Paris'in iki saat kuzeyinde, iklimi çok sert olan Champagne bölgesindeki Hautvillers Manastırı'nın keşişi Dom Pierre Perignon, bahçeden içerdeki arkadaşlarına doğru bağırdı: ‘‘Koşun, koşun! Yıldızları içiyorum...’’
Bölgenin en iyi şaraplarını yapan, saraya şarap gönderen tutkulu rahip, şarabı köpürtmüş ve bunu şişenin içine hapsetmeyi başarmıştı. Şişe açıldığında kıpır kıpır, kabarcıklı bir içki içiliyordu.
Dünyayı değiştiren rastlantı
Yaklaşık 8 bin yıllık tarihi olan şarap, ancak 1683’te şampanya olabildi. Çünkü bir araba lastiğindekine eşit basıncı taşıyacak kadar güçlü şişe keşfedilmiş değildi henüz. Champagne’nın toprakları kireçli ve fakirdi; ağaçsız, soğuk, keyifsiz bir ovaydı burası. Büyük olasılıkla o dönemde biraz daha ılıman bir bölge olmalı. Günümüzde bölge o denli soğuktur ki, üzümler genellikle tam olgunlaşamadan toplanır. Böyle bir bölgede bağcılık yapmak da aslında çılgınlık sayılır. Tabii, ortaçağda şampanya ne köpüklü ne de beyazdı; soluk kırmızı, meyva aromalı, hafif bir şaraptı üretilen.
Dom Perignon adlı keşiş işte bu koşullarda içinde şarap bulunan şişelere biraz pancar şekeri, biraz da maya katıp, şişenin ağzını mantarla sıkıca kapatarak ikinci kez mayalanmaya bırakmış, şampanya ortaya çıkmıştı.
Onyedinci yüzyılda önce diğer bölgelerin şaraplarının ünlenmesiyle, Champagne Paris’teki rakipsiz konumunu kaybedetti. Ancak bu kayıp da daha sonra görüleceği gibi ikinci bir altın çağın kapısını araladı.
Şampanya ile ölümsüzleştiler
Yıllar içinde şampanya o denli büyük bir cazibe objesi haline geldi ki, soylular bile dayanamadı. Şampanya ile bir şekilde ilişkilendirilerek ölümsüz kılınmayı istediler. Bugün bile kullanılan kasemsi yayvan şampanya kadehleri, daha sonra Kral XVI. Louis’nin karısı ve Fransa Kraliçesi olan Marie-Antoinette'in göğüslerinin Sevres seramik fabrikasında alınan alçı modelleri kullanılarak yapılmıştı. Üstelik Marie-Antoinette ölçüsünün alınmasına izin verdiğinde sıradan biri de değildi. Kutsal Roma İmparatoru Birinci Francis ile Avusturya-Macaristan Kraliçesi Maria Theresa’nın en küçük kızları olarak bir prensesti o dönemde. Heidsieck bu kadehler şerefine Marie-Antoinette adında bir şampanya üretir ve kraliçeye sunar. Kaderin cilvesi olsa gerek, XVI. Louis ve Marie-Antoinette giyotine götürülmeden önce son arzuları, son kez başbaşa içtikleri bir şişe Heidsieck’tir.
Dom Perignon'dan yaklaşık 150 yıl sonra 19. yüzyılın ortalarında İtalya'da da Dom Perignon'un bulup geliştirdiği yöntemle üretime başlandı. Dom Pérignon’un mükemmelliyetçiliği şampanyayı saraylara sokmayı başarmış olsa da, şampanyayı dünya çapında bir şarap yapan Avrupa tarihine “dul” (veuve) lakabıyla geçen azimli bir kadın oldu. 1805’de henüz 27 yaşında iken kucağındaki bebekle dul kalan Nicole-Barbe Clicquot kocasının küçük şaraphanesinden dünyanın en tanınan sarı etiketlerini taşıyan şampanyaları yapan ve pazarlayan bir büyük marka Grande Marque’yi yaratmıştı.
Önemli şampanya markaları
Krug: Reims bölgesinin bu dünyaca ünlü üreticisi saygın bir yere sahip. Özellikle sadece “Chardonnay” çeşidinden ürettikleri şampanyalar kompleks ve zarif yapılarıyla dikkat çeker ve en erken 12-15 yılda içim olgunluğuna ulaşır.
Charles Heidsieck: Rémy-Cointreau tarafından finanse edilen, Fransızlar’ın övündüğü markalardan biridir. 1983, 1985 ve 1989 yılları üretimi “Blanc de Millénaire” dünya çapında değer ve takdir kazanmıştır.
Lanson: Eski bir şampanya evi olmasına karşın özellikle 1992 yılından sonra, Fransız-İngiliz grubu önem ve değer kazanmaya başlamıştır. Ancak 1990 yılı üretimi dünya çapında ünlenmiştir.
Louis Roederer: Reims bölgesinin bu çok prestijli, kompleks yapı ve zarafeti bir arada taşıyan markası 1989 yılı “Blanc de Blanc” üretimiyle büyük sükse yapmıştır.
Bu üreticilerin dışında “Taitinger,” “Ruinart,” “Mumm,” “Veuve Clicquot,” “Jacquart,” “Henri Abele” ve “Henriot” önemli üreticiler olarak sayılabilir. Türkiye’de de son yıllarda üst düzey şampanyalar piyasada bulunmaya başladı.
“Taitinger” bunlardan biri.
Şampanya Sözlüğü:
Bir şişe şampanyanın etiketinden neleri okuyabiliriz. Sizler için ana tanımları içeren bir küçük şampanya sözlüğü;
Extra Brut, Brut Nature veya Brut Sauvage: Tamamen sek
Brut: Sek. "R de Ruinart Brut" gibi
Extra Sec: Yarı sek
Sec: Hafif tatlı
Demi-sec: Oldukça tatlı
Doux: Tatlı
Vintage: Mahsul şampanya. Sadece mahsul kalitesinin istisnai olduğu yıllarda üretilir. Kıymetli şampanyalar gurubuna aittir. "R de Ruinart 1996" veya "Dom Ruinart 1993" gibi.
Nonvintage: Mahsulü olmayan şampanya. Bu şampanyalar ortalama üç yılın mahsülü harmanlanarak üretilir. Gündelik tüketime uygun şampanyadır. "R de Ruinart Brut" gibi.
Blanc de Blancs: Tamamen beyaz üzümlerden yapılmış şampanya. Kıymetli şampanyalar gurubuna aittir. "Dom Ruinart 1993" veya "Ruinart Blanc de Blancs" gibi.
Rosé: Pembe şampanya. Kıymetli şampanyalar gurubuna aittir. "Dom Ruinart Rosé 1990" veya "Ruinart Brut Rosé" gibi.
Bulk, Tank, Cuve veya Charmat Metodu: Büyük ölçekte üretilen, ikinci fermantasyonu şişe yerine basınçlı tanklarda yapılan tabii köpüren şarap.
Traditional Method veya Methode Champagnoise: İkinci fermantasyonu şişede yapılan köpüklü şarap. Fransa'da kullanılan orijinal sistem.
Nasıl yapılır: İnanılmaz ama gerçek
Şampanya üretiminde kırmızı ve beyaz üzümler kullanılır. Kırmızı üzümlerden "pinot noir" ve "pinot meunier" kullanılırken, beyaz üzümlerden sadece "chardonnay" üzümü kullanılır.
Aslında köpüklü şarap karbondioksit ile şişeye hapsedilmiş şaraptan başka bir şey değildir. Kabarcıklar fermantasyonun bir yan ürünü olup şişeye hapsedilince ortaya köpüklü şarap çıkar.
Sakın yapmayın!
Şampanyanızı açarken sallayıp patlatmayın. İşin zarafetinde mantarın yavaşça çıkartılıp, şişenin ağzından duman gibi gaz çıkması vardır. Patlatılan şampanya gazı kaçmış gazoz gibi olur.
Lütfen birbirinizi sulamakta kullanmayınız. Formula 1 örneği sadece taşkın bir kutlama olup, o coşkuda yapılanlar şampanya adına doğru değildir.
Tatlılarla "brut" şampanya ikram etmeyiniz. Bu şarap sek olduğundan tatlı tarafından örtülecektir. Tatlılarla yarı tatlı veya tatlı olanları, yani, etiketinde "sec", "demi-sec" veya "doux" yazanları ikram ediniz.
Beyaz şaraba karbondioksit ekleyerek üretilmiş şampanya benzeri ürünler şampanya veya tabii köpüren şarap değildir; bu tür ürünleri sadece kutlamalarda patlatmak için kullanınız.
