Uluslararası Af Örgütü'nün 2017 yılı raporuna göre dünya çapında geçen yıl 993 kişinin idam cezası infaz edildi. Bu sayı bir önceki yıla göre yüzde 4 oranında azalma anlamına geliyor. Af Örgütü’nün verilerine göre 2016’da 1032 idam cezasının infazı kayıtlara geçmişti.
Peki bu yüzde 4'lük gerileme küresel bir eğilimin göstergesi mi? Uluslararası Af Örgütü’nün idam cezaları uzmanı Oluwatosin Popoola'ya göre belli ülkelerde bir gelişmeden söz edilse bile küresel bir genelleme yapmak yanlış. Ancak Popoola, listenin ilk üç sırasında yer alan İran, Suudi Arabistan ve Pakistan’da idam cezası infazlarının azaldığına dikkat çekti.
Uluslararası Af Örgütü’nün verilerine göre 2017’de protesto gösterilerine sahne olan İran'da bir önceki yıla oranla yüzde 11 daha az idam cezası uygulanırken Pakistan’daki gerileme yüzde 31'i buluyor.
Veriler tam gerçeği yansıtmıyor
İstatistiklerdeki bu gerilemenin nedenlerinin ülkelere göre değiştiğini belirten Popoola, örneğin İran’da daha az idam cezası uygulanmasının arkasında uyuşturucu ile bağlantılı suçların takibi konusundaki hukuki reformların bulunduğunu söyledi. Raporu DW’ye değerlendiren Af Örgütü uzmanı Popoola, önceki yıl idam cezalarının infazında rekor kıran Pakistan ve Suudi Arabistan’daki gerilemenin tam olarak hangi nedenlere bağlı olduğunu söylemenin ise mümkün olmadığını belirtti.
Af Örgütü'nün verilerine göre Mısır'da da yüzde 20'lik bir gerileme söz konusu. Ancak 2017 yılında toplam 23 ülkede idam cezasının infaz edildiğini bildiren örgüt, vaka sayılarına dair verilerin tam olarak gerçeği yansıtmadığına dikkat çekiyor. Verilerin başında "en az" ibaresinin bulunduğunu belirten yetkililer, bu sayıların hiçbir şüpheye yer vermeyecek şekilde kayda geçirebildikleri vakaları yansıttığını ve karanlıkta kalan vakalarla sayının daha yüksek olduğundan yola çıkılması gerektiğini belirtiyor.
Çin kayıtlarda yok
2017 raporunda önemli bir eksik de var: Raporun hemen başında Çin’de infaz edilen idam cezalarının kayda geçirilemediği vurgulanıyor. Çin’in idam cezasını uygulayan ülkeler listesinin başında olduğuna dikkat çekilen raporda idam cezasının ne kadar sıklıkta uygulandığına dair ellerinde bilgi bulunmadığı ifade ediliyor. Resmi verilerin Çinli makamlar tarafından gizli tutulduğu belirtilen raporda, dünya çapında 993 vakanın kayıtlara geçirildiği, ancak Çin’de muhtemelen idam edilmiş olan binlerce kişinin bu kayıtlarda bulunmadığı vurgulanıyor.
Çin dışındaki ülkelere bakıldığında infaz edilen idam cezalarının İran, Suudi Arabistan, Irak ve Pakistan’da yoğunlaştığı görülüyor. Uluslararası Af Örgütü’nün verilerine göre, dünyada kayda geçen infazların yüzde 84’ü bu dört ülkeden.
İdam cezasının Irak’ta terör saldırılarına misilleme olarak kullanıldığını kaydeden Oluwatosin Popoola, ralarında IŞİD militanlarının da bulunduğu silahlı grupların düzenlediği saldırılardan sonra, Irak devletinin kitlesel idamlar gerçekleştirdiğini söylüyor ve Eylül 2017'de intihar saldırıları ile bağlantısı olduğu gerekçesiyle onlarca kişinin idam edildiğine işaret ediyor.
Af Örgütü’nün raporuna göre Bahreyn, Kuveyt, Birleşik Arap Emirlikleri ve Ürdün de geçen yıl tekrar idam cezası infaz edilen ülkeler listesine geri döndü.
Sahra Altı Afrika’da gelişmeler olumlu
Uluslararası Af Örgütü’nün raporunda Afrika’da Sahra Çölü’nün güneyinde kalan ülkelerdeki olumlu gelişmelere de yer veriyor. Raporda Gine’de idam cezası kaldırıldığına, Gambiya'da da bir sonraki aşamada tamamen kaldırmak üzere idam cezasının askıya alındığı belirtiliyor.
Rapora göre dünyada idam cezasına çarptırılanların sayısında da gerileme var. Mahkemelerde 2016’da 3 bin 100’ün üzerinde idam cezası kararı alınırken 2017’de bu sayı yaklaşık 2 bin 600 oldu. Ancak Uluslararası Af Örgütü’nün raporunda dikkat çekilen bir başka sayı daha var: Dünya çapında 22 bine yakın insan, ölüm hücrelerinde idam edilecekleri günü bekliyor.
Açıklamasında idam cezasının işe yaramadığını vurgulayan Af Örgütü uzmanı Oluwatosin Popoola, suçluların idam cezası olduğu gerekçesiyle suç işlemekten çekindiklerini kanıtlayan verilerin bulunmadığını vurguladı. Popoola, “Bunu, Kanada gibi idam cezasını kaldırmış ülkelerde gözlemlemek mümkün. 2016 yılında işlenen cinayetlerin sayısı, idam cezasının kaldırıldığı 1976 yılında işlenen cinayetlerin sayısının neredeyse yarısı kadar” şeklinde konuştu.
2017 sayıları umut verici
İdam cezasının uygulandığı ülkelerde bu cezanın kaldırılması için mücadele edilmesi gerektiğini söyleyen Popoola, bu yönde somut öneriler de dile getirdi. Bu ülkelerde derhal geçerli olmak üzere resmi bir moratoryumun devreye sokulabileceğini ve idam cezası infazlarının durdurulabileceğini belirten Af Örgütü yetkilisi, idam cezalarının hapis cezalarına dönüştürülebileceğini ve mahkumların ölüm hücrelerinden normal hücrelere geçirilebileceğini kaydetti.
Uluslararası Af Örgütü 2017 sayılarını umut verici olarak değerlendiren Popoola, “Bu önemli gelişmeler, dünyada bir dönüm noktasına eriştiğimizi ve bu son derece acımasız, insanlık dışı ve aşağılayıcı cezanın kaldırılmasına yaklaştığımızı gösteriyor” şeklinde konuştu.
Kersten Knipp
© Deutsche Welle Türkçe
