Zaman zaman sigara konusuna geri dönüyoruz ama bence gerekli. Öyle ya, insan sağlığına zararlı olduğu kesin olarak kanıtlanmış zehirli bir maddenin kanunlar çerçevesinde halen satılıyor olması akıl alır gibi değil.

Kristof Kolomb Amerika dönüşü tütünü de Avrupalılarla tanıştırmış. Mayalar ve Azteklerden gelen bu alışkanlık tüm dünyaya yayılmış. Tütünün İstanbul’a gelmesi ise 17. yüzyılı bulmuş.

O dönemde tütünü getiren İngilizler nefes darlığına ve her türlü göğüs hastalığına iyi geldiğini belirtmeyi de ihmal etmemişler. Üstelik bu inanış 20. yüzyıl ortalarına kadar sürmüş. Doktorlar hastalarına tedavi amaçlı sigara ve tütün reçete etmekte yarışmışlar neredeyse. Sigara reklamları doktorlar aracılığıyla yapılmış.

Tütünün bağımlılık yaptığı, başta akciğer ve mesane olmak üzere birçok kansere, kalp ve damar hastalıklarına neden olduğu şimdi biliniyor ama bunun anlaşılması yılları almış. Yaşı altmışın üzerinde olanlar Türkiye’de otobüs, uçak, sinema salonları gibi yerlerde sigara içildiğini hatırlayacaklardır.

Şimdi ise karşımıza elektronik sigara çıktı. Açık açık olmasa da sigaradaki zararların bunda olmadığı veya çok az olduğu bilgisi yayılmaya çalışılıyor.

Elektronik sigara, kısa adıyla “e-sigara” veya “vape” olarak da biliniyor. Elektronik sigaralar, genellikle nikotin içeren bir sıvıyı (e-likit veya vape likiti) ısıtarak buhar üreten bir cihazdır. İşleyişleri, tütün yanmadığından, geleneksel sigaralara kıyasla duman yerine buhar üretilmesine dayanıyor.

Daha az zararlı olduğu iddiası sigarada oluşan yüksek ısıya bağlanmaya çalışılıyor. Yanan bir sigaranın ucundaki ısı 800 derecelere ulaştığından oluşturduğu zararlı maddelerin buna bağlı olduğu, elektronik sigarada ise buharlaşmanın çok daha az ısılarla (100-300) oluştuğu için toksik kimyasalların azaldığı vurgulanmaya çalışılıyor.

Bir başka yalan ise elektronik sigaraların sigarayı bırakmak isteyenlere yardımcı olacağı. Oysaki nikotin aynı nikotin ve bağımlılık konusunda sabıkalı. Ayrıca unutmayalım ki sigaranın zararlarının anlaşılması yıllar aldı. Elektronik sigaraların zararsız olduğu aldatmacasına kanmamalı.

Tek faydası varsa o da kötü kokan sigara dumanı yerine kokusu çok az olan buhar üretmesi.

Elektronik sigara birçok ülkede yasaklandı ve DSÖ de kesinlikle karşısında. Türkiye’de elektronik sigaranın ithali ve satışı yasak ama gelin görün ki neredeyse her sigara içenin bir de elektronik sigarası var. İnternet üzerinden satışlar tüm hızı ile devam ediyor.

4207 sayılı tütün mamullerinin zararlarının önlenmesine dair kanunda “Tütün içermeyen ancak tütün mamulünü taklit eder tarzda kullanılan her türlü nargile ve sigara, tütün ürünü kabul edilir.” maddesinde, e-sigaraların da tütün ürünü kapsamında olduğu açıkça belirtilmiş.

2021 yılında devletin vergi geliri 1 trilyon 164,8 milyar lira olmuş. Bunun neredeyse beşte biri, 205,4 milyar lirası ÖTV’den. Alkollü içkilerden alınan ÖTV 22,8 milyar, sigaradan alınan ise 67,6 milyar TL olmuş. Buna göre 2021’de ÖTV gelirlerinin yüzde 11,1’i alkollü içkilerden, 32,9’u ise sigaradan gelmiş.

 Alınan 10 TL’lik bir sigarada devlete 6.72 lira ÖTV, 1.52 lira ise KDV ödenmektedir. Yani 10 liralık sigaranın yüzde 82.4’ünü devlet vergi olarak alıyor.

Sigara satışının yasaklanmamasındaki önemli neden acaba hükümetlerin vazgeçemedikleri vergi geliri mi? Sigara şirketlerinin uluslararası gücü mü? Yoksa ikisi birden mi?