Akademi, bilgi üretiminin ve özgür düşüncenin yuvası olarak görülse de mobbing gibi bir olgunun bu kadar yaygın olması şaşırtıcı görünebilir. Psikolojik baskıdan hak ihlallerine, gözetimden tacize kadar pek çok biçimde karşımıza çıkan mobbing, akademik dünyayı derinden etkiliyor.

Eğitim-Sen Ankara 5 No’lu Şube Başkanı Eylem Özlem Ergüven, mobbingin akademideki varlığını, nedenlerini ve çözüm yollarını çarpıcı açıklamalarla değerlendiriyor. “Üyelerimizin ve tüm mağdurların yanındayız. Ancak asıl çözüm liyakat ve eğitimle mümkün,” diyen Ergüven, bu yapısal sorunun önlenmesi için atılması gereken adımları detaylarıyla paylaşıyor.

Eğitim-Sen Ankara 5 No’lu Şube Başkanı Eylem Özlem Ergüven

- İş yerinde mobbing ne tür uygulamalarla karşımıza çıkıyor? Özellikle akademide durum nedir?

Mobbing, iş yerinde üstün astına sistematik bir şekilde uyguladığı psikolojik baskı, hakaret, yok sayma, aşırı iş yükleme ve gözetleme gibi davranışlarla ortaya çıkıyor. Akademide, özellikle üniversitelerde, bu durum oldukça yaygın. Gözetleme konusu özellikle asistan arkadaşlarımızın başına sık geliyor. Anayasa Mahkemesi'nin kararına göre, akademik çalışmalarda mesai kavramı yoktur. Ancak, son 5 yıldır asistanlar dahil birçok akademisyen 8.30-17.00 çalışma saatlerine zorlanıyor. Özellikle odalarının gözetlenmesi, oda telefonlarından aranarak taciz edilmeleri gibi durumlar mobbingin en açık göstergeleri arasında.

- Bu mobbing uygulamalarını genellikle kimler yapıyor? Hangi düzeydeki kişiler buna maruz kalıyor?

Mobbing genelde bölüm başkanları, doçentler, doktor öğretim görevlileri gibi üst pozisyonlardaki kişiler tarafından astlarına, özellikle de asistanlara uygulanıyor. Sistematik olarak yukarıdan aşağıya bir zincir gibi işliyor. Örneğin, rektör dekana, dekan bölüm başkanına, bölüm başkanı asistanlara mobbing uyguluyor. Bu bir tür hiyerarşik baskı zinciri. Ancak, bu bireysel yönelimlerden kaynaklanıyor; organize bir planın sonucu olduğunu düşünmüyorum.

"Liyakatsizlik mobbinge neden oluyor"

- Akademide mobbingin bu kadar yaygınlaşmasının nedeni nedir sizce?

Akademide liyakatsizlik bu durumu artırıyor. Liyakatli kişiler yerine, akademik olarak yeterli olmayan kişiler yükseltiliyor. Bu kişiler ne yapacaklarını bilmedikleri için mobbing gibi yöntemlere başvuruyorlar. Akademik başarı yerine "ne kadar yayın yapıldığı" gibi nicel kriterler önemli oluyor. Yayınların niteliği değerlendirilmediği için bu da bir baskı aracına dönüşüyor.

- Sizce mobbing tamamen bireysel bir sorun mu yoksa sistematik mi?

Bence bu daha çok bireysel bir sorun. Örneğin, geçmişte mobbingin olmadığı birimlerde, yalnızca yönetici değişikliği sonrası mobbing vakaları görülmeye başladı. Aynı yardımcılar ve fakülte sekreterleri olmasına rağmen, yeni yöneticinin tutumu her şeyi değiştirdi. Ancak, bazı alanlarda sistematik gibi görünüyor. Örneğin, tıp fakültelerinde bu tür uygulamalar daha organize bir biçimde yürütülüyor olabilir.

"Üye olmayanların da yanındayız"

- Eğitim-Sen olarak mobbing karşısında neler yapıyorsunuz? Mobbing mağdurları size nasıl başvuruyor?

Eğitim-Sen olarak hem üyelerimiz hem de üye olmayanlar için kapımız açık. Mobbing mağdurları bize ulaştığında olaya hemen müdahale ediyoruz. Gerekirse durumu tutanak altına alıyoruz ve faille doğrudan görüşüp uyarıyoruz. Eğer bu işe yaramazsa, olayı basına taşıyoruz. Ayrıca, hukuki süreçte mağdurlara destek sağlıyoruz. Onlar adına dava açıyor ve süreci takip ediyoruz.

- Akademik ve idari personele yönelik mobbing vakalarını takip etmek için bir sisteminiz var mı?

Evet, üniversitelerde gözlem yapıyor ve raporlar tutuyoruz. Örneğin, bir mobbing vakası duyduğumuzda, mağdurun yanına giderek destek oluyoruz. Ayrıca, akademik ve idari personele yönelik mobbing ve baskıyla ilgili anket çalışmaları yapıyoruz. Bu çalışmalardan elde edilen verileri raporlayarak kamuoyuyla paylaşıyoruz.

"Liyakat esas alınmalı, ciddi yaptırımlar olmalı"

Akademide mobbing ile mücadele için neler yapılabilir?

Mobbing eğitimi, düzenlemek önemli bir adım. Ancak asıl sorun kişilerde. Sistematik bir çözüm için liyakat esas alınmalı ve mobbing uygulayanların ciddi şekilde yaptırımlarla karşılaşması sağlanmalı. Eğitim-Sen olarak bu konuda farkındalık yaratmak için çalışıyoruz ve mağdurlara destek olmaya devam edeceğiz.

YARIN: Psikolog Hilal Aydın Özcan, mobbingin yarattığı psikolojik etkileri, kurtuluş sürecini ve toplumsal farkındalığın önemini anlatıyor