Azınlıklara geri verilecek mülklerin listesi

T24 - Azınlık vakıflarının 1936’dan sonra edindikleri ve 1974’ten sonra Hazine’ye devredilen gayrimenkulleri, çıkarılan kanun hükmünde kararnameyle geri veriliyor. İade edilecekler arasında paha biçilmez mülkler var.


Milliyet'in haberine göre, Hükümet, azınlık vakıflarının el konulan mülklerine ilişkin tarihi bir düzenlemeye gitti. Çıkarılan Kanun Hükmünde Kararname’yle azınlık vakıflarının 1936 yılından sonra edindikleri gayrimenkuller için hak sahibi olmalarının yolu açıldı. 1974’teki Yargıtay kararının ardından Hazine’ye devredilen ve azınlık vakıflarına geri verilecek yüzlerce gayrimenkul arasında çok sayıda bina, otel, kilise, bağ bahçe, fabrika ve çeşmeler var. Cemaat temsilcilerinde bayram sevinci yaratan düzenlemenin kendilerini şaşırttığını belirten Azınlık Cemaat Vakıfları Temsilcisi Laki Vingas, “Böyle bir irade vardı ama sürecin uzayacağını düşüyorduk” dedi.


Ulusal güvenlik gerekçesi

Gayrimüslim cemaate ait vakıfların gayrimenkul edinmesine ilişkin sorun Cumhuriyet tarihi öncesine dayanıyor. Tüzel kişiliklerini ve gayrimenkul sahibi olma hakkını 1912 yılında kazanan vakıflar için 1935 yılında mülklerini beyan etme ve tapuya kayıt ettirme zorunluluğu getirildi.

Bunun ardından vakıf yönetimleri sahibi oldukları gayrimenkullerin listesini Vakıflar Genel Müdürlüğü’ne teslim etti. 1936 Beyannamesi olarak bilinen bu liste, 1974 yılında Yargıtay’ın ulusal güvenliği gerekçe göstererek aldığı bir kararla gündeme geldi. Bu kararla vakıfların beyannamede belirtilenden başka gayrimenkul elde edemeyecekleri hükme bağlandı. Kararı ardından da vakıfların bağış ve vasiyet yoluyla edindikleri mülkler Hazine’ye devredilmeye başlandı.


İftardan önce sürpriz

Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde pek çok kez tazminata mahkum edilmesine neden olan bu tarihi soruna çözüm, Başbakan Recep Tayyip Erdoğan’ın azınlık vakıflarının düzenlediği iftara katılmasından hemen önce bulundu. Hükümet tarafından çıkarılan Kanun Hükmünde Kararname’yle 75 yıl önce el konulan veya Hazine adına tescil edilen mal varlıklarının asli sahiplerine iadesinin yolu açıldı.

Resmi Gazete’de yayımlanan düzenlemeyle kamu kurumları adına tescilli olan, azınlık vakıflarına ait mal varlıkları Vakıf Meclisi’nin olumlu görüş bildirmesi sonrası vakıflara devredilecek. Başvuru için de vakıflara 12 ay süre tanındı.

Düzenlemenin bir diğer yönü de azınlık vakıflarına ait olmasına rağmen Hazine, Vakıflar Genel Müdürlüğü ve İl Özel İdaresi adına kaydedilen veya üçüncü şahıslara geçen gayrimenkuller için “rayiç değeri” üzerinden bedellerinin vakıflara ödenecek olması.


Arınç 1410 başvuru olduğunu açıklamıştı

Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç, Mart 2010’da yaptığı açıklamada, azınlık vakıflarının 1410 taşınmazın mülkiyeti için başvurduğunu belirterek, şunları söylemişti: “943 başvuruda eksik belge nedeniyle iki aylık ek süre verildi. 35 taşınmaz tapuda başvuruyu yapan vakıf adına kayıtlı olduğundan yapılacak işlem yoktu. 347 taşınmazın da tapuda malik hanesi açık olması nedeniyle talebin reddine karar verildi. Toplam 96 taşınmazın, vakıflar adına tesciline karar verildi. 11 Rum vakfına 68, sekiz Ermeni vakfına 25, iki Musevi vakfına iki, bir Bulgar vakfına bir taşınmaz tescil edildi. Gönül isterdi ki 1410 taşınmazın tamamını kendilerine teslim edelim. Ancak süreç henüz tamamlanmış değil.”


Bakan Davutoğlu: Yapılan jest değil, tarihi bir adımdır

Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, azınlık vakıflarının mallarının iadesi kararını, “Atılan adım tarihi adımdır, ümit ederiz ki başka ülkelere de örnek olur” diye değerlendirdi. Kosova temaslarının son gününde, gazetecilerin sorusunu değerlendiren Davutoğlu, bu adımların, gazetelerde değerlendirildiği gibi “azınlıklara jest” olmadığını belirterek, “Bu bizim açımızdan eşit vatandaş hukukuna sahip olduğumuz vatandaşlarımızın hukuklarının iadesidir” dedi.


İadesi beklenen mülklerden bazıları

TESEV’in 2009 yılında hazırladığı “Türkiye’de Gayrimüslim Cemaatlerin Vakıf ve Taşınmaz Mülkiyeti Sorunu” başlıklı raporda azınlıklara ait el konulan mülklerden belli başlıları şöyle listelendi:


Ermeni Cemaati’ne ait mülkler

- Gedikpaşa Ermeni Protestan İlkokulu (Okul yıkıldı şu an park olarak kullanılıyor)
- Gedikpaşa Ermeni Protestan Kilisesi’ne ait Kumkapı’da 1 apartman, 2 ev, 1 yemekhane ile 1 oyun yeri.


Tuzla Üççeşme’de Kamp

- Yedikule Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi’ne ait; Sarıyer’de 1 arsa, 1 ev ve 4 adet hisseli gayrimenkul, Moda’da 1 bina, Şişli’de 2 adet ev, Beyoğlu’nda 1 ev, Kapalıçarşı’da 1 dükkan, Üsküdar’da 1 ev, Kurtuluş’ta 1 apartman, 1 ev ve 1 depo, Taksim’de 1 bina, Beyoğlu’nda 1 bina, Çamlıca’da 1 ev, Beykoz’da 47 bin 500 metrekarelik bir arazi ile Yedikule’de bir arazi.
- Feriköy Surp Vartanants Kilisesi Vakfı’na ait Şişli’de bir apartman ve bir arsa.
- Kuruçeşme (Yerevman) Surp Harç Kilisesi’ne ait Arnavutköy’de 1 gayrimenkul
- Kumkapı Dışı Surp Harutyun Mektebi Vakfı’na ait Kumkapı’da 1 adet dükkan ile Kadıköy’de 1 adet daire.
- Kumkapı Meryemana Kilisesi’ne ait Eminönü’nde bir ev.
- Yeniköy Küd Dıpo Surp Astvadzadzin Ermeni Kilisesi’ne ait İstinye’de bir arsa.
- Feriköy Surp Vartanants Kilisesi Vakfı’na ait Şişli’de bir apartman, bir arsa.
Bomonti Mıhitaryan Okulu
- Vahram Karabet Madat’ın sahip olduğu Şişli’de 2 dükkan ve 1 adet daire.


Rum Cemaati’nin mülkleri

TESEV’in raporunda Rum Ortodoks Cemaati’ne mensup 81 adet vakfa ait bine yakın taşınmaza el konulduğu belirtiliyor. Listedeki taşınmazlardan bazıları şöyle:

- Balıklı Rum Hastanesi Vakfı’na ait Beyoğlu, Şişli, Eminönü, Beşiktaş, Üsküdar, Fatih, Kadıköy ve Adalar’da bulunan; 157 ev, 26 bahçeli ev, 21 apartman, 3 bina, 6 daire, 66 dükkân, 2 iş hanı, 1 çivi fabrikası, 1 gazoz fabrikası, 2 otel, 1 toplantı salonu, 1 gece kulübü, 1 pavyon, 2 gazino, 2 depo, 1 atölye, 26 arsa, 1 tarla, 2 bağ, 2 bostan, 1 bahçe, 3 mezarlık.
- Fener Rum Patrikhanesi Aya Yorgi Kilisesi Vakfı’na ait Heybeliada’da su deposu ve ahşap depo, 1 bahçeli ahşap ev, Fatih’te 1 arsa ve kârgir ev, Eminönü’nde bir hanenin 1/4 hissesi, Beyoğlu’nda konsolosluk binası.
-Fener Rum Mektebi Kebiri Vakfı’na ait Kadıköy Göztepe Mahallesi’nde 19 arsa; Kadıköy Osmanağa Mahallesi’nde 2 arsa, 2 dükkân, 1 ev; Bakırköy’de 1 bina; Eyüp Hamam Muhittin Mahallesi’nde 1 ev; Göztepe Ege’de 2 arsa.
- Ayvansaray Aya Dimitri ve Aya Vlaherna Kiliseleri ve Mektebi Vakfı’na ait Fatih’te 2’si bahçeli 3 ev; Fatih Karabaş Sinabi Sokak’ta kale sur  şeridi, Fatih Karabaş Ağaçlıçeşme Sokak’ta 2 arsa;
- Fatih Karabaş Mahkeme’de 1 adet arsa; Fatih Mustafa Paşa’da 1 arsa; Fatih’te Karabaş Mahallesi’nde 1 atölye; Yandavut Mahallesi Vapur İskelesi’nde 1 fabrika; Bostan Sokak’ta 1 arsa.
- Hasköy Aya Paraskevi Kilisesi Vakfı’na ait Beyoğlu Pirimehmet Paşa Mahallesi’nde 1 adet mezarlık, Sütlüce’de 1 adet arsa ve mezarlık;
- Arnavutköy Rum Ortodoks Taksiarhi Kilisesi ve Mezarlığı Vakfı’na ait 1 tarla, 1 kilise, 2 ayazma, 2 arsa;
- Burgazada Gönüllü Sokak Kain Aya Yorgi (Karipi) Manastırı Vakfı’na ait Burgazada’da 1 manastır, 1 gece kulübü, 1 ev, 1 arsa, 10 bağ, 2 fidanlık, 1 lahana tarlası, 1 manastır, 2 mesken, 1 arsa, 1 kır gazinosu, 4 arsa; Kalpazankaya’da 6 arsa; Yeni Yalı’da 1 eski sinema.
- Galata Beyazıt Mahallesi İlk Rum Mektebi Vakfı’na ait
- Kadıköy Rum Ortodoks Cemaati Kiliseleri Mektepleri ve Mezarlığı Vakfı’na ait Kalamış’ta Aya Yani Kilisesi ve 1 cemaat okulu.


Diğerler cemaatlerin mülkleri

- Süryani Katolik Cemaati’ne ait taşınmaz (kilise)
- Keldani Katolik Cemaati’ne ait gayrimenkul (bina)


Sürpriz oldu, çok mutluyuz

Hükümetin attığı tarihi adım, azınlık cemaatlerde büyük bir sevinç yarattı. Başbakan Erdoğan’ın davetli olduğu iftarın düzenleyicilerinden Azınlık Cemaat Vakıfları Temsilcisi Laki Vingas, düzenlemenin kendileri için büyük bir sürpriz olduğunu söyledi. Yılların getirdiği beklentinin olduğunu belirten Vingas, “Sürecin içerisinde olan biri olduğum için böyle bir gelişmeyi bekliyordum ama bu zamanlama tabi şaşırtıcı oldu. Böyle bir irade ve niyet vardı. Bunun hazırlıkları yapılmıştı.

Vakıflar Genel Müdürlüğü’nün bağlı olduğu Bülent Arınç Bey’in makamında bu irade vardı, tekrar edildi. Nisan ayında toplantılar yaptık, cemaatlarle de paylaştık. Fakat bu sürecin çok daha uzayacağını düşünürken, bu sürpriz oldu. Bu açıdan biz çok mutluyuz. Kaç adet ve hangi mülkler olduğunu da Başbakan açıklayacak” diye konuştu.

Düzenlemenin en önemli yönünün tazminat konusu olduğuna da değinen Vingas, “1974 yılından sonra mülkler cemaatlerin elinden alındı. Eski sahiplerine iade edildi. Eski sahiplerine iade edilenlere tazminat söz konusu değil. Devlet eliyle el değiştirme söz konusuysa tazminat söz konusu olacak. Bundan sonra çok güzel şeyler de göreceksiniz” dedi.


‘Allah Başbakan’dan razı olsun’

Ermeni Cemaati’nin ileri gelenlerinden Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi Vakfı Başkanı Bedros Şirinoğlu, yapılan düzenlemeyle gayrimüslim cemaate de bayram hediyesi verildiğini söyledi. Başbakan Recep Tayyip Erdoğan ile vakıf mallarının iadesine ilişkin olarak geçtiğimiz yıl görüşme yaptıklarını ve görüşme sonrasında Başbakan’ın gereğini yapacağına inandığını anlatan Şirinoğlu, “Çok mutluyuz. Allah Başbakan’dan razı olsun. Sabahtan beri tebrik telefonları alıyorum” dedi.

İade süreci içinde Ermeni cemaati için en önemli olan 2 yerin Beykoz sahilindeki 47,5 dönümlük eski Ermeni mezarlığı ile Surp Pırgiç Ermeni Hastanesi’nin karşısındaki arazi olduğunu belirten Şirinoğlu, “Beyoğlu’nda kendilerine bize ait bir han vakıflar tarfından satışa çıkarıldı. Başbakan’a konuşu anlatıp yardım istedim. Satışı iptal ettiler. Moda’da bir tarihi köşk vardı o iade edildi. Talimhane’de şimdi otel olan bir yerde bir dairemiz vardı ve Vakıflar burayı 2 milyon dolara satmıştı. O malın değerini bize verdiler. Bedeli de biz belirledik. 250 bin TL istedik. 7-8 tane de irili ufaklı daire ve dükkanı aldık. Son olarak da Eminönü’ndeki Selamet Han vakfımıza iade edildi” diye konuştu.


Azınlıklara, tüm mülklerinin iadesi batı basınında

Türk hükümetinin, azınlıklara tüm mülklerinin iadesi kararı, Batılı basında yankılandı. Bu yönde bir adım atılmasının AB'nin "temel talepleri"nden biri olduğunu vurgulayan New York Times gazetesi, "AKP'nin Türkiye'nin gayri Müslimlere daha sempati ve ilgi gösterdiği"ni belirtirken, Financial Times, Türkiye'nin, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nde (AİHM) işlerinin kolaylaşacağı düşüncesini ifade etti.


'AKP Türkiye'yi AB'ye yakınlaştırmak için önlemler aldı'

ABD'li gazete, "Türk hükümeti, el konulan mülkleri, dini azınlıklara iade edecek" başlığını kullandığı haberinde hükümetin, 1936 yılından bu yana "devlet veya diğer siyasi partilerce el konulan yüzlerce taşınmazı iade edeceğini söylediğine" dikkat çekti.

AB'nin, aday ülke Türkiye'ye, gayri Müslimlere ayrımcılık yapan ve mülk sahipliğini de kısıtlayan yasaları gevşetmesi veya kaldırması için "baskı" yaptığını kaydeden gazete, AİHM'nin, Türkiye aleyhinde tazminat kararlarını verdiğini vurguladı.

Başbakan Erdoğan'ın azınlıklarla iftar yemeğindeki konuşmasına da yer verildiği haberde şöyle denildi:

"Katı laik seleflerin aksine İslam'dan ilham alan, AKP olarak tanınan, Sayın Recep Tayyip Erdoğan'ın liderliğindeki Adalet ve Kalkınma Partisi, Yahudi ve Hristiyanlar dahil Türkiye'nin gayri Müslimlere daha sempati ve ilgi gösterdi. 2002 yılından beri, Türkiye'nin birliğe katılma başvurusunun ilerleyebilmesi için Türk yasalarını, AB'nin azınlık standartlarının çizgisine daha da yaklaştıran bir dizi önlem aldı."

Gazete, Türkiye'deki 74 milyon nüfusunun yüzde birinden azının dini azınlık mensuplarından oluştuğunu, ülkede halen 120 bin Hristiyan ve 25 bin Yahudi'nin bulunduğuna işaret etti.


'Karar AİHM'de yardımcı olacak'

İngiliz Financial Times gazetesince yayımlanan haberde ise Rum, Ermeni ve Musevi vakıflarına ait olan mülklerin hükümet kararnamesiyle iade edileceği, el konduktan sonra satılan mülkler için ise tazminat ödeneceği belirtiliyor.

BBC Türkçe tarafından yansıtılan haberde mülklerin iadesinin, Avrupa Birliği'nin temel taleplerinden biri olduğu ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nde konuyla ilgili çok sayıda dava bulunduğu da vurgulandı.

Gazete, Başbakan Erdoğan'ın "İslami kökenli hükümetinin" azınlıkların sorunlarını çözme sözü verdiğini anımsattı ve atılan adımın Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin verebileceği kararların önüne geçmeye yardımcı olacağı da görüşünü dile getirdi.