Silivri açıklarında meydana gelen 5.8'lik depremin İstanbul'u sallamasının ardından en çok sorulan sorulardan biri de "Depremin büyüklüğü, şiddeti ve gücü arasındaki fark nedir?" oldu.
Evrim Ağacı'ndan Çağrı Mert Bakırcı'nın aktardığına göre bu terimler farklı anlamlar taşıyor ve şöyle tanımlanıyorlar:
Depremin Büyüklüğü
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, depremin büyüklüğünü şöyle tanımlanmaktadır:
Depremin büyüklüğü; deprem sırasında açığa çıkan enerjinin bir ölçüsü olarak tanımlanmaktadır. Enerjinin doğrudan doğruya ölçülmesi olanağı olmadığından, Amerika Birleşik Devletlerinden Prof. C. Richter tarafından 1930 yıllarında bulunan bir yöntemle depremlerin aletsel bir ölçüsü olan “Magnitüd” tanımlanmıştır. Prof. Richter, episantrdan 100 km. uzaklıkta ve sert zemine yerleştirilmiş özel bir sismografla (2800 büyütmeli, özel periyodu 0.8 saniye ve %80 sönümü olan bir Wood-Anderson torsiyon Sismografı ile) kaydedilmiş zemin hareketinin mikron cinsinden (1 mikron 1/1000 mm) ölçülen maksimum genliğinin 10 tabanına göre logaritmasını bir depremin “magnitüdü” olarak tanımlamıştır.
Yani deprem büyüklüğü, sismograf isimli meşhur deprem ölçüm cihazının salınımlarına bağlı olarak belirlenen bir sayıdır.
Yukarıdaki görselde, sol tarafta Richter Ölçeği gözükmektedir. Görebileceğiniz gibi ölçekteki sayılar 1'er 1'er büyümektedir. Ancak bu yanıltıcı olabilir; çünkü ölçek lineer değil, logaritmik olarak büyümektedir. Bir diğer deyişle, Richter Ölçeği üzerindeki her iki sayı arasındaki fark 1 birim değil, 10 birimdir. Yani 7 büyüklüğündeki bir deprem, 6 büyüklüğündeki bir depremden 1 birim (ya da %16.6) büyük değil, 10 kat (ya da %1000) büyüktür.
Depremin Gücü
En yukarıdaki görselde sağ taraftaki sayılar ise, işin asıl ilginç olduğu yerdir. Bu sayılar, deprem sırasında açığa çıkan enerjinin miktarını göstermektedir.
Richter Ölçeği'nin bir karşılığı, deprem sırasında salınan enerjinin patlayıcılar cinsinden miktarına göre belirlenir. Örneğin 2 büyüklüğündeki bir depremde 56 kilogram patlayıcıyla eşit miktarda enerji salınır. Tabii bu enerji çok geniş bir alanda salındığından, hiçbir şey hissetmeyiz bile.
6 büyüklüğündeki bir deprem, yaklaşık olarak 56 milyon kilo patlayıcıya eşittir. Yani hemen hemen Hiroshima'ya atılan atom bombasından yayılan enerjiye! Tabii yine alan çok geniş olduğundan ve yeryüzünü oluşturan kayalar bu enerjinin büyük bir kısmını emdiğinden, atom bombasının etkileri görülmez. Ancak 56 milyon kilo patlayıcı bir kamyona yüklenebilse ve patlatılsaydı... İşte Hiroshima olurdu. Tozu dumana katardı.
Burada, Richter Ölçeği'nin lineer değil de logaritmik olmasından kaynaklanan kritik bir nokta var: Her bir Richter Ölçeği değerine karşılık gelen sayı arasındaki fark 30 kat kadardır! Yani 6 büyüklüğündeki bir deprem, 5 büyüklüğündeki bir depremden 10 kat büyük ama 30 kat güçlüdür (30 kat fazla enerji salar)! Benzer şekilde 8 büyüklüğündeki deprem de 7 büyüklüğündekinden 30 kat, 6 büyüklüğündekinden tam 900 kat güçlüdür. 1960 yılında meydana gelen ve kayıtlara geçen en büyük deprem olan Şili Depremi, 9.5 büyüklüğündedir. Bildiğimiz en güçlü atom bombasının saçtığı enerjiden yaklaşık 750 kat güçlüdür! Buna az sonra geleceğiz.
Yani depremlerde Richter ölçeği 1'er 1'er artarken, depremin büyüklüğü 10'un katları şeklinde, gücü ise 30'un katları şeklinde artar.
Depremlerin büyüklüğü ile gücü arasındaki ilişkiyi hesaplamak isterseniz, USGS tarafından geliştirilen şu hesap makinasını kullanabilirsiniz.
