01 Haziran 2023

Dilsel belirtiler

Balkon konuşmasında, "cumhurbaşkanı seçimini kayda değer bir sıkıntı olmadan tamamladık" dedi. Neyi örtüyordu?

Recep Tayyip Erdoğan, 25 Mayıs günü televizyonda izlenen konuşmasında, "iyilik yap denize at, balık bilmezse halik bilir" derken "halik" sözcüğünün A'sını kısa söylüyordu, 'Halûk' der gibi. "Halik"teki A uzundur oysa. Bilmemesine şaşırdım, yaradanın sıfatlarından biridir çünkü. Bazen insanı ekrandan okumak da kurtaramıyor.

*

Cumhurbaşkanı bir örtmece ustası. Geçenlerde, ekonomi iyi durumda değil ama, sağolsun Körfez ülkeleri depo yaptılar... gibi bir şey söyledi. Bu "depo"nun ne olduğu pek anlaşılamadı, soranlar oldu. İngilizcede 'mevduat' ve bir yerde tutulan para vb. anlamları var, 'depozito' dahil.

Her neyse. Belli ki eskiden IMF'ye olan borçların yerini şimdi Rusya'ya ve Körfez ülkelerine olan borçlar almış, daha da alacak. Ve "yürütmenin başı" onlara böyle "depo" gibi adlar bulacak. Bu arada muhalefetin dış yatırımcılardan aldığı yatırım sözlerine de "tefecilik" adını verecek.

*

Balkon konuşmasında, "cumhurbaşkanı seçimini kayda değer bir sıkıntı olmadan tamamladık" dedi. Neyi örtüyordu? Erzurum'daki İmamoğlu mitinginin atılan taşlar ve güvenlik yetersizliği nedeniyle yapılamamış olmasını. Örtüyor, çünkü belki de kendi sorumsuzluğunun sınırsız olmadığını içten içe seziyor ya da biliyor.

*

Cumhurbaşkanının seçim ve balkon konuşmalarında "cumhur" var, 'cumhuriyet' ve 'ikinci yüzyıl' yok. Her şey kendisiyle ve bu seçimle başlıyormuş gibi konuşuyor. İlk yüzyıl temsil edilmiyor onun söyleminde. Belleklerden silmek istercesine.

*

Başka bir partinin kadrosuna geçen milletvekilleri için "kiralık vekiller" diyor. Haksızlığın hınç yarattığını unutuyor.

*

Selahattin Demirtaş'ın mitinglere katılma çağrısını, "elli bir Kürt kardeşimizin ölümüne neden olmak" olarak aktarıyor. Çok tekrarladığı mantık hatalarından biri.

*

Kararlı muhalifi Demirtaş'ı "terörist Selo" diye anıyor. "Selo"nun, milyonlarca oyu olan yasal bir siyasi partinin liderlerinden olduğunu örtmeye çalışıyor.

*

Millet İttifakı için, "teröristlerle beraber olacağız dediler" diyor. Bu artık örtmece değil, hakikat dışı olduğunu bile bile sarfettiği sözlerden. Terörist, korku toplumu yaratana denir. Kim yaratıyor acaba korku toplumunu?

*

Bir başka hakikat dışı sözü, "bizim iktidarımızda adalet mülkün esasıdır, bu değiştirilemez" şeklinde. Yüksek mahkemelerin kararlarını uygulamamak dünyanın neresinde adalet sayılıyor?

*

Balkon konuşması sırasında yapılan tezahüratın duygusu tam tamına maçlardaki izleyici tezahüratlarının duygusuydu. Kürsüde söylenenlere pek az kulak veriliyordu. İnsan bunu fark edince, bu kadar gerçek dışı sözlere nasıl tezahürat yapıldığını da anlayabiliyor, videolar dahil.

"Atatürk temalı son video"nun ise hakikat sonrasına ait olduğunu herhalde bir söyleyen çıkmıştır. Argoda "adam aşmış yahu" denilen durum. En büyük ilk otuz kentte neden kazanamadığı anlaşılıyor. Ne var ki dördüncü kez seçilme perspektifi olamayacağına göre, akıl dışı kurnazlıklara daha bir süre rastlayacağız demektir.

*

Adaylardan Sinan Oğan da 16 Mayıs günü tv100'de "akıl baki olduğundan beri" diyordu. Bu "baki" K'de biraz takılıyor, ama bir türlü 'baliğ' olamıyordu.

Necmiye Alpay kimdir?

Çalışmaları dil üzerinde yoğunlaşan Necmiye Alpay 1946 yılında doğdu. 1969 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'ni (Mülkiye) bitirdi.

1978'de Paris-Nanterre Üniversitesi'nden uluslararası iktisat alanında doktora derecesi aldı. Mülkiye'deki öğretim üyeliği 12 Eylül 1980 darbesi ile başlayan süreçte sona erdi. İzleyen yıllarda akademide 'Türkçe' ve 'Yaratıcı Yazarlık' alanlarında dersler verdi.

2011 yılından itibaren uzun süre Radikal gazetesinde Dil Meseleleri üzerine yazdı. 2016 yılında İsviçre'nin Almanca PEN Merkezi tarafından onur üyeliğine seçildi. 

Kitapları

- Türkçe Sorunları Kılavuzu (Metis Yayınları)

- Dilimiz, Dillerimiz / Uygulama Üzerine Yazılar (Metis Yayınları)

- Dil Meseleleri / Uygulama Üzerine Yazılar II (Metis Yayınları)

- Yaklaşma Çabası (Kanat Yayınları)

- Beklediler Gitmedik (Edebi Şeyler Yayıncılık)

Çevirileri

- Kültür ve Emperyalizm (Edward Said, Hil Yayınları)

- Tarihsel Kapitalizm (I. Wallerstein, Metis Yayınları)


- Aydın Kesimi Üstüne (Vladimir İ. Lenin, Başak Yayınları)


- Modernleşmenin Eşiğinde Osmanlı Kadınları (Madeline C. Zilfi, Tarih Vakfı Yurt Yayınları)


- Şiddet ve Kutsal (Rene Girard, (Kanat Yayınları)
- Freud ve Felsefe (Paul Ricoeur, Metis Yayınları)


- Bilge Sokrates'in Ölümü (Jean Paul Mongin, Metis Yayınları / Küçük Filozoflar Dizisi)


- Martin Heidegger'in Böceği (Jan Marchand, Metis Yayınları Küçük Filozoflar Dizisi)


- Diyojen Köpek Adam (Jan Marchand, Metis Yayınları Küçük Filozoflar Dizisi)

 

Yazarın Diğer Yazıları

Tabelalar, yeniden

Şu son günlerde o eski ulusal kaygılar “Arapça tabelalar” biçimini almış olarak yeniden ortalığa döküldü

Devlet vekilleri, Rojava, Jineoloji...

Ben bu satırları yazarken kimsenin tahliye edilmediği, duruşmanın 16 Mayıs’a bırakıldığı haberi geldi. Demek hukuksuzluğa devam...

Aksiyon almak, insanlara dokunmak, fokus olmak, satın almak...

Sözcüğü sözcüğüne çeviri, zaman zaman dikkat çekmekten kendimi alamadığım üzere, başka dillerden sözcük ya da terim alınırken kullanıldığı görülen başlıca üç yordamdan biri. Aşağıda İngilizceden bu yolla buyur edilen az çok yeni birkaç sözcük ve sözceye değiniyorum. Her zamanki gibi, geleceğin dil tarihçilerinin dikkatine!