(Gideon Long / BBC)
Dünyanın pek çok ülkesinde esrar yetiştirmek hala yasak. Ancak Şili’de devlet, esrarın tıbbi amaçlarla kullanılmasına izin verdi.
BBC Türkçe’deki habere göre, esrarın hammaddesi olan 750 kök dişi hint keneviri, başkent Santiago'nun La Florida bölgesinde yetiştirilecek. İlk mahsul gelecek Nisan'da alınacak ve 200 kanser hastasının ağrı kesici olarak kullanılacağı yağ üretilecek.
Latin Amerika'da esrar kullanımıyla ilgili tartışmalar Uruguay üzerinde yoğunlaşmıştı. Uruguay esrar yetiştirilmesi, satımı ve tüketimini yasal hale getiren dünyada ilk ülke oldu. Ama Şili'de yetkililer farklı bir yaklaşım benimsedi ve esrarın sadece tıbbi amaçlarla kullanımını serbest bıraktılar.
‘Kanser hastalarına, doğal, sağlıklı ve ucuz bir ağrı kesici’
La Florida Belediye Başkanı Rodolfo Carter, "Esrarın kişisel kullanımıyla ilgili bir tartışmaya girmek istemiyoruz. Sadece tıbbi amaçlarla kullanımını konuşalım. Burada mesele kanser hastalarına, doğal, daha sağlıklı ve ucuz bir ağrı kesici sunmak" diyor.
Projeyi, Daya Vakfı yönetecek. Esrarın ağrı kesici olarak kullanımıyla ilgili klinik bir çalışma da yapılacak.
Vakfın kurucularından Nicolas Dormal, "Esrardan üreteceğimiz ağrı kesiciyi herkesin, paraları yetmeyenlerin de alabilmesini umuyoruz. Ama şimdilik ilk 200 hastaya odaklanacağız" diyor.
Şili makamları bu projenin yanı sıra hasta bir kadına da esrardan yapılan ilaçları ithal etme izni de verdi.
Cecilia Heyder'e beş yıl önce bir bağışıklık sistemi hastalığı olan Lupus teşhisi konuldu. 18 ay sonra da göğüz kanserine yakalandı. Ameliyatla göğsünü aldırdı, radyoterapi ve kemoterapi tedavisi gördü. Kanser hastalarına verilen onlarca ağrıkesici aldı, ama Heyder bu ilaçların yan etkilerinin yıkıcı olduğunu söylüyor.
‘Ağrı kesicilerden daha etkili’
Heyder, "Acı katlanılmazdı. Kafamı duvarlara vurmak istiyordum. Yürüyemiyordum. Tekerlekli sandalyedeydim. Çocukların yatak odama girdiklerinde yataktan uzanıp onları öpmeye mecalim yoktu" diye anlatıyor.
Heyder artık iyice çaresiz hissettiği bir noktada bir miktar esrar satın alıp, çayını demlemiş. Etkisini hemen hissettiğini ve aldığı tüm diğer ağrı kesicilerden daha iyi etkili olduğunu anlatıyor.
Latin Amerika’daki ilk ithal izni
Daha sonra esrardan imal edilen ilaçlar bulmayı denediğini, ama ülkesinde bulamadığını söylüyor. Bu nedenle ithal izni almak için hükümet nezdinde lobi faaliyetlerine başlamış. Geçen Ağustos'ta ithal iznini, geçen ay da ilaçları Avrupa'dan ulaşmış.
Şilili yetkililere göre bu esrardan yapılan ilaçların Latin Amerika'ya yasal yollardan ilk ithali.
Ancak ilaçlar pahalı. Bir aylık tedavi için gereken ilaçlar 2 bin dolara mal oluyor.
Heyder, sosyal medyada kampanya düzenleyerek para topladığını, ancak sadece üç aylık ilaç için gereken parayı bulabildiğini belirtiyor. Şilili yetkililer esrardan yapılan ilaçları bedava vermezse, sokaktan yasadışı yollardan esrar almak zorunda kalacağını söylüyor.
Heyder, "Yine sokaklara gidip, tutuklanma korkusu mu yaşayacağım? Bunu yapmak istemiyorum" diyor.
La Florida'daki proje Cecilia gibi kanser hastalarına ithal ilaçlara alternatif daha ucuz ilaçlar üretmeyi amaçlıyor. Proje başarılı olursa özellikle sara (epilepsi) gibi diğer hastalıklardan mustarip olanlara ilaç sağlamak için de kullanılabilir.
Epilepsi tedavisi
Lucas Riffo sadece altı aylık. Ağır bir sara hastalığıyla dünyaya gelmiş. Günde 300 epilepsi nöbet geçirdiği olmuş. Anne ve babası Gabriela ve Jorge bilinen sara ilaçlarının işe yaramadığını söylüyor. Sonra da Lucas üç aylıkken yasadışı olarak kendi yetiştirdikleri dişi hint kenevirinden yaptıkları yağı denemişler.
Jorge Riffo, yağ verildiğinde Lucas'ın sağlığındaki gelişmenin müthiş olduğunu anlatıyor.
Riffo, "Önce küçük dozlarda vermeye başladık. Nabzını ve nefes alış verişini dikkatle izledik. Yağı aldığında durumu hep iyiydi. Daha sonra miktarı arttırdık ve beş altı saat hiç nöbet geçirmemeye başladı. Daha önceki hiçbir ilaç bu kadar işe yaramadı" diyor.
Ama herkes esrarın faydaları konusunda ikna olmuş değil. Bazı doktorlar esrarın bağımlılık yarattığını ve psikolojik sorunlara yol açabileceğine dikkat çekiyor.
Sağlık ve güvenlik riskleri
Dünya Sağlık Örgütü (WHO), esrarın öğrenme yeteneğine zarar verdiğini ve şizofreniyi daha da kötüleştirebileceği uyarısında bulunuyor. Örgüte göre, esrarın tıbbi yararlarını tespit edebilmek için daha çok araştırma yapılması gerekiyor.
Bir de tabi güvenlik boyutu var: Tıbbi amaçlı esrar piyasasının kaçakçıların eline geçmesini kim ya da ne durdurabilir?
La Florida'da yetkililer, bitkilerin çalınmasını önlemek için dişi hint keneviri yetiştirilen yerin etrafını elektrikli çitlerle çevirdiler.
Daya Vakfı'ndan Nicolas Dormal, potansiyel sağlık ve güvenlik risklerine karşın esrara bir şans verilmesi gerektiğini söylüyor.
Dormal, "Esrarın bazı olumsuz yan etkileri var ama diğer yasal ilaçlarla karşılaştırıldığında gerçekten önemsiz. Olumlu ve olumsuz yönlerini bir teraziye koyarsanız, esrar geleneksel ilaçlardan çok daha iyi" diyor.
Doktorların artık bir kaç aylık ömrü olduğunu söylediği Cecilia Heyder için seçim çok açık. "Esrar kanser ya da lupusumu tedavi etmiyor ama acımı azaltıyor. Tek istediğim de bu" diyor.
