Muhtemelen çok sayıda insanın kilo sorunlarının sebebi olarak metabolizmalarının yavaşlığını sebep gösterdiklerini duymuşsunuzdur, peki bu tam olarak ne anlama geliyor? Metabolizma hızı gerçekten de kilo konusunda anahtar mı, eğer öyleyse metabolizma nasıl hızlanır ve daha fazla kalori yakmak mümkün müdür ve her şeyden önce bu iyi bir şey midir?

Metabolizma ve kilo arasında bir bağlantı olduğu doğrudur. Fakat zannedildiğinin tersine, yavaş metabolizma nadiren kilo sorununun sebebidir. Metabolizmanız çevreden aldığı organik molekülleri enerjiye çevirerek hayatta kalmamız için temel işlevlerin sürdürülebilmesini sağlar. Mitokondri, hücrenin metabolizma ile ilgili temel işlevlerin düzenlenmesi ve kontrolünde kritik rol oynayan kısmıdır. Metabolizma hem belirli organ ve dokuların ihtiyaçlarını karşılarken, aynı zamanda vücudun basit enerjI ihtiyaçlarını da karşılar. Yiyecek ve içecekleriniz, fiziksel aktiviteniz kilonuzun ne olacağını belirlerken, metabolizmanız vücudun ihtiyaçları ile ilgilenir.

 

Metabolizma: Yiyeceği enerjiye çevirir

 

Metabolizma dediğimiz şey, vücudunuzun yediğiniz ve içtiklerinizi enerjiye çevirmesi işlevidir. Bu karmaşık biyokimyasal işlemler esnasında yiyecek ve içeceklerdeki enerji ve besinler vücudun ihtiyaçlarını karşılamak için kullanılır.

İstirahat ederken bile, vücudunuzun gizli işlevleri, örneğin, solunum, kan dolabımı, hormon düzeylerinin ayarlanması, büyüme ve onarım işlevleri için bile kalori harcanır. Bu işlevler için kullanılan kaloriye bazal metabolizma hızı denir. Yani sizin metabolizma dediğiniz   şey.

Bazal metabolizma hızını etkileyen bazı faktörler şunlardır:

• Vücut ağırlığınız ve dağılımı: Ağırlığı daha fazla olanların ve daha fazla kası olanların metabolizma hızı, dinlenirken bile daha yüksektir.
• Cinsiyetiniz: Genellikle erkekler, aynı yaş ve kilodaki kadınlara kıyasla vücutlarında daha az yağ ve daha fazla kas bulundururlar ve daha fazla kalori harcarlar. 
• Yaşınız: Yaşlandıkça kas miktarı daha azalmaya yüz tutar ve yağ dokusu kilonun daha fazlasını oluşturur. Bu da harcanan kaloriyi azaltır.

Vücudun temel işlevleri için gereken enerji kolay değişiklik göstermez. Bazal metabolizma hızınız, her gün tükettiğiniz kalorinin %70’I olmalıdır.

Bunlara ek olarak her gün ne kadar kalori yaktığınızı belirleyen 2 faktör daha vardır:

• Yiyeceğin işlenmesi: Yediklerinizin sindirim, emilim, taşınma ve depolanması da yine kaloriye ihtiyaç duyar. Bu kişiye göre 100 ile 800 kalori civarındadır. Bu da kolay değişmez.
• Fiziksel aktivite: Fiziksel aktivite ve egzersiz her gün yaktığınız kalorinin bir kısmını oluşturur. Günlük yaktığınız kaloriyi belirleyen en değişken faktördür.

 

Metabolizma ve kilo

 

Aldığınız kilolar için metabolizmanızı suçluyor olabilirsiniz. Fakat metabolizmanız doğal bir işlevdir ve ancak gerçekten metabolizmayı yavaşlatan tıbbi bir problem(Örneğin, Cushing sendromu veya hipotiroidi gibi) olduğu zaman metabolizmanız yavaşlar ve kilo almaya neden olabilir. Bunun dışında sebepler metabolizmayı yavaşlatmaz.

Kilo almak oldukça komplike bir durumdur. Genetik, hormonlar, beslenmenin içeriği, çevresel faktörlerin yaşam tarzınız üzerine etkileri, uyku, fiziksel aktivite ve stres kilo alımın etkileyen faktörlerdir. Tüm bu faktörler enerji dengesini bozabilir ve harcadığınızdan daha azla kalori yediğinizde veya yediğinizden daha az kalori yaktığınızda bu kilo almayla sonuçlanabilir.

Bazı insanların daha kolay ve çabuk kilo verebildikleri doğrudur, ancak bu da genetik, ne kadar yediğiniz ve ne kadar harcadığınızla doğru orantılıdır.

 

Fiziksel aktivite ve metabolizma hızı

 

Metabolizma hızımız üzerinde pek fazla kontrolünüz olmasa da yine de fiziksel aktivite ile ne kadar kalori harcayabileceğinizi değiştirebilirsiniz. Ne kadar aktif iseniz o kadar kalori harcarsınız.

 

Kalori harcama yolları

 

• Düzenli aerobik egzersiz (Kardiyo): Yürüyüş, bisiklet ve yüzme gibi aerobik egzersiz kalori harcamanın en etkili yollarından biridir. Genel olarak günde 30 dakika aktif olmalısınız. Eğer kilo vermek istiyorsanız bu zamanı arttırmak zorundasınız. Unutmayın ne kadar aktif olursanız o kadar fazla yarar görürsünüz.

 

• Güç egzersizleri: Ağırlık gibi güç egzersizleri çok önemlidir, çünkü yaşlanma ile gelen kas kaybına karşı koyarlar. Kas dokusu, yağ dokusundan daha fazla kalori yakar, kas kitlesi kilo vermede anahtar faktördür.

 

• Yaşam tarzı aktiviteleri: Her fazla hareket, fazladan kalori yakar. Her gün biraz fazladan yürümeniz,  merdivenleri kullanmanız, ev işleri, araba yıkama her şey kilo vermenize yardımcı olur.

 

Sihirli değnek var mı?

 

Yok… haplar, içilecek sular, çaylar hiç bir şey daha fazla kalori yakmanızı sağlamaz, sihirli değnek  yok.  Sık sık ama azar azar yemek metabolizmanızı %5 hızlandırır belki ama metabolizmanızın bu şekilde hızlanması, daha hızlı yaşlanmanıza neden olur ve inanın buna değmez.  Zayıflatan bitkisel hapların veya çayların içinde, etkili olması amacıyla kullanılmasında sakınca olan ve yasaklanmış olan, sağlığınıza zararlı maddeler konmuş olma ihtimali vardır.  Kilo vermenin kolay bir yolu yoktur. Emekle vermezseniz, verdiğiniz kilolar anında geri gelecektir. Kilo alma sebepleri kişiden kişiye değişiklik gösterir ve yapmanız gereken sebebi kökten değiştirerek, kilo sorununuzdan kalıcı olarak kurtulmaktır. Kilo vermenin temeli fiziksel olarak aktif olmanıza ve beslenmenize bağlıdır. Bazal metabolizma hızının altında kalan diyetler sürdürülebilir diyetler değildir ve diyet yapmayı bıraktığınız anda içtiğiniz su ile bile kilo almanız işten bile değildir.

İştahınızı yiyecek seçimleriniz ve duygusal sebepler belirler. Bunların belirlenmesi, değiştirilmesi ve sürdürülmesi ve sağlıklı olması esastır. Düşük kalorili ve yüksek protein ve düşük karbonhidratlı diyetler kilo vermenin çabuk ancak sağlıksız yollarıdırlar. İyice araştırmadan karar vermeyin.