanlığına getirildi. 24 Aralık 2021’de Millî Savunma Bakanı Hulusi Akar tarafından başarılarından dolayı Türk Silahlı Kuvvetleri Üstün Hizmet Madalyası ile ödüllendirildi.

Metin Gürak, 2. Ordu Komutanlığı sırasında askeri bir operasyonu yönetirken (Fotoğraf: AA)

Depremde “ağladığı” iddiasına karşı dava

Türkiye’yi yasa boğan Kahramanmaraş depremleri sırasında yaklaşık 120 bin askerin görevli olduğu, Gürak’ın komutasındaki 2. Ordu’nun neden sahaya çıkmadığı büyük tartışmalara yol açtı. Dönemin Milli Savunma Bakanı Akar, ordunun sahaya çıktığını ve görevini yaptığını öne sürdü ancak sahadan gelen bilgiler çok az sayıda askerin depremden sonra müdahalede bulunduğunu gösteriyordu. Bu tartışmalar, Gürak’ın konuyu yargıya taşımasıyla sonuçlandı.

“Asker ağlamaz”

Eski asker, İYİ Partili Ahmet Zeki Üçok, o dönemde, “Benim şöyle bir duyumum var. 2. Ordu Komutanı, bir an önce depreme müdahale etmemiz lâzım demiş. Beklemede kalalım denilince üzüntüden ağlamış” dedi. Gürak ve TSK konuyu ayrı ayrı yargıya taşıdı. Gürak’ın avukatı, söyleşiyi yapan gazeteci Barış Terkoğlu hakkında açtığı tazminat davasının dilekçesinde şunları belirtti:

“Yazıda bir yandan müvekkilin görevin ifası için gayret ettiği, diğer yandan ‘üzüntüden ağladığı’ belirtilerek kendisini acz ve çaresizlik içinde gösteren, otoritesini sarsıcı, bu yüzden incitici ve kişilik haklarını ihlal eden bir ifade kullanılmıştır. Şöyle ki; öncelikle bir komutan asla ağlamaz. Nitekim yazıda geçtiği şekilde bir durum yaşanmadığı gibi, başarılı bir subay olan müvekkilim de görev hayatı boyunca hiçbir zaman ağlamamış, aksine dirayetle her görevi ifa etmiştir… Depremin ilk saatinden itibaren (04.50) görevinin başında olan ve birliklerini depreme müdahalede görevlendiren 2. Ordu Komutanı’nın acz ve çaresizlik içindeymiş gösterilmesi, müvekkilin komuta kabiliyetini zayıflatıcı niteliktedir. Müvekkilin rütbesi ve yaptığı görev itibariyle kendisi ve TSK hakkında oluşacak olumsuz kanaat de çok önemlidir. Bu yönden davalının fiilinin ağır ve sakıncalı sonuçlar doğuracak nitelikte olduğu tartışmasızdır.”

Gazeteci Yıldız tutuklandı

Gürak’ın ismi daha önce de gazeteciler nedeniyle gündeme geldi. Söz konusu dilekçeyi haberleştiren Gazeteci Müyesser Yıldız, 2020’de Libya’ya gönderilen Türk gücünün komutanının Metin Gürak olduğunu yazınca, “siyasi ve askeri casusluk” suçlamasıyla gözaltına alınıp tutuklandı. Dava sonunda devletin gizli bilgisini temin etme suçundan ceza aldı.

Eşini genç yaşta kaybetti

Gürak, tartışmalara neden olan bu kritik göreve başladığı dönemde, eşini pankreas kanseri nedeniyle kaybetti. Gürak’ın eşi Zerrin Gürak (55), 2020’de yaşamını yitirdi. Ankara’daki cenazesine bütün üst düzey komutanlar katıldı.

Metin Gürak ve 55 yaşında kaybettiği eşi Zerrin Gürak

Kuvvet komutanlığı yapmadan Genelkurmay Başkanı olan ilk orgeneral

15 Temmuz askeri darbe girişiminden önce sadece kuvvet komutanlığı yapmış isimler Genelkurmay Başkanı olabiliyordu.

2011’de, Genelkurmay Başkanı Işık Koşaner ve kuvvet komutanları toplu biçimde istifa ettiklerinde Jandarma Genel Komutanı Necdet Özel, önce altı günlüğüne Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na atanmış, sonra Genelkurmay Başkanı olarak görevlendirilmişti.

15 Temmuz sonrası, OHAL döneminde KHK ile bu kural kaldırıldı.

Gürak, böylece kuvvet komutanlığı yapmadan Genelkurmay Başkanlığı görevine atanan ilk orgeneral oldu.

“Yolu kesilecekti” iddiası

Gürak’ın olağan koşullarda kuvvet komutanlığı yaptıktan sonra da Genelkurmay Başkanı olma ihtimali bulunuyordu. Ancak Hulusi Akar’ın Milli Savunma Bakanı olduğu dönemde Genelkurmay Başkanı’nın yaş haddinin her yıl yeniden atanmak suretiyle 72’ye kadar çıkabilmesine olanak sağlayan düzenleme yapıldı. Böylece seçimden sonra Milli Savunma Bakanı olan Yaşar Güler, 67 olan yaş haddini aşmasına rağmen Genelkurmay Başkanı olarak kaldı.

Güler’in 72 yaşına kadar Genelkurmay Başkanı olması halinde ise Gürak’ın Kara Kuvvetleri Komutanı görevine atandıktan sonra yaş haddinden emekliye ayrılması ihtimali doğdu. Bu yöntemle Gürak’ın önünün kesildiği öne sürüldü.

Ancak gelişmeler iddiaların aksi yönünde gelişti. Geçen yıl görev süresi uzatılan Güler, Akar’ın milletvekili olmasıyla, Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından Milli Savunma Bakanı olarak görevlendirildi. Akar’ın bakanlık görevini sürdürmeyi istediği ancak Erdoğan’ın buna rağmen söz konusu tercihi yaptığı öne sürüldü.

Güler’den boşalan Genelkurmay Başkanlığı’na ise geçici olarak Orgeneral Musa Avsever getirildi. Ancak bu atama, Kara Kuvvetleri Komutanı olan Avsever’in geçici olarak görevlendirildiği vurgulanarak yapıldı. 6 Haziran tarihli açıklamada, “Genelkurmay Başkanlığı görevine, Cumhurbaşkanı tarafından atama yapılıncaya kadar Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Musa Avsever'in asli görevi uhdesinde kalmak üzere görevlendirilmesi uygun görüldü” şeklinde yapıldı.

Buna rağmen YAŞ’ta Avsever’in Genelkurmay Başkanlığı’na atanabileceği konuşuluyordu. Bu durumda Gürak’ın önünün yine kapanabileceği belirtiliyordu.

“Cumhurbaşkanı programına alınmadı” iddiası

10 Şubat 2023’te Gürak’ın, 2. Ordu Komutanı sıfatına rağmen Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın programına alınmadığı iddiaları gündeme gelmiş, bu iddia da “Gürak’ın Genelkurmay Başkanı olması istenmiyor” söylentilerine yol açmıştı. Ancak aynı dönemde, Milli Savunma Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, Gürak’ın programa katıldığı belirtildi ve fotoğrafla bu durum kanıtlandı.

“Erdoğan, yeni bir dönem başlattı” iddiası

Gürak, bütün bu gelişmelerden sonra kuvvet komutanlığına atanmadan Genelkurmay Başkanı yapıldı. Son dönemde MİT ile beraber sınırötesi operasyonlara imza atan birliklerin de komutanlığını yapan Gürak, Erdoğan’ın güvendiği isimlerden. Erdoğan’ın son hamleleriyle 15 Temmuz’dan sonra orduda oluşan yapıyı değiştirdiği ve bütünüyle yeni bir yapılanmaya gittiği ifade ediliyor. Bu atamalarla Akar’ın etkili olduğu dönemin bir anlamda kapandığı da iddia ediliyor. Serbestiyet yazarı Hakan Şahin, Gürak ile ilgili bu iddia ve gelişmeleri birden fazla yazısında ayrıntılı biçimde kalem aldı. (https://serbestiyet.com/gunun-yazilari/hulusi-akarsiz-yeni-donemin-genelkurmay-baskani-orgeneral-metin-gurak-oldu-138172/)

Kara Kuvvetleri Komutanlığına Genelkurmay 2. Başkanı Orgeneral Selçuk Bayraktaroğlu atandı (Fotoğraf: AA)

Gürak ile birlikte Kara Kuvvetleri Komutanlığına Genelkurmay İkinci Başkanı Orgeneral Selçuk Bayraktaroğlu’nun, Hava Kuvvetleri Komutanlığına da Muharip Hava Kuvveti Komutanı Orgeneral Ziya Cemil Kadıoğlu’nun getirilmesi de “yeni dönem” olarak yorumlandı. Görevini sürdüren tek kuvvet komutanı ise Deniz Kuvvetleri Komutanı Oramiral Ercüment Tatlıoğlu oldu.

Hava Kuvvetleri Komutanlığına Muharip Hava Kuvvet Komutanı Orgeneral Ziya Cemal Kadıoğlu atandı (Fotoğraf: AA)