Son yıllarda, bir yandan işletmelerin üretim kapasitesine, piyasa ve rekabet şartlarına uyumunu sağlamak, diğer yandan da işçilerin sosyal ihtiyaçlarına daha fazla cevap vermek amacıyla katı yasa kuralları yumuşatılarak, tarafları daha çok serbest bırakan esnek çalışma şekilleri benimsenmeye başlanmıştır.
Uygulamada kısmi süreli sözleşmelerle çalışma şeklinin restoranlar, oteller, eğlence merkezleri, marketler, alış veriş merkezleri gibi işyerleri tarafından daha çok tercih edildiği görülmektedir.
Yazımızda, kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışanların sosyal güvenlik hizmet borçlanmasına ve dikkat edilmesi gereken hususlara değinilecektir.
Soru-1: Kimler part-time borçlanması yapabilir?
4857 sayılı İş Kanunu’nun 13 üncü maddesinde, kısmi süreli iş sözleşmesi, normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde (üçte ikisinden) daha az belirlenmesi olarak tanımlanmıştır.
Yine, aynı kanunun 14 üncü maddesinde çağrı üzerine çalışma, işçinin yapmayı üstlendiği işle ilgili olarak kendisine ihtiyaç duyulması halinde iş görme ediminin yerine getirilmesinin kararlaştırıldığı kısmi süreli iş ilişkisi olarak tanımlanmıştır.
Buna göre, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 13 ve 14 üncü maddeleri uyarınca kısmi süreli iş sözleşmesi veya çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışan ve kısmi süreli çalıştıkları aylara ait eksik gün nedeni işverenleri tarafından “06-Kısmi İstihdam” koduyla SGK’ya bildirilenlerin ay içindeki eksik günlerini 30’a tamamlayacak şekilde borçlanma hakları bulunmaktadır.
Bunlara ilave olarak, ev hizmetlerinde 30 günden az çalışıp, işverenleri tarafından eksik gün nedeni “18-Ev Hizmetlerinde 30 Günden Az Çalışma” koduyla SGK’ya bildirilenler de ay içindeki eksik günlerini 30’a tamamlayacak şekilde borçlanma yapabileceklerdir.
Soru-2: Part-time çalışanlar hangi tarihten sonraki çalışmalarını borçlanalabilirler?
Kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışanlar ile ev hizmetlerinde 30 günden az çalışanlar, yapılan yasal düzenleme nedeniyle, ancak 25/02/2011 tarihinden sonrasına ait ay içindeki eksik günlerini boçlanabilirler.
Başka bir ifadeyle, bu durumda olanlar 25/02/2011 tarihinden önceki sürelerde kısmi süreli çalışmış olsalar dahi, ay içindeki eksik günlerini 30’a tamamlayacak şekilde borçlanma yapma imkanları bulunmamaktadır.
Soru-3:Part-time borçlanması nasıl bir fayda sağlamaktadır?
Sosyal güvenlikte kadın ve erkeklerin emekli olabilmeleri için sigortalılık süresi ve yaş dışında belli bir prim gün sayısını da tamamlamaları gerekmektedir.
Dolayısıyla, kısmi süreli çalışanların ay içindeki eksik günlerini borçlanmaları, emeklilik için gerekli olan prim gün sayısını daha erken doldurmalarını sağlayacaktır.
Soru-4: Birden fazla işyerinde part-time çalışanlar da borçlanma yapabilir mi?
Sosyal güvenlikte ay 28, 29, 30, 31’de çekse, her ay gün 30 gün olarak kabul edilmektedir.
Buna göre, bir işçi aynı ay içerisinde kısmi süreli iş sözleşmesiyle birden fazla işyerinde çalışıyor ve kısmi süreli çalışmalarının toplamı 30 günü buluyorsa borçlanma yapmalarına gerek yoktur.
Ancak, birden fazla işyerinde kısmi süreli çalışmakla birlikte ay içindeki prim gün sayısı 30 günün altında kalıyorsa, bu durumda olanlar kısmi süreli çalışmalarını 30 güne tamamlayacak şekilde borçlanma yapabilirler.
Soru-5:Part-time borçlanması yapmak isteyenler nereye başvuracaktır?
Kısmi süreli çalışanlar, ay içindeki eksik günlerini borçlanmak için Borçlanma Talep Dilekçesi doldurarak işyerlerinin bağlı bulunduğu SGK İl/Sosyal Güvenlik Merkezine başvurmaları gerekmektedir.
Soru-6:Part-time borçlanması için herhangi bir başvuru süresi var mıdır?
Kısmi süreli çalışmaların 30 güne tamamlanmasına yönelik yapılacak borçlanmalarla ilgili herhangi bir başvuru süresi bulunmamaktadır.
Kısmi süreli çalışanlar söz konusu borçlanmayı emeklilik aşamasında veya öncesindeki herhangi bir tarihte de yapabilirler.
Soru-7:Part-time borçlanması yapmak isteyenler borçlanacakları süreyeri nasıl belgeleyecekler?
Kısmi süreli çalışanların işverenleri tarafından ay içindeki 30 günden az olan çalışmaları ile ilgili olarak “06-Kısmi İstihdam” veya “18-Ev Hizmetlerinde 30 Günden Az Çalışma” koduyla yapılan bildirimlere ilişkin Eksik Gün Bildirim Formu ve eki belgeler SGK’ya verilmiş ise çalışanların ayrıca herhangi bir belge temin etmelerine gerek bulunmamaktadır.
Ancak, Eksik Gün Bildirim Formu ve eki belgeler işverenleri tarafından SGK’ya verilmemiş ise veya bu belgeleri vermekten muaf bir işyeri ise, çalışanların borçlanma talepleri sırasında işverenlerden temin edecekleri kısmi süreli çalışmalarını kanıtlayan belgeleri SGK’ya vermeleri gerekmektedir.
Soru-8:Part-time borçlanması nasıl hesaplanacaktır?
Kısmi süreli çalışılan aylarla ilgili olarak, çalışanlar tarafından daha önce genel sağlık sigortası prim ödenmemiş ise, borçlanma tutarı (Borç tutarı=Belirlenen Günlük Kazanç X Borçlanılacak Gün Sayısı X %32), genel sağlık sigortası prim ödenmiş ise, borçlanma tutarı (Borç tutarı=Belirlenen Günlük Kazanç X Borçlanılacak Gün Sayısı X %20) formülüne göre hesaplanacaktır.
Soru-9:Part-time borçlanma bedelinin hangi sürede ödenmesi gerekmektedir?
Kısmi süreli çalışmalarla ilgili borçlanma bedelinin, SGK tarafından yapılacak borç tebliğinin alındığı tarihi takip eden bir ay içerisinde anlaşlamalı bankalara ödenmesi gerekmektedir.
Borçlanma bedelinin bir ay içinde ödenmemesi halinde, borçlanma işlemi geçersiz hale geldiğinden, yeniden başvuruda bulunulması gerekmektedir.
Soru-10:Part-time borçlanmaları hangi sigortalılık statüsünde sayılmaktadır?
Kısmi süreli çalışanların yapacakları söz konusu borçlanmalar 5510/4-a (SSK) statüsünde sayılmakta ve emeklilik işlemlerinde de SSK sigortalılık hizmeti gibi değerlendirilmektedir.
