Yıl (年 -Nián) adlı koca kafalı dehşetengiz canavar dağların ve denizlerin altında saklanırmış. Öküze benzer vücudu ve aslana benzer kafası ile Ay takvimi yılbaşısı döneminde aniden ortaya çıkıp sivrisineklerden insanlara kadar, önüne çıkan her şeyi yermiş. En çok da çocukları yemeyi severmiş. Ortalığı kasıp kavurduktan sonra da ormanlara geri dönermiş. Gel zaman git zaman ahali tesadüfen de olsa bu canavarın zaaflarını keşfetmiş. Kırmızıdan ve gürültüden korkmaktaymış. Ondan böyle de Yıl’ın geleceği gün her tarafta havai fişekler atılmaya, ortalık kırmızı kumaş ve kâğıtlardan yapılmış gece fenerleriyle donatılmaya kısacası etrafta kırmızı ve gürültü hakim olmaya başlamış.

M.Ö. 14. yüzyıldaki Shang Hanedanlığı dönemine kadar uzanan bir tarihi olduğu tahmin edilen ama Han İmparatoru Wu (MÖ 140-87) döneminden itibaren gelenek haline gelen ay takvim yılının ilk gün ritüelleriyle ilgili en yaygın hikâyelerden biri budur. 

Ay takvimine göre yeni yıl ya da Çin’deki ismiyle Bahar Bayramı (春节) bu gün başlıyor. Bu gece yılbaşı gecesi, yarın da yeni yılın ilk günü. Resmi olarak 7 gün tatil olan bu dönem Çinliler için en önemli kutlamadır. [1] 

Bizdeki gibi Çin’de de aile kavramı çok önemlidir. Kısa dönemli çalışmak ya da yüksek öğrenim için başka şehirlere gitmiş olanlar ya da başka şehirlere yerleşmiş, olalarda hayat kurmuş olanlar Bahar Bayramı geldiğinde kendi yörelerine, aile büyüklerinin olduğu yerlere giderler. Öyle ki  Pekin, Şangay, Guangzhou gibi mega kentler bu bayram dönemde hayalet şehirlere dönüşür. 

Hazırlıklar daha yılbaşı gelmeden bir hafta, on gün önce başlar. Evlerin, binaların girişleri üzerinde yeni yılla ilgili dileklerin, dizelerin bulunduğu kırmızı sembollerle dekore edilir 

Bunlardan en yaygın olanı iyi şans anlamındaki Fú (福)’dur. Lakin Fú baş aşağı şekilde yazılır. Bunun sebebi de “baş aşağı” anlamındaki Dào (倒)’nun “geldi, burada” anlamındaki Dào (到) ile sesteş (homophone) [2] olmasındandır. Dolayısıyla “iyi şans geldi” gibi bir anlam çıkmaktadır.  

 
Soldaki resimde iç süsleme olarak kullanılan Fú (福). Sağdaki resimde ise bir evin dış kapısında yeni yılla ilgili iyi dilekler yer alıyor. Ortadaki süslemede yine Fú  bulunuyor. 

   
Bir süpermarkette satılan yılbaşı süslemeleri (solda) ve yılbaşı için süslenmiş bir binanın girişi.

 Yılbaşı öncesinde bir araya gelen aile bireyleri için en önemli kutlama yılbaşı gecesi yenen büyük akşam yemeğidir. Kavuşma yemeği (團年飯 - Tuán niánfàn)  ya da Yılbaşı yemeği (年夜飯 - Nián yèfàn) olarak adlandırılan bu özel an için her aile kendi imkanlarınca en mükellef sofrayı hazırlar. 

Bu sofraların olmazsa olmazı balıktır. Çince balık anlamına gelen 鱼 (Yú) ile bolluk anlamına gelen  余 (Yú) sesteştir, aynı sesle telaffuz edilir. Yeni yılın bolluk getirmesi için sofrada mutlaka balık buğlama bulunur.  

 
Yılbaşı sofrasının olmazsa olmazı balık buğulama ve içinde para olan kırmızı zarflar

 Özellikle çocukların dört gözle bekledikleri andır bu akşam. Büyükler küçüklere içinde bayram harçlığı bulunan kırmızı zarf (红包 – Hóngbāo) verirler. 

Gecenin bir diğer eğlencesi ise Çin Merkezi Televizyonu'nda (CCTV)  yayınlanan yılbaşı özel programıdır. Bahar Bayramı Galası (春晚 –Chūnwǎn) adı verilen programda gösterişli şovlar, skeçler ve tabii ki popüler sanatçılar yer alır. 

Bahar Bayramı Galası Çin Televizyonu’nun (CCTV) en iddialı yapımıdır.

Hem bu gecenin hem de tüm Bahar Bayramı’nın en önemli eğlencelerinden biri de bizim okeyi andıran Májiàng (麻将)’dır. Küçüğünden büyüğüne hemen herkes Májiàng masasına oturur. Hatta birkaç masa kurulduğu bile olur. Oyun genellikle küçük rakamlarda ama mutlaka parasına oynanır.

 
Bahar Bayramı’nda evlerde genellikle Májiàng masaları kurulur.

Yılbaşı gecesinin en gösterişli olaylarından biri de havai fişeklerdir. Sadece çocuklar değil büyüklerin de katılımıyla hep birlikte havai fişek atılır. Son yıllarda büyük şehirlerde yasaklanmış olmasına rağmen özellikle kırsal kesimde epeyce yaygındır. Yılbaşı gecesi neredeyse sabah kadar havai fişekler atılır. Hatta ertesi gün de devam eder. Bunlar genellikle oldukça gürültü çıkaran cinsten havai fişeklerdir. 

Dünyada en fazla havai fişeğin atıldığı gündür bugün. 

*** 

Bahar Bayramı dönemine özgü epeyce batıl inanç da vardır.   

Örneğin yeni yılın ilk günlerinde çöpleri atmanın iyi şansınızı da alıp götüreceğine inanılır. Yeni yıldan bir gün önce evler temizlenir, çöpler atılır, böylece kötü şans da süpürülüp atılmıştır. 

Mandarin Çincesinde saç (发 – Fā)  ile  zengin olmak anlamındaki (发财 – Fācái)’daki “发” karakteri birebir aynıdır ve aynı şekilde telaffuz edilir. Bu nedenle yeni yılın başında saçların yıkanması ya da kesilmesinin talihinizi alıp götüreceğine inanılır. 

Bıçak, makas gibi kesici aletlerin de yılbaşının ilk günlerinde kullanılması pek tercih edilmez. 

Keza yılbaşı döneminde bardak, tabak, ayna vb kırmanın kötü şans getireceğine, ayrılıklara yol açacağına inanılır. Bu nedenle eğer bir şey kırılırsa parçaları kırmızı kağıtla sarıp “yıl salimen ve huzurlu geçsin (岁岁平安 - Suì suì píng'ān)” denir (Kırık anlamındaki 碎 -Suì ile yıl anlamındaki 岁 -Suì sesteştir). 

Tavşan yılının [3] kırmadan dökmeden geçireceğimiz bir yıl olması dileğiyle… 

[1] https://t24.com.tr/yazarlar/cevdet-kadri-kirimli/chunyun-basladi-500-milyon-kisi-yollarda,38263

[2] Çince tonal (tonlu) bir dildir. Mandarin Çincesinde 4 farklı ton vardır. Karakterlerin farklı tonda (farklı vurguyla) okunmasıyla anlam değişir. Tonal olması nedeniyle de sesdeş  (homonym, eşsesli) sözcüklerle doludur ve kelime oyunlarına, cinasa çok yatkındır.

[3] https://t24.com.tr/yazarlar/cevdet-kadri-kirimli/siyah-tavsan-yili-haftaya-basliyor,38230