Çin takvimine göre 10 Şubat'ta Ejderha yılı başlayacak. Çin kültüründe ejderha, iyi şansı, iktidarı, ve aynı zamanda erkek elementi Yang'ı temsil eder. Eski çağlarda imparatorların ejderhaların soyundan geldiğine inanılırdı. Çin burçlarında yer alan 12 hayvan arasındaki tek efsanevi yaratık olarak da benzersizdir (Çin burçlarıyla ilgili daha ayrıntılı bilgi için bkz. Siyah tavşan yılı haftaya başlıyor).

2022 sonunda Covid-19'a karşı sıfır tolerans politikasını terk eder etmez Çin ekonomisi hızlı bir iyileşme sürecine girmişti. Ancak bu canlanmanın birkaç ay içinde nefesi tükendi. Ardından işlerin yolunda gitmediğine dair emareler belirmeye başladı.

Nitekim geçen gün yaptığı yeni yıl konuşmasında Xi Jinping de ilk kez durumun istendiği gibi olmadığını zımnen de olsa teslim etti. Xi, bizim aşina olduğumuz "Fırat kenarında kaybolan koyundan sorumluyum" minvalinde bir ifadeyle "Yolumuza devam ederken rüzgarlı ve yağmurlu havalarla karşılaşmak da normaldir. Bazı şirketler işletme baskısıyla karşı karşıya, bazılarınız işlerinde ve yaşamlarında zorluklarla karşılaşıyorsunuz. Bazı yerlerde seller meydana geldi, tayfunlar ve depremler gibi doğal afetler oldu. Bütün bunlardan endişe duyuyorum. Rüzgar ve yağmura rağmen herkes birbirini kolluyor ve yardım ediyor. Zorluklarla yüzleşmek ve zorlukların üstesinden gelmek için. Derinden etkileniyorum" dedi. [1]

Malum Çin, 1978'de dünyaya yeniden açıldığından bu yana geçen on yıllar boyunca, dünyanın en hızlı büyüyen ekonomisi oldu. 1991 ile 2011 yılları arasında yıllık büyüme oranı ortalama yüzde 10,5 idi. Xi Jinping'in liderliğe geldiği 2012'den sonra büyüme bir miktar yavaşladıysa da 2021'e kadar olan on yılda yüzde 6,7 gibi bir ortalamayı tutturulabildi. Ama ondan sonrası tufan bir anlamda. 2022'de büyüme yüzde 3'te kalmıştı. Bu yıl da biraz hormonlu olduğu iddia edilmekle birlikte yüzde 5 tutturulacakmış gibi gözüküyor. İleriki dönemler için öngörülen büyüme içinse kapıyı yüzde 2'den bile açan var.

Kısacası bir zamanlar hızlı büyümesiyle bir anlamda küresel ekonominin lokomotifliğini yapan Çin ekonomisi artık eski formunda değil. Hatta dünyadan olumsuz bir şekilde ayrışıyor bile denebilir.   

Örneğin neredeyse bütün dünya borsalarında 2023 büyük artışların yaşandığı bir yıl olurken Şangay ve Shenzhen borsalarındaki en değerli 300 şirketi takip eden Çin CSI 300 endeksi yılı yüzde 11'den fazla kayıpla kapadı. Hong Kong Hang Seng Endeksi'nin yıllık kaybı ise yaklaşık yüzde 14 oldu.

Oysa 23 gelişmiş ülkedeki büyük ve orta ölçekli şirketlerin performansını izleyen ve yaygın olarak takip edilen bir küresel borsa endeksi olan MSCI Dünya Endeksi'nde yıllık artış yüzde 22 olarak gerçekleşti.  ABD'nin gösterge endeksi S&P 500 ve Avrupa'nın Stoxx 600 endeksleri yılı sırasıyla yaklaşık yüzde 25 ve yüzde 13 kazançlarla tamamladılar. Japonya'nın Nikkei 225 endeksi 2023'te yüzde 30, Hindistan'ın 30 büyük şirketini takip eden gösterge Sensex'i yaklaşık yüzde 19 yükseldi.

Çin borsalarındaki büyük ve orta ölçekli şirketleri takip eden MSCI Çin Endeksi'nde son 3 yılda yaşanan değer kaybı neredeyse yüzde 60'a ulaşmış durumda. 

Öyle gözüküyor ki bir zamanlar göz bebekleri olan Çin artık "kapitalistler" için eski parlaklığında değil. Nitekim yabancı sermaye de uzaklaşma eğiliminde. Çin'e gelen doğrudan yabancı yatırımlar 1998 yılından beri ilk kez geçen yılın üçüncü çeyreğinde eksiye döndü. Çin Devlet Döviz İdaresi'nin verilerine göre 25 yıl boyunca yabancı sermayenin sürekli aktığı Çin'den bu kez 11.8 milyar dolarlık çıkış oldu.

"Kapitalist"lerin terminolojisiyle ifade edecek olursak "Çin'in artık bir hikâyesi" yok.

* * *

Ne demişler, "balıklar susuz, ejderhalar da bulutsuz yapamaz (龙无云不行,鱼无水不)"…

[1] 国家主席习近平发表二〇二四年新年贺词 (Başkan Xi Jinping, 2024 Yeni Yıl mesajını yayımladı), CCTV, 31 Aralık 2023, https://news.cctv.com/2023/12/31/ARTIz0KS0FHjRgQRyaTIrcBh231231.shtml?spm=C96370.PW8IYPX3ODYg.EEpUrv072yig.1