02 Aralık 2024

Nazar

Asvadzadzin’de bu sefer Nazar’ı öbür dünyaya uğurlamak üzere bulunmak içimi acıttı. Ne acelen vardı, Nazar? 

Nazar Büyüm

Nazar Büyüm, en eski birkaç arkadaşımdan biri. Tanış, ahbap filan değil, arkadaşım. Üniversitede, “İngiliz Filolojisi” bölümünde sınıf arkadaşıydık. Sene 1962! Altmış yılı geçmiş yani, değil mi?

Benden birkaç yaş küçüktü. Böyle benden küçük olanlar bu dünyayı terk edince içimden hep “Ne acelen vardı?” demek geliyor. Acelesi yoktu aslında, Nazar’ın. Ama kanser bu. Adamını seçti mi bırakmıyor. 

“Tören Cumartesi’ye” dediler, “Patrikhane kilisesi, Asvadzadzin’de.” Gittik Kumkapı’ya. Ne çok insan gelmiş, bayağı kalabalık. Çoğu tanımadığım kişiler. Herhalde onların çoğu da Ermeni cemaatinden.

Hatırladım ki beni bu kiliseye Nazar getirmişti. Altmışlı yılların birinde, Aralık ayı. Nevizade sokağında o yıllarda iki meyhane var; Lefter’in meyhanesinde üç genç adam: Nazar Büyüm, Fikret Adanır, bir de ben.  Mesaimizi bitirdik, çıktık. St. Antoine hemen orada. Çan çalmaya başladı. Anladık, Noel! “Girelim mi?” Girelim. Girdik.  Tören bitip çıktığımızda da hala izlenimlerimizi konuşuyoruz.  Bu arada Nazar’dan Ermeni litürjisiyle ilgili başka şeyler öğrendim. Asıl Noel’i Ocak’ta ve gündüz kutladıklarını, örneğin.

Nazar sordu: “Gidelim mi? Görmek ister misin?” Hemen “isterim” dedim. Sözleştik. Bu kilisede buluştuk.

Asvadzadzin, “Tanrı’nın Annesi”, yani Meryem Ana. Kilise kalabalık. Çoğu yoksul insanlar. Yoksul insanların çok zaman olduğu gibi dindar insanlar. Nazar, “kutsal ekmeği alalım” dedi. Alalım da, nasıl alınır, bilmiyorum ki. Nazar kısaca anlattı: "Patrik’in önüne gelince ağzını açacaksın, ağzına ekmeği koyacak, çiğnemeden yutacaksın.”

Patrik, orada, mihrap kısmında oturuyor, tören giysileriyle. Ondan ekmeği alırken bütün kilise halkı bize bakıyor olacak. Acemilikle bir halt etmesem!

Kuyruktayız. Aramıza başkaları karıştı, Nazar’a bir şey sormak istesem soramayacağım. Ayrıldık! Hay aksi! Geldik Patrik Efendi’nin önüne. Ağzımı açtım. Dişlerimin Patrik Hazretleri’nin parmaklarına değdiğini hissettim. Devam. Geçtik. Kurtulduk. Nazar’ı buldum. “Yahu, beni bırakıp nereye savuştun?  Ödüm koptu!” Gülüyor. Gülecek şey mi? Biraz sakinleyince Patrik’in elini ısırır gibi bir şeyler yaptığımı anlattım. Büsbütün güldü.

Bir yıl da Kasım semestre tatilinde evinde ziyaret etmiştim. Aile Kayseri’de, Develi’de oturuyordu.  Annesiyle babasıyla, ağabeyiyle, Kayseri’de oturan akrabalarıyla tanıştım. Yağız atlarına binip Develi sokaklarında dolaştım. Evde kendileri yaptıkları şaraba bayıldım.

Ama Asvadzadzin’de bu sefer Nazar’ı öbür dünyaya uğurlamak üzere bulunmak içimi acıttı. Ne acelen vardı, Nazar? 

Murat Belge kimdir?

16 Mart 1943'te Ankara'da doğdu. İngiliz Erkek Lisesi'ni ve İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü'nü bitirdi. Aynı bölümde asistanlık ve doktora yaptı. 1969'da İngiltere'deki Sussex Üniversitesi'nde araştırmacı olarak bulundu. Christopher Caudwell ve Marksist estetik konulu teziyle 1980'de doçent oldu.

Genç yaşlarda yaptığı William Faulkner ve James Joyce çevirilerinin yanı sıra 1964'ten itibaren Yeni Dergi, Papirüs gibi dergilerde çıkan eleştirileri, yorum yazılarıyla tanındı. Namık Kemal, Behçet Necatigil gibi yazarlar üstüne incelemeler yaptı. 1970'te Halkın Dostları Dergisi'nin kurucuları arasında yer aldı. 12 Mart 1971 muhtırasıyla başlayan darbe döneminde iki yıl cezaevinde kaldıktan sonra 1974'te üniversiteye döndü. 1975'te Birikim dergisini kurdu. 1981'de YÖK'ün kuruluşunun ardından üniversiteden istifa etti. 1983'te İletişim Yayınları'nı kurdu, 1984'te Yeni Gündem dergisini çıkartmaya başladı. Denemelerini Tarihten Güncelliğe (1983), 12 Yıl Sonra 12 Eylül (1992), Edebiyat Üstüne Yazılar (1994) kitaplarında topladı. 1980'lerde Sadık Özben mahlasıyla düzenli olarak mizah yazıları yazdı. 1991'de Helsinki Yurttaşlar Derneği, Türkiye şubesini kurdu. 1997'de profesör oldu; 1995'ten bu yana Bilgi Üniversitesi Karşılaştırmalı Edebiyat Bölümü'nde akademik çalışmalarını sürdürüyor.

Marksist estetikten militarizme, edebiyattan yemek kültürüne, Osmanlı ve İstanbul tarihine dek birçok farklı alanda 26 tane kitabı ve çok sayıda makalesi yayımlandı. Halkın Dostları, Birikim, Yeni Dergi, Yeni Gündem, Milliyet Sanat, Papirüs dergilerinde ve Cumhuriyet, Demokrat, Milliyet, Radikal, Taraf gazetelerinde yazdı. Hale Soygazi ile evli.

Kitapları

- Tarihten Güncelliğe (Alan, 1983; İletişim, 1997)

- Sosyalizm, Türkiye ve Gelecek (Birikim, 1989)

- Marksist Estetik (BFS, 1989; Birikim, 1997)

- The Blue Cruise (Boyut, 1991)

- Türkiye Dünyanın Neresinde (Birikim, 1992)

- 12 Yıl Sonra 12 Eylül (Birikim, 1992)

- İstanbul Gezi Rehberi (Tarih Vakfı, 1993; İletişim, 2007)

- Türkler ve Kürtler: Nereden Nereye? (Birikim, 1995)

- Boğaziçi'nde Yalılar ve İnsanlar (İletişim, 1997)

- Edebiyat Üstüne Yazılar (YKY, 1994; İletişim, 1998)

- Tarih Boyunca Yemek Kültürü (İletişim, 2001),

- Başka Kentler, Başka Denizler 1 (İletişim, 2002)

- Yaklaştıkça Uzaklaşıyor mu: Türkiye ve Avrupa Birliği (Birikim, 2003)

- Osmanlı: Kurumlar ve Kültür (Bilgi Üniversitesi, 2006)

- Başka Kentler Başka Denizler 2 (İletişim, 2007)

- Genesis: "Büyük Ulusal Anlatı" ve Türklerin Kökeni (İletişim, 2008)

- Sanat ve Edebiyat Yazıları (İletişim, 2009)

- Balkan Literatures in the Era of Nationalism (Jale Parla ile birlikte, 2009)

- Sadık Özben'in Toplu Eserleri (Helikopter, 2010)

- Başka Kentler, Başka Denizler 3 (İletişim, 2011)

- Edebiyatta Ermeniler (İletişim, 2013)

- Başka Kentler, Başka Denizler 4 (İletişim, 2014)

- Militarist Modernleşme-Almanya, Japonya ve Türkiye (İletişim, 2014)

- Linç Kültürünün Tarihsel Kökeni: Milliyetçilik (Agora, 2006; Berat Günçıkan ile söyleşi)

- Step ve Bozkır - Rusça ve Türkçe Edebiyatta Doğu-Batı Sorunu ve Kültür (2016)

- Şairaneden Şiirsele / Türkiye'de Modern Şiir (İletişim, 2018)

- "Siz isterseniz…" – Popülizm Üzerine Yazılar (İletişim, 2018)

- Sanat ve Edebiyat Yazıları II (İletişim, 2019)

Çevirileri

- Hegel Üstüne: W.T. Stace

- Martin Chuzlewitt: Charles Dickens

- Döşeğimde Ölürken, Ağustos Işığı, Ayı: William Faulkner

- Dublinliler, Sanatçının Bir Genç Adam Olarak Portresi: James Joyce

- Arabadakiler, Patrick White

- 1844 Elyazmaları: Karl Marx

- Bir Zamanlar Europa'da, Leylak ve Bayrak: John Berger

- Feodal Toplumdan Yirminci Yüzyıla: Leo Huberman

- Yazıcı Bartleby: Herman Melville

- Kayıp Kız: David Herbert Lawrence

- Yurtsuzların Ülkesi: Dugmore Boetie

- Lenin ve Felsefe: Louis Althusser (Bülent Aksoy ve Erol Tulpar ile birlikte)

- Yanya Sultanı – Tepedelenli Ali Paşa: William Plomer

 

 

 

     

Yazarın Diğer Yazıları

Bugünlerin siyasi bulmacası

Devlet Bahçeli “Öcalan” çıkışıyla ne demek istedi? Erdoğan ile bir plan hazırlamışlarsa bu plan ne olabilir? Hareket aşamasına gelince ne olabilir?

Dış ilişkiler

Tayyip Erdoğan Türkiye’nin dış politikasını “monşerler”in elinden kurtardı. O elinden geleni yaptı, “kurtardı” ama bu kurtuluş bizim için iyi mi oldu, kötü mü hiç emin değilim

Bir kere daha Kürt sorunu

AKP, Kürt sorununu yok saymanın yanı sıra CHP’yi topluma “terörist” olarak tanıtma politikası kurmaya çalışıyor. Gitgide gerçek olmayan bir dünyada siyaset yapmaya başlıyor. Bu, sonun yaklaştığının işareti de olabilir

"
"