Katılımcıların sadece %35’inin yararlanabildiği “bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı paylarının gelir vergisi matrahından indirim konusu yapılması” şeklindeki teşvik unsurunun etkinliğini artırmak amacıyla 29 Haziran 2012 tarihli, 28338 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 6327 sayılı Kanunla, Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ve bazı vergi kanunlarında önemli düzenlemeler yapılmıştır.

Yazımızda bu değişikliklere ve 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren yürürlüğe giren yeni sistem 15 soruda açıklanmaya çalışılacaktır.

Soru-1:Yeni düzene geçişin temel amacı nedir?

Bu değişikliklerin temel amacı yurt içi tasarrufların artılmasıdır. Bu artış, ekonomik istikrar ve büyüme açısından da büyük önem taşımaktadır.

Soru-2:Yeni düzenlemede temel değişiklik nedir?

Yeni düzenlemede bireysel emeklilik sistemine devlet katkı payı esası getirilmiştir. Önceki düzenlemede vergi teşviki katılımcıya geri dönüyordu. Yeni düzenlemede devlet katkısı da tasarrufa yönlendirildiği için bireysel emeklilik sistemindeki birikimler artacaktır.

Ayrıca bu devlet katkısı ve getirileri hiçbir şekilde haczedilemeyecek, rehnedilemeyecek veya iflas masasına dahil edilemeyecektir.

Soru-3:Yeni düzenlemede devlet katkısı oranı ne kadar olacak?

Yeni uygulama kapsamında, devlet katkısının oranı %25 olacak; yani bir katılımcının yatırdığı 100 TL katkı payı için devlet de katılımcı için açılacak olan alt hesaba 25 TL katkı payı yatıracaktır.

Soru-4:Devlet katkısından kimler yararlanabilecek?

Vergi mükellefi olunup olunmadığına bakılmaksızın fiil ehliyetine sahip herkes, yani 18 yaşının üzerindeki kişiler istisnasız devlet katkısından yararlanabileceklerdir.

Soru-5:Devlet katkısının üst sınırı kaç TL olacak?

Bir katılımcıya ödenebilecek devlet katkısı, yıllık brüt asgari ücretin %25'i ile sınırlı olacaktır. Bu yıl için örnek verecek olursak; devletin ödeyeceği tutar yıllık bazda azami 3.000,15 TL (yıllık asgari brüt ücret tutarı olan 12.000,60 TL’nin %25’i)  olacaktır.

Soru-6:Devletin yaptığı katkılar kim tarafından koordine edilecek?

Bireysel Emeklilik hesabına katılımcı, para yatırdığı zaman bu yatırdığı miktarla ilgili bilgi Emeklilik Gözetim Merkezi’ne (EGM) bildirilecek. EGM de bunu ilgili kamu kuruluşuna iletecektir. İlgili kamu kuruluşu ise devlet katkısını nakdi olarak katılımcının devlet katkısı alt hesabına yatıracaktır. Devlet katkıları da yatırıma yönlendirilerek katılımcıların bu tutarlardan da getiri elde etmeleri sağlanacaktır.

Soru-7:Katılımcı devlet katkısı hesaplarındaki birikim bilgisine ulaşabilecek mi?

Yeni sistem, şeffaflık ile ilgili de olumlu gelişmeler içermektedir. Tüm katılımcılar devlet katkısını alt hesaplarında diledikleri zaman takip edebileceklerdir.

Soru-8:Katılımcı devlet katkısını hemen alabilecek mi?

Devletin yatırdığı katkı payı için hak ediş süreleri bulunmaktadır. Katılımcı ilk üç yıl içinde sistemden çıkarsa devlet katkısını alamayacaktır. Üçüncü yılın sonunda katılımcı devletin yaptığı katkının %15'ini, altıncı yılın sonunda %35'ini, onuncu yılın sonunda %60'ını, emekliliğe hak kazandığında ise tamamını alabilecektir.

Bu sayede katılımcıların sistemde daha uzun süre kalmaları ve birikimlerinin artması amaçlanmaktadır. Bireysel emeklilik sisteminden emeklilik hakkı kazanılması ile sistemden vefat veya maluliyet nedeniyle ayrılınması durumunda devlet katkısı ve getirilerinin tamamına hak kazanılacaktır.

Soru-9:Birden fazla sözleşmesi olan katılımcılar devlet katkısına nasıl hak kazanacaklar?

Birden fazla sözleşmesi olan katılımcıların hak kazandıkları devlet katkısı, katılımcının toplam katkı payının sözleşmeler arasındaki dağılımına göre paylaştırılacaktır.

Örneğin, A sözleşmesine yılda 15.000 TL ve B şirketindeki sözleşmesine yılda 5.000 TL ödeyen bir katılımcı, bu yıl için geçerli üst sınır olan yıllık 3.000,15 TL’lik devlet katkısının A sözleşmesi için %75’ine karşılık gelen 2.250,11 TL’sine, B sözleşmesi için ise %25’ine karşılık gelen 750,04 TL’sine hak kazanacaktır.

Soru-10:Katılımcı devlet katkısının tamamına hak kazanmadan sistemden ayırılırsa hak etmediği tutarlar ne olacak?

Hak edilmemiş kısımlar erken çıkışlarda devlete geri dönecektir. Örneğin 3. yıldan sonra devlet katkısı hesabındaki birikimi 5.000 TL olan bir katılımcı, sistemden ayrılırsa bunun %15’i olan 750 TL’sine hak kazanırken, kalan 4.250 TL’lik tutar devlete geri dönecektir.

Soru-11:Mevcut katılımcılara devlet katkısını hak edişte bir avantaj sağlanacak mı?

Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce sisteme girmiş olan katılımcılar için, devlet katkısına hak kazanma süreleri kapsamında ek bir avantaj sağlanmıştır.

1 Ocak 2013 tarihinden itibaren üç yıl sistemde kalmak koşuluyla bir defaya mahsus olmak üzere

• Sistemde 3 yıldan fazla 6 yıldan az bulunan katılımcılara 1 yıl
• Sistemde 6 yıldan fazla 10 yıldan az bulunan katılımcılara 2 yıl
• Sistemde 10 yıldan fazla bulunan katılımcılara 3 yıl süre eklenecektir.

Örneğin; 2006 yılı içinde sisteme girmiş bir katılımcının, 2016 tarihinde devlet katkısına hak kazanma süresine 2 yıl eklenecektir. Yani katılımcı 2019 yerine 2017 yılında 6 yılını doldurmuş sayılacak ve devlet katkısının %35’ine hak kazanabilecektir. 2009 yılında sisteme girmiş bir katılımcı ise 2019 yerine 2018 yılında 6 yılını doldurmuş olacaktır.

Soru-12:Devlet katkısına hak edişin kısıtlanması katılımcı için dezavantaj değil mi?

Sistem uzun dönem tasarrufları hedeflemektedir. Yine de ilk üç yıl içinde sistemden çıkanlar yatırdıkları anaparanın tamamını ve getirilerin vergi sonrası kalan kısmını alarak sistemden çıkabilecekleri için mevcut sisteme göre daha avantajlı olacaklardır.

Soru-13:İşverenlerin çalışanları adına ödedikleri sözleşmeler için bir avantaj söz konusu mu?

İşverenler, çalışanları için ödedikleri katkı paylarını ödemenin yapıldığı ayda elde edilen ücretin %15’ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşmıyor ise vergiden düşebileceklerdir. Mevcut uygulamada %10 olarak yürürlükte olan bu oran, işverenlere büyük avantaj sağlamaktadır.

Soru-14:Sistemden çıkışta stopaj uygulaması nasıl olacak?

Yeni sistemde, birikimlerin geri ödenmesinde vergilendirme birikim toplamı üzerinden değil; sadece getiri üzerinden yapılacaktır. Stopaja tabi tutulacak tutar şu şekilde hesaplanacak: Katılımcının çıkış tarihindeki toplam birikimi ve devlet katkısı birikiminin sistemde kaldığı süreye göre hak edilen tutarından, katılımcının sisteme yatırdığı toplam katkı payı ve kaldığı süreye göre hak ettiği devlet katkısı çıkarılacak. Aradaki fark; yani getiri stopaja tabi olacaktır.

Soru-15:29 Ağustos 2012’den önce bireysel emeklilik sistemine girmiş ve bu tarihten önce sistemden çıkmış olanlar birikim üzerinden stopaj ödemişlerdi. Onlar paralarını geri alabilecekler mi?

Maddenin yürürlük tarihi olan 29 Ağustos 2012 tarihinden itibaren bir yıl içerisinde vergi dairelerine başvurulması şartıyla, son beş yılda veya 1 Ocak 2007 ile 29 Ağustos 2012 tarihleri arasında sistemden çıkış yapmış olanlara fazla alınan stopaj tutarları iade edilecektir.