Malum, "Üç Cisim Problemi"nin çıkış noktası ana karakter Ye Wenjie'nin uzaylıları dünyaya davet etmesidir.

Kısaca hatırlamak gerekirse Ye Wenjie Çin'in Boğaziçi Üniversitesi diye nitelendirilebilecek Tsinghua Üniversitesi'nde okuyan parlak bir astrofizik öğrencisidir. Fizik profesörü olan babası Kültür Devrimi (1966-1976) döneminde Mao'nun Kızıl Muhafızları tarafından "gerici" olarak yaftalanıp kalabalık bir kitle önünde darp edilip öldürülür. Bu olaya şahit olan Ye uygarlığa olan inancını kaybeder. İnsanlığı ıslah etmesi için uzaylıları çağırmaya karar verir.

Kültür Devrimi gerçekten de insanlık tarihi açısından trajik bir dönemdir. Esas itibarıyla Mao'nun iktidarını konsolide etmek üzere başlattığı bir nevi kontrollü iç savaştır.

Ülkede fiili olarak yürütme görevini gerçekleştiren ve Çin Komünist Partisi (ÇKP) içinde güçlenen Liu Shaoqi ve Deng Xiaoping, Mao'nun öncelikli hedefleridir.

Mao'yu kültleştirme yolunda ilk adım olarak 1964'te onun özlü sözlerinden derlenen "Kızıl Kitap (毛主席语录) yayımlanır. Kitap 1964-67 arasında 628 milyon kopya basılacaktır. 1967'de Çin'in nüfusu 760 milyon olduğu dikkate alınırsa neredeyse her Çinlinin bir Kırmızı Kitabı olduğu söylenebilir.

1966 Mayısından itibaren lise ve üniversitelerde Kızıl Muhafızlar örgütlenmeleri ortaya çıkmaya başlar.

Mao, 5 Ağustos 1966'daki Merkez Komite oturumunda "Halka güvenmeliyiz. Halka inanmalı ve halkın yenilikçiliğine saygı göstermeliyiz" der ve "Karargâhlarını Bombalayın" başlıklı bildirisini yayımlar.

12 Ağustos'ta Liu Shaoqi görevinden alınır.

18 Ağustos'ta ise askeri üniformasını giyer, koluna Kızıl Muhafız pazubandını takıp Tiananmen Meydanı'nda toplanan Kızıl Muhafızlara söylev verir. "Karargahlarını Bombalayın" bildirisi dağıtılır.

18 Ağustos 1966. Pekin, Tiananmen Meydanı. Kızıl Muhafızlar ellerinde Kızıl Kitap Mao'nın konuşmasını dinliyor.

"Dört Eski (eski fikirler, eski kültür, eski gelenekler ve eski alışkanlıklar)'ye savaş ilan edilir.

Bu Pekin'de "Kızıl Ağustos"un başlangıcıdır.

Kızıl Muhafızlar "5 Kara Kategori'deki (ev/toprak sahipleri, zengin çiftçiler, karşı devrimciler, kötüler, sağcılar) öğretmenlerin, akademisyenlerin, yazarların, sanatçıların, politikacıların evlerini basarlar. Onları "arınma seansları"na tabii tutup, kalabalıklar önünde aşağılar, döver hatta öldürürler. Benzer uygulamalardan aileleri de nasibini alır. Küçük çocuklar, eşler de benzer muamelelere tabi tutulur. Öyle ki resmi rakamlara göre kırk gün içinde Pekin'de 1772 kişi öldürülür, 33,695 ev yağmalanır, 85,196 kişi şehri terk etmeye zorlanır. Şehirdeki tarihi ve kültürel yapıtların neredeyse yüzde 70'i (4,922 adet) tahrip edilir. [1]

Pekin'i örnek alan ülkenin dört bir yanındaki paramiliter Kızıl Muhafızlar da harekete geçer. Öğretmenler, akademisyenler, entelektüeller derken yerel yöneticiler benzer uygulamalara maruz kalır. Kızıl Muhafızların kurduğu devrim komiteleri giderek yerel düzeyde yönetimleri ele geçirmeye başlar.

Tam bir kaos ortamı yaşanmaktadır. Mao büyük kaosların büyük düzen getireceği inancındadır. Pekin'e gelmeden önce 8 Temmuz 1966'da karısına gönderdiği mektupta "Cennetin (göğün) altındaki büyük kaostan cennetin altındaki düzen doğar (天下大乱，达到天下大治)"  yazmıştır.[2]

Eylül 1968'de 29 eyaletin hepsinde yerel yönetimler değişmiştir. Artık iktidar devrim komitelerindedir. Bu komitelerde kontrol çoğunlukla Kızıl Muhafızlar'dadır. Sadece 9 eyaletteki komiteler askerlerin kontrolündedir. 

Ülkedeki bu devrimci durumu kutlamak için "Bütün Ülke Kızıl" pulu çıkarılır.

"Bütün ülke kızıl" pulu

Ama aynı zamanda ülke boydan boya kızıl kana bulanmaktadır. ÇKP Tarih Araştırma Merkezi tarafından 1984'te yayımlanan verilere göre devrim süresince (on yıl boyunca) 1.7 milyonu aşkın kişi doğal olmayan şekilde ölmüştür. Sakat kalanların sayısı ise 7 milyondan fazladır. [3]

1968 yılında her yerde birbiriyle çatışan farklı gruplar, fraksiyonlar ortaya çıkmaya başlar. Kızıl Muhafızların gemi iyice azıya aldığını düşünen Mao isyancı grupların silahların toplanması emrini verir.  

Aralık 1968'de de "Dağlara ve Kırsala Gidiş Hareketi (上山下乡运动)"ni başlatarak onların önemli bölümünü köylere çalışmaya yollar.

Böylece ülkedeki terör bir ölçüde yavaşlasa da Mao'nun 1976'da ölümüne kadar sürecektir.

Xi Jinping de Kültür Devrimi mağdurlarından

Üç Cisim Problemi'nin yazarı Liu Cixin Kültür Devrim'inde mağdur olmuş isimlerden biridir.

Dönemin büyük mağdurlarından biri de şimdiki başkan Xi Jinping'dir.

Babası Xi Zhongxun daha 15 yaşındayken 1928'de ÇKP'ye katılmış, 1930'larda ve 40'larda askeri başarılarıyla dikkati çekmiş, Mao'nun takdirini kazanmıştır. 1949'da Çin Halk Cumhuriyeti'nin kurulmasından sonra 1952'de propaganda departmanında çalışmak üzere Pekin'e gelip 1956'ta da Merkez Komite üyeliğine seçilmiştir. 1959'dan itibaren de başbakan yardımcısı olarak başbakan Zhou Enlai ile birlikte çalışmaya başlamıştır.

Mao döneminde partinin ve hükümetin üst düzey yöneticileri Pekin'de Yasak Şehir'in yanındaki eski İmparatorluk Bahçesi'ndeki etrafı ateş kırmızısı renkte duvarlarla çevrili ÇKP'nin merkez yerleşkesi Zhongnanhai (中南海) de yaşamaktaydılar.

Xi'lerin de diğer üst düzey yöneticiler gibi ayrıcalıklı bir hayatı vardı. Evlerinde özel ahçı ve çocuk bakıcıları bulunuyordu. Xi kendisi gibi ayrıcalıklı çocukların gittiği özel bir okulda okuyordu. Qing Hanedanlığı'ndan bir prensin sarayında bulunan okul "liderler beşiği (领袖摇篮)" namı ile biliniyordu.[4]  

 1960 yılı. Xi ailesi Pekin'deki Beihai Park'ında. 7 yaşındaki Xi Jinping babasının önünde. Birkaç yıl sonra hayatları dramatik bir biçimde değişecektir. 

Lakin bu ayrıcalıklı yaşam 1966'dan başlayarak dramatik bir biçimde değiştirecekti.

Baba Xi 1967'de Kızıl Muhafızlar tarafından Çin'in kuzeybatısındaki Xi'an'a götürüldü. Burada bir kamyona bindirilerek devrim düşmanı olarak teşhir edildi. İşkence gördü. 1975 Mayıs'ına kadar sürgün ve hapislerde ailesinden ayrı yaşayacaktı.

Bu arada Kızıl Muhafızlar Xi'lerin Pekin'deki evlerini bastılar. Xi Jinping'in üvey ablası Kızıl Muhafızların baskıları sonucu intihar etti. Anneleri babalarını devrim düşmanı olarak suçlamak zorunda bırakıldı.

Baba Xi parti karşıtı yaftasıyla Kızıl Muhafızlar tarafından Xian Tıp Üniversitesi'nde teşhir ediliyor, Eylül 1967.

Küçük Xi ise bu kez partinin azledilmiş yöneticilerinin çocuklarıyla birlikte ayrı bir okulda okumaya başladı. Kızıl Muhafızlar'ın "burjuvaların gelecek nesli" olarak gördükleri bu şımarık çocuklara tuvalet temizlettikleri bir okuldur burası.

1968'te bir gözetim merkezinde hapsedilmesi söz konusuyken "Dağlara ve Kırsala Gidiş Hareketi" programı kurtarıcısı oldu. Bu program kapsamında Shaanxi Eyaletinde bir köye gitti.

Yedi yıl kaldığı bu köyde mağaradan bozma bir evde yaşayıp tarım işçiliği, teknisyenlik, traktör ve kamyon şoförlüğü, hatta hasta bakıcılık yaptı.

Xi Jinping'in köyde 5 arkadaşıyla birlikte yaşadığı mağaradan devşirme evin bugünkü durumu. Baş ucunda resmi bulunan yatak Xi'ye ait.

* * *

Kültür Devrimi'nin parasal ve insan sermayesi anlamında muazzam bir maliyeti olmuştur. 1979'da Merkez Komite başkan yardımcısı Li Xiannian, o on yıldaki kaybın Çin devlet sektörünün 1949'dan 1979'a kadar biriktirdiği tüm sabit varlıkların değerinden daha fazla olduğunu söylemişti. Li'ye göre toplam ekonomik kayıp yaklaşık 5 trilyon RMB (yaklaşık 700 milyar ABD Doları) düzeyindedir. 

İnsan sermayesi anlamındaki kayıpları ortaya koymak daha da zordur. Eğitim yıllarca aksamış, yüzbinlerce genç ölmüş ya da sakat kalmıştır. 

Öğretmenler ve akademisyenler dışında ülkenin önemli entelektüelleri ve kültür insanları da devrimden nasibini almıştır. Casus ya da sağcı olarak yaftalanıp aşağılanan, işkence gören pek çok yazar, müzisyen, tiyatrocu ya intihar etmiş ya da kötü muamele sonucu ölmüştür.

Bunların yanı sıra kültürel ve moral değerler anlamında da derin ve kalıcı izler bırakmıştır. Komşunun komşuya düşmanlık ettiği bu süreçte toplumdaki güven duygusu önemli ölçüde zedelenmiştir.

* * *

Kültür Devrimi'nin travması dizide Ye Wenjie'nin insanlıktan sıtkının sıyrılmasına, tamamen umudu kesmesine yol açar.

Benzer bir travmayı yaşayan Xi Jinping üzerindeki etkisi ise farklı olmuştur. 

[1] Guo Jian, Yongyi Song, Yuan Zhou, Historical Dictionary of Chinese Cultural Revolution, Scarecrow Press, Inc., 2006,  s.xxi

[2] 人民共和国春秋实录, 林蕴晖, 刘勇, 史柏年, 中国人民大学出版社, ÇHC'nin Tarih Kayıtları, Ed: Lin Yunhui, Liu Yong, Shi Bainian, Çin Renmin University Yayınları, 1992, s.692

[3] 建国以来历次政治运动事实\ (Çin Halk Cumhuriyeti'nin kuruluşundan bu yana tüm siyasi hareketlerin gerçekleri), 1984 

[4] Evan Osnos, Born Red, New Yorker, 30 Mart 2015