Genç olmak galiba dünyanın her yerinde zorlaşıyor. Gelişmiş ekonomiler içinde Çin'deki gençlerin işi sanki da zor gibi. 16-24 yaş arası genç işsizliği geçen Haziran'da yeni bir rekor daha kırarak yüzde 21.3'e ulaştı. [1] Önümüzdeki ay bu rakamın daha da artması bekleniyor çünkü yaklaşık 11.6 milyon genç üniversite ve meslek okullarından mezun oluyor bu yıl.

Hoş işsizlik rakamı da bir miktar tartışmalı. Çin Ulusal İstatistik Bürosu (国家统计局) bu çalışmayı seçilen 340 bin hanede anket yöntemiyle yapıyor. Büro'nun açıklamasına göre 16-24 yaş kategorisinde toplam 96 milyon genç bulunuyor. Ancak bunların sadece 33 milyonu iş pazarına girmiş olarak değerlendiriliyor. Geriye kalan 63 milyon genç ise çeşitli nedenlerden dolayı çalışmak istemiyor(muş).

İş pazarındaki 33 milyon gençten yaklaşık 27 milyonu iş bulmuş. Yaklaşık 6 milyonu işsizmiş. İşsizlik istatistiğindeki yüzde 21.3 işte bunlar.

Çin İstatistik Bürosu'u (CİB) Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) standartlarını kullandığını söylüyor. Buna göre de işsiz sayılmamak için haftada 1 saat çalışmak yetiyormuş. [2]  

Genç işsizliğinin artmasına rağmen ülkedeki genel işsizlik istikrarlı bir şekilde uzun süredir yüzde 5 seviyesinde seyrediyor.

CİB ile TÜİK arasında belki de uzaktan bir hısımlık ilişkisi vardır, kim bilir.

Çin'de Genç İşsizliği (16-24 yaş)

Kaynak: Çin Ulusal İstatistik Bürosu (国家统计局)

Genç işsizliğiyle ilgili bir diğer önemli ayrıntı da eğitim seviyesi yüksek gençlerin iş bulmakta daha fazla sorun yaşaması. İşsiz gençlerin yüzde 70'den fazlası yüksek eğitimli. On yıl önce bu oran bugünkünün yaklaşık yarısıydı. Kısacası okumuş çocuklar daha zor iş buluyor.

16-24 yaş işsiz şehirli gençlerin eğitim durumları

* * *

Malum, işsizliğin azalması ekonomideki hal ve gidişle ilgili. Çin ekonomisi ilk çeyrekte yüzde 4.5 büyüdü. İkinci çeyrekte baz etkisiyle büyüme yüzde 6.3 olarak gerçekleşti. Yönetime göre ekonomi toparlanmaya devam ediyor. [3]

Ama veriler biraz daha farklı şeyler söylüyor. Örneğin ihracatta son 3 yılın en büyük düşüşü yaşandı ve Mayıs ayında yıllık bazdaki ihracat düşüşü yüzde 12.4'e ulaştı.

Doğrudan yabancı yatırımlar azalıyor.

Emlak sektöründeki durgunluk neredeyse kronikleşiyor. Ev fiyatları artmıyor. Bu durum en büyük yatırım enstrümanı durumundaki emlak sektöründe talebi aşağı çekiyor, emlak satışları düşüyor. Ayrıca ailelerin servetlerinin önemli bir bölümü gayri menkul yatırımlarında olduğundan düşen emlak fiyatları bireylerin genel tüketim iştahını azaltıyor. Azalan tüketim harcamaları daha az iş yatırımı daha az istihdam olarak geri dönüyor. Deflasyon kapıda. Geçen ay açıklanan yüzde sıfır enflasyon tüketicilerin harcamaktan kaçınmalarının göstergesi.

Çin'de ev fiyatları ve ev satışları

Öyle ki son zamanlarda bazı iktisatçılar, Çin'in tipik bir durgunluk olmasa bile, "bilanço durgunluğu"na benzer bir durumda olabileceğini dahi öne sürüyorlar. Bu senaryoda ağır borçlar ve tüketicilerle işletmelerdeki düşük güven, ekonomiyi zayıf büyümeye bir anlamda hapsediyor. Ve tüketicilerin harcama, işletmecilerin yatırım iştahını canlandırmaya faizleri düşürmek gibi parasal politikalar da yeterli gelmiyor.

Kısacası ekonomi yakın bir gelecekte güllük gülistanlık olacakmış gibi gözükmüyor. Gençlerin bu durum karşısında uyguladıkları yöntemlerden biri mezuniyetlerini ertelemek. "Çin Gençliği (中国青年报)" gazetesinde yayınlan bir araştırmaya göre gençlerin yüzde 73.1'i mezuniyetlerini geciktiren bir tanıdıkları olduğunu söylüyor.[4] Mezuniyeti ertelemenin önemli sebeplerinden biri de iş bulamamış olmak (yüzde 37.8).

"Çin Gençliği (中国青年报)" gazetesindeki yayımlanan araştırmada "Mezuniyetini erteleyen öğrenci tanıyor musunuz sorusuna yüzde 63.2 "evet", yüzde 9.9 da "hem de çok" cevabını vermiş. Mezuniyeti geciktirme sebepleri arasında master sınavı için hazırlık yapmak üzere daha fazla zamana sahip olmak 38.5, iş bulamamak yüzde 37.6.

* * *

Gençlerin işsizlikle karşındaki tutumlarından daha önce de bahsetmiştik. Gençler arasında işsizlik bu kadar yaygınlaşınca, yani bir anlamda bu durum "yeni normal" haline gelince işsiz gezen gençler için önceden yapılan parazit filan gibi yakıştırmalar yerini daha "sevimli" nitelemelere bırakmışa benziyor. Örneğin gençlerin yaygın olarak kullandıkları Türkçeye "evde çömelmek" diye çevirebileceğimiz Jiālǐ dūn (家里蹲) gibi. Bu ifadedeki üçüncü karakter olan "蹲 (dūn, Türkçe okunuşu duen)" "çömelmek" anlamına gelir. Alçalmayı çağrıştırır, ima eder. Örneğin "hapse girmek (蹲监狱)"te kullanılır (ilk karakter). Bu haliyle aslında Türkçedeki "hapse düşmek" ifadesinin karşılığıdır. Dolayısıyla Jiālǐ dūn (家里蹲)'i de "eve düşmek" diye düşünebiliriz.

Gençler birisi onlara "ne yapıyorsun" diye sorduğunda "Jiālǐ dūn (家里蹲, Türkçe okunuşu "jali düen") diye cevap veriyor. Çünkü bu ifade Çincede kulağa yabancı dil gibi (örneğin London) geliyor, yani kulağa epeyce havalı geliyor. Gençler hem durumu hem de kendilerini "ti"ye alıyorlar bir anlamda.

İşsiz gençler için kullanılan başka "pozitif" nitelemeler de yok değil. Örneğin "tam zamanlı evlat (全职儿女)" bunlardan biri.

Kısacası iş bulmak zorlaşınca tam zamanlı evlatlık gözde bir "meslek" haline gelmiş gibi.

* * *

Geçenlerde Çin'in Twitter'ı Weibo'da yapılan bir paylaşım aslında durumun ciddiyetini özetliyordu.

"İnsanlar neden artık çocuk sahibi olmak istemiyorlar? Nedeni basit" başlıklı paylaşımda şunlar dile getiriliyordu:

"Yetiştirmek için 20 yıldan fazla ter dökeceksin. Üniversiteyi bitirene kadar eğitimine 1 milyon RMB harcayacaksın. Mezun olduktan sonra iş bile bulamayacak. Veya ayda 3000 RMB maaşla bir işe girecek. 996 çalışacak (sabah 9'dan akşam 9'a kadar haftada 6 gün çalışma anlamında Çin'de yaygın olarak kullanılan niteleme). Ona bir apartman ve araba almak zorunda kalacaksın (Çin'de erkeklerin evlenirken bunlara sahip olması neredeyse bir zorunluluk). Sonraki 30 yıl boyunca da bir de bunların taksitlerini ödeyeceksin. Ülken sana teşekkür edecek. Bankalar sana teşekkür edecek. Sadece çocuğun sana teşekkür etmeyecek. Çünkü onu dünyaya getirirsen o da çile çekecek senin gibi. O nedenle en iyisi hiç doğmaması."

Karamsar bir kullanıcının çocuk sahibi olmamayı teşvik eden paylaşımı

Bu karamsar tablo önemli ölçüde gerçeği yansıtıyor. Çin çocuk büyütmenin en maliyetli olduğu ülkelerden biri. 18 yaşına kadar bir çocuğu büyütmenin maliyeti kişi başına düşen GSYİH'nın 6,9 katı. Bu anlamda G.Kore'den sonra dünyada çocuk büyütmenin en maliyetli olduğu ikinci ülke durumunda. [5]

Bir fikir vermek gerekirse bu oran Avusturalya'da 2.08, Fransa'da 2.24, İngiltere'de 5.25.

Yine aynı çalışmada üniversiteden mezun olana kadar bir çocuk için yapılması gereken harcamaların ortalama 627.000 RMB olduğu belirtiliyor. Şangay, Shenzhen gibi metropollerde bu maliyet yaklaşık 1 milyon RMB'yi buluyor.

Ortalama bir işçinin senede 105 bin RMB kazandığı ülkede doğumların hızla azalması ve nüfusun azalmaya başlamasını açıklıyor bu durum.

Çünkü öncelikle insanlar daha ziyade ekonomik nedenlerden dolayı evlenmek istemiyor. 2022'de evlilikler bir önceki yıla göre 800 bin azalarak 6.83 milyona düştü.[6] Bu 1986'dan beri en düşük sayı.

Evlenenler de genellikle birden fazla çocuk sahibi olmak istemiyor yine ekonomik nedenlerle. Dolayısıyla doğum oranları düşmekte, nüfus azalmakta.

Çin ekonomisindeki kısır döngülerden bir tanesi de bu.

Genç işsizliği hem sosyal hem de ekonomik maliyeti yüksek bir sorun kısacası

Çin'de nüfus azalıyor

[1] Çin Ulusal İstatistik Bürosu (国家统计局): https://data.stats.gov.cn/easyquery.htm?cn=A01

[2] 国家统计局发言人：16-24岁青年失业群体数量约600万，服务业稳步恢复利好就业 (Ulusal İstatistik Bürosu Sözcüsü: 16-24 yaş arası işsiz genç sayısı 6 milyon civarında, hizmet sektöründeki istikrarlı toparlanma istihdam için iyi), 21财经 (21 Finans), 15 Haziran 2023, https://m.21jingji.com/article/20230615/herald/1cf9edf9f786b28f1eed086fe131da6b.html

[3] 5月份国民经济继续恢复 (Ülke ekonomisi Mayıs ayında toparlanmaya devam etti), 15 Haziran 2023, http://www.stats.gov.cn/sj/zxfb/202306/t20230615_1940628.html

[4] 73.1%受访大学生表示身边有同学选择延期毕业 (Ankete katılan üniversite öğrencilerinin %73,1'i sınıf arkadaşlarından bazılarının mezuniyetlerini ertelemeyi tercih ettiğini söyledi), 中国青年报 (Çin Gençliği Gazetesi), 9 Mayıs 2023, http://zqb.cyol.com/html/2023-05/09/nw.D110000zgqnb_20230509_2-03.htm

[5] 中国生育成本报告, Çin'de çocuk doğurmanın maliyeti hakkında rapor, 育娲人口研究 (YuWa Nufus Araştırmaları Enstitüsü), 2022/2

[6] https://www.mca.gov.cn/mzsj/tjsj/2022/202204tjsj.html