Fotoğrafçı Barry Cawston, Banksy'nin sanatı için "Yaklaştıkça daha da gizemli hale geliyor" ifadesini kullanıyor. İngiliz sokak sanatçısı Banksy'nin kimliği, sanat dünyasında en iyi saklanan sırlardan.
"Ve bu gizem çok önemli" diyen Cawston, "Çünkü yaptığı şeye devam etmek ve hareket edebilmek için alana ihtiyacı var. Bütün bunları bir arada gerçekleştirebildiğine inanamıyorum, gerçekten inanılmaz" sözlerini kullanıyor.
Banksy'nin imzası haline gelen baskı resimleri 1990'larda Bristol kentinde ortaya çıktığından beri birçok kişi bu yeraltı sanatçısının hayranı haline geldi.
Ancak eserleri Londra'dan Batı Şeria'ya kadar bir gecede kamusal alanlarda beliren bu hiç kimseye görünmeyen sanatçı kim?
Örneğin geçen hafta New Yorklular bu "görünmez" sanatçının, aralarında Türkiye'de yaptığı bir resimden dolayı hapis cezası alan Zehra Doğan'ın da bulunduğu üç yeni esere uyandı.
Grafitiden daha fazlası
Doğu Londra'da yaşarken Banksy'nin birçok eseri ile karşılaşan Cawston, graffiti sanatını bir "mesaj" ile takdir ediyor.
51 yaşındaki fotoğrafçı "Etiketlemekten, eğlenceli ve güzel olmaktan öteye geçti" diyor, eserler için. "Banksy birçok öğeyi bir araya getiren birisi ve buna büyük bir saygı duymaktan başka yapabileceğim bir şey yok" diye ekliyor.
Örneğin Banksy 2015 yılında Disneyland'i tiye alan Dismaland enstalasyonunu açtığında, Cawston, fotoğraf makinesini kapıp memleketi olan Somerset yakınlarındaki bu mekâna koşmuş.
Dismaland, bir eğlence parkında görebileceğiniz her şeyin tersini ifade edecek şekilde tasarlanmış. Parktaki eserlerden bir tanesinde Külkedisi'nin at arabası kaza yapmış ve basın mensupları onun arabanın penceresinden sarkmış bedenini fotoğraflarken görüntülenmiş. Denizkızı Ariel teknik bir arıza ile karşılaşmış. Ziyaretçiler İngiltere ve Fransa arasındaki Manş Denizi kıyısındaki Dover'ın beyaz tepeleri önündeki suları canlandıran bir havuzda uzaktan kumandalı mülteci tekneleri ile oynayabiliyor.
Kasvetli İngiltere
Beş hafta boyunca açık kalan ve binlerce kişinin ziyaret ettiği Dismaland projesi, modern toplumun açık bir şekilde etkileyicilikten uzak bir betimlemesini sundu.
Cawston durumu "Burada kara mizahtan bahsediyoruz" diye açıklıyor. "Banksy'nin yaptığı şey, İngiltere'yi alıp sanki bir kar küresi içindeymişçesine radikal ve distopyavari bir şekle sokacak şekilde resmetmesi" ifadelerini kullanıyor fotoğrafçı.
Ayrıca parkın yeri de tesadüf değil. Weston-super-Mare ya da halk arasında kısa ismiyle Weston, zamanında şaşalı günler yaşamış bir İngiliz sahil kasabası. Bir harabeyi andıran eğlence parkı Weston'ın sahil şeridindeki terk edilmişliği anımsatıyor. Cawston, fotoğraflarında sanat ile gerçeklik arasındaki bu bağlantıyı yakalamış.
Fotoğrafçı "Dismaland resimleri ile Weston-super-Mare resimlerini yan yana getirmeye çalıştım" diyor. Cawston bu benzerliği "Bir noktada kasabadaki bir Noel dükkânının önünde, yaklaşık altı metre yükseklikteki şişme bir Noel Baba sönmüş ve yüzü aşağı bakacak şekilde yolun ortasında duruyordu. Öylesine bir Weston görüntüsü ki" sözleriyle anlatıyor.
Yani bu fotoğraflar temelde yerel halk üzerinden üretilen bir eğlence projesi mi?
Cawston bu soruya "Bence Weston'daki birçok kişi buradaki komediyi ve Dismaland'in üzerine kurgulandığı dinamikleri anlamış durumda" diyerek yanıt veriyor. "Bence insanlar fotoğraflanmaktan ve tartışmaya dâhil olmaktan memnun."
Ayrıca görünen o ki Banksy tarafından dikkat çekilmesi, Weston'ı olumlu bir şekilde etkilemiş.
"Son iki yılda kasaba hızlı bir dönüşümden geçti" diyor fotoğrafçı. Cawston, "Atıl durumdaki birçok dükkân yenilendi. Sahil şeridini düzenlemek için harcamalar yapıldı ve bir üniversite açıldı. Yani uzun süredir yalnız bırakılan bu kasabaya yeniden yatırım yapıldı" sözleriyle değişimi anlatıyor.
Beytüllahim'deki Banksy
Banksy'nin bir sonraki büyük projesinin ev sahibi Batı Şeria oldu. "Duvarla Çevrili" Oteli 2017'nin Mart ayında Beytüllahim'de kapılarını açtı. "Dünyanın en kötü manzarası" sloganını taşıyan otel, İsrail'in Filistin toprakları ile arasındaki sınırında inşa ettiği betonarme duvarın hemen yanında bulunuyor.
Oteldeki eserlerde oksijen maskeli çocuk melekler, biber gazı ile çevrelenmiş bir heykel ve Filistinli bir genç ile İsrail askerinin yastık kavgası betimleniyor.
"Bazıları otel (İsrail-Filistin meselesine) yüzeysel bir şekilde yaklaşıyor eleştirisinde bulunabilir" diyen Cawston, ekliyor: "Ancak bana göre Banksy'nin yaptığı, uzak kaldığımız tartışmaya insanları da dâhil etmek."
"Bence Banksy'nin yapmaya çalıştığı şey insanları buraya davet edip mesajına katkıda bulunmalarını sağlamak."
Cawston'ın yaptığı da tam olarak bu. Otelin fotoğrafları ile bulunduğu yerdeki insanların ve mekânlarınkini karşıtlık oluşturacak şekilde sunarak, sanat ve bulunduğu ortam arasında doğrudan bir paralellik kurmaya çalışıyor.
Banksy'nin onayını almak
Ancak bütün bunlarla ilgili olarak Banksy'nin görüşü ne acaba? Cawston, çektiği fotoğraflarla "haddini aşmamanın" öneminin farkında olduğunu belirtiyor ve sokak sanatçısının bir şekilde onayını alma ihtiyacı duyduğunu anlatıyor.
Bu onay geçen sene Noel zamanı, ansızın gelmiş. Banksy, önceden herhangi bir şekilde haber vermeden Cawston'ın "Are We There Yet?" isimli ve Dismaland ile onu tamamlayacak Weston-super-Mare'den karelerin olduğu 36 fotoğrafı resmi sitesine yüklemiş.
Fotoğrafçı o anı "Kitap satışlarında büyük artış olmasıyla birlikte fark ettim" diyerek hatırlıyor.
Bu durumda akıllarda beliren soru ise şu: Cawston Banksy ile hiç konuştu mu, hatta tanışmış olabilir mi?
Fotoğrafçı "Hayır tanışmadım" diyor ve tekrar ediyor: "Hayır."
"Onunla tanışmamla ilgilenmiyorlar ve ben de onunla tanışmak isteyip istediğimden emin değilim" diyor.
"Onlar" kim?
Cawston, "Bilmiyorum. Gerçekten bilmiyorum" yanıtını veriyor. Çekinerek, kendisiyle kurulan iletişimin "bir takım ortak tanıdıklar" vasıtasıyla sağlandığını söylüyor. Sonra da ekliyor: "Üzgünüm ama daha fazla konuşamam."
Cawston'ın "Are we There Yet?" serisi "Banksy'nin Dismaland'i ve Diğerleri" isimli bir sergi kapsamında 25 Mart 4 Kasım arasında Almanya'da sergileniyor. Fotoğrafçı, serginin açıldığı Fransa-Almanya sınırındaki UNESCO Dünya Mirası listesindeki Völklingen Demir İşletmesi'nin alışılagelmedik bir ortam sağladığı görüşünde.
"Beyaz duvarlı bir galeri şeklinde olmadığı için memnunum" diyen Cawston, "Hiçbir şekilde kalabalık değil ve bazı fikirlere yeni bir boyut kazandırıyor" açıklamasında bulunuyor.
"Banksy'nin radikalizmini seviyorum ve o radikalizmi bir şekilde kendi işime yansıtabiliyorsam bu harika" diyor fotoğrafçı. "Belki de (bu sergi) daha fazla insanın Banksy'nin işlerine bakmasını sağlayacak. Bence olabildiğince tanınırlık kazanmalı."
Rachel Stewart
© Deutsche Welle Türkçe
