Sık sık ağzımdan çıkan bir cümle vardır: “Ben iktisattan hiç anlamam.” Evet, maalesef böyle, hani bazan kendimiz de inanmadan söylediğimiz “tevazu” sözleri olur; bu onlardan değil: “Anlamam!”

Şu son birkaç gün içinde bir olay oldu; faizde—az da olsa—bir indirime daha gidildi. Niye böyle oldu?  Anlamadım. Ben anlamadım ya, iktisattan anlayan, hem de adamakıllı anlayan birçok insan var; bazıları arkadaşım. Onlar da anlamadılar. Halen de anlamış değiller.

İnsanoğlunun bilme, anlama yetileri sınırlı. Bildiğimiz şeylerin büyük çoğunluğu kendi gözümüzle görüp de öğrendiğimiz bir şey değil; biri söylemiş ya da kitapta okumuşuz, öyle biliyoruz. Paraguay diye bir yere gitmedim, görmedim. Ama öyle bir yer olduğunu biliyorum, yemin de ederim, bahse de girerim vb. Neyin “güvenilir bilgi” olduğunu ayırt etmeyi de biliyorum. Bu çerçevede, ben kendim iktisattan anlamasam da, iktisattan anladığını bildiğim insanların bu faiz indirimine akıl erdiremediğini, buna bir anlam veremediğini görüyorum. Niye oluyor böyle bir şey o halde?  Bir kere, böyle şeylerin Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatları, “emir”leri çerçevesinde olduğunu biliyoruz. Bu da belli ki o “talimat”lardan biri. Fakat Recep Tayyip Erdoğan “Ben ekonomistim” diyor! Demek ki o anlıyor iktisadın dilinden. “Bu durumda böyle yapmak gerek” diyor ve dediğini yapıyor. Ekonomiden anlamayan ben ise sağdan soldan işittiklerimin etkisinde, “Yahu, galiba böyle yapmamak gerekiyordu” diyorum...

Gelgelelim, soyut düzeyde yürüttüğümüz bir tartışma değil bu. Söylediğin söz yerine getireceğin işi haber veriyor. Daha bir yıl bile olmadı; Tayyip Erdoğan “faiz inecek” dedi ve faiz indi. Ama Tayyip Erdoğan çevresine bakıp bunun “iyi” olduğunu görmedi. Tersine, ortalık birbirine girdi, enflasyon ciddi bir hızla görülmemiş düzeylere yükseldi. “Kur koruma” vb. Bu faiz indirimiyle başımıza gelenlerden başımızı kurtarmaya çalışıyoruz ama görünen o ki pek başarılı da olamıyoruz.

Birinci faiz indirimi sıralarında işin tartışması da başlamıştı ve ben bugünlerden Tayyip Erdoğan’ın bir konuşmasını hatırlıyorum. Konu “nass”tı. Erdoğan, faizle ilgili bir nass olduğunu söylüyor ve “Öyleyse sana, bana ne oluyor?” diye soruyordu.  İktisat bilimi hakkında bilgilerim kısıtlı ama “nass”ın bir iktisat terimi olmadığını biliyorum. Bu bir dini kavram ve anlaşılıyor ki Erdoğan bir “ekonomist” olarak ekonomiye din kurallarına göre yön vermekte sakınca görmüyor. 

Bankacılık modern dünyaya girerken gelişti ve modern dünyanın gelişmesinde çok önemli bir rol oynadı.  Bunlar olmazdan önce “faiz”, emek verilmeden edinilen servet, bura bura dinlerinin gözünde bir günahtı.  Ama bu önemli kurum da başka türlü olmuyordu. Önce Hıristiyan dünya, zamanı gelince Müslüman dünya, iki farklı dünya Görüşünü uzlaştırmanın yollarını buldular. Çare, yapıyı değil, yapının bazı Parçalarının adını değiştirmekti. Bir yığın çok başarılı Müslüman banka var. “Faiz” demiyorlar, başka bir deyim bulmuşlar. Onu kullanarak işlerini yapıyor ve kazanıyorlar.

Tayyip Erdoğan uzunca süren “yöneticilik” kariyerinin başlarında “bilenlerden” soran bir üslup tutturmuştu. Sanırım yerine ısındıkça kendine güveni de arttı ve kimseye sormadan “buyurmaya” başladı. Bu konuda da iddiası olduğunu sanıyorum. “Faiz sebeptir” diye çıkış yaparken ekonominin herkese kendini göstermeyen mekanizmalarını çözdüğüne inanıyor ve bu politikada sebat gösterirse bunu bir “başarı hikâyesine”, daha doğrusu “destanına” dönüştüreceğini düşünüyor. Bu şüphesiz bir “İslami ekonominin” de ilk adımı olacaktır.

Tayyip Erdoğan, kendi ifadesiyle, bir “ekonomist”; ben, kendi ifademle, “iktisattan hiç anlamayan” biriyim. “Ekonomist” olmak Tayyip Erdoğan’ın ekonomik gidişe yaptıklarını yapmak anlamına geliyorsa, doğal olarak, “iktisattan hiç anlamamak” tercih edilecek konum. İngiliz şair Alexander Pope bir şiirinde “Where ignorance is bliss” demişti; yani, “cehaletin mutluluk olduğu yer”. Şu koşullarda bulunmanın daha doğru göründüğü yer orası, benim de bulunmayı tercih etiğim yer orası. Tek sorun, nerede bulunursan bulun, “bilgi”nin böylesine egemen olduğu ve dediğini yaptırdığı yerde olanların sonuçlarından kaçıp kurtulma imkânının olmaması.