1998-1999 eğitim öğretim yılı öncesinde, ülkemizdeki Güzel Sanatlar Fakültelerine bağlı olan ve kuruldukları günden belirttiğimiz tarihe kadar özel yetenek sınavıyla öğrenci alan Sinema TV Bölümlerinin özel yetenek sınavları, YÖK tarafından iptal edilmişti. Nedenini araştırmaya giriştiğimizde işin aslı ortaya çıktı!
Bu karar alınmadan önce, İletişim Fakültelerinin Radyo TV Bölümlerinin isimleri, Radyo TV Sinema olarak değiştirilmişti. İşin ilginç yanı ise bu karar alındıktan sonra bile Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Sinema TV Bölümü'yle, Bilgi Üniversitesi Sinema TV Bölümü'nün isimlerine Radyo nitelemesi de eklenmedi. Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Fakültesi Sinema TV Anasanat Dalı Başkanı olduğum 2000'li yılların başında, Maltepe Üniversitesi GSF Dekanı olan Prof. Sabri Özaydın'la birlikte YÖK'e gittik ve neden özel yetenek sınavlarının önemli olduğunu YÖK Başkan Yardımcısı ve Başkan Vekiline anlatmaya çalıştık. Aldığımız yanıt nasihat niteliğindeydi: İsimleri aynı olan iki bölümün, farklı sınav yöntemleri olamaz!..
Yüksek Öğretim Kurulu (YÖK), 10 Ekim 2019 tarihinde aldığı bir kararla, eğitim veren 14 bölümde özel yetenek sınavlarının iptal edilmesine karar verdi. Bu bölümler: Çizgi Film (Animasyon), Grafik, Grafik Resimleme, Baskı, Grafik Tasarım, Moda Giyim Tasarımı, Moda Tasarımı, Moda ve Tekstil Tasarımı, Rekreasyon, Spor Bilimleri, Spor Yöneticiliği, Tekstil, Tekstil Geliştirme ve Pazarlama, Tekstil Tasarımı, Tekstil ve Moda Tasarımı. Bu bölümler aynı zamanda merkezi yerleştirmeyle de öğrenci alan bölümler...
Diğer yandan Endüstri Ürünleri Tasarımı ve İç Mimarlık Bölümleri hem GSF ya da Sanat ve Tasarım Fakülteleri altında yer alıp özel yetenek sınavıyla, hem de ODTÜ, İTÜ gibi ülkemizin önemli üniversitelerinin Mimarlık Fakülteleri altında yer alarak merkezi yerleştirme sınavıyla öğrenci almaktaydılar. 2010-2016 yılları arasında Okan Üniversitesi GSF Dekanı olarak çalışırken, çelişkili görünen bu durum hakkında her iki türde öğrenci alan kurumların yetkilileri ve öğretim elemanlarıyla görüşmeler yaparak, öğrenci seçiminde oluşan farklılığın nedenlerini anlamaya ve değerlendirmeye çalışmıştım.
YÖK, 2017-2018 eğitim öğretim yılı öncesinde aldığı bir kararla, bu bölümlerin özel yetenek sınavlarını da iptal etti. Geçen hafta YÖK'ün aldığı kararla, yukarıda adı geçen 14 bölümün de özel yetenek sınavlarının 2020-2021 Eğitim Öğretim Yılından geçerli olmak üzere iptal edildiği duyuruldu. Şüphesiz bu gelişmeler hem eğitimciler cephesinde, hem de özel yetenek sınavlarına hazırlanan öğrenciler ve velileri arasında infial uyandırdı.
Diğer yandan bu durumu dezenformasyon olarak değerlendiren YÖK, "Özel yetenek sınavı kalkmadı, halen 114 programda devam ediliyor... Beden eğitimi ve spor, resim iş, müzik öğretmenliği başta olmak üzere, resim, müzik, bale, heykel, keman, cam, çalgı eğitimi, çalgı yapımı, opera, orkestra şefliği, oyunculuk, fotoğraf, geleneksel Türk el sanatları, sahne sanatları, seramik, şan, Türk halk oyunları, yaylı çalgılar... Sadece 128'in 14'ünü kapsayan ve nitelik, kalite, yeterlilikler gibi hususların da gözetildiği bu karara ilişkin bilgi sahibi olunmadan farklı yorumlar ve genelleme yapılarak 'özel yetenek sınavı kaldırılıyor' iddiası ortaya konuldu..." açıklamasında bulundu.
YÖK, özel yetenek sınavları iptal edilen Tekstil ve Moda Tasarımı, Çizgi Film (Animasyon) ve Grafik Tasarım Bölümlerinde, bu sınavların iptal edilmesinde nitelik, kalite, yeterlilikler gibi kriterlerin göz önünde bulunduğunu belirtse de; bu açıklama özel yetenek sınavlarının iptal edilmesinin nedenlerini somut olarak açıklamıyor. Diğer yandan YÖK'ün Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi hakkındaki çalışmaları incelendiğinde, sanat ve tasarım alanlarındaki tanımlamaların yeterli olmadığı göze çarpmaktadır. Ayrıca bu karardan, ülkemizin öncü sanat ve tasarım eğitimi veren ve kurumsal yapılarını, eğitim geleneklerini oluşturmuş olan MSGSÜ GSF, Marmara Üniversitesi GSF, Dokuz Eylül Üniversitesi GSF, Hacettepe Üniversitesi GSF ve Anadolu Üniversitesi GSF gibi üniversiteler ve bölümleri de olumsuz etkilenecektir.
Bu durumun olası pratik yansımalarını açıklarsak; artık ülkemizin Vakko, Beymen, İGS gibi önemli ve başka markaları da, bu bölümlerden mezun olan Moda ve Tekstil Tasarımı mezunlarını istihdam etmekte zorlanacak; yurt dışından mezun öğrencileri istihdam etmeyi tercih edebilecekler; yeni Özlem Süer'ler, Bahar Korçan'lar yetişmeyecektir. Grafik Tasarımı açısından da yeni Mengü Ertel'ler, Gürbüz Doğan Ekşioğlu'ları yetişmeyecek ve bu alanda yaratıcı çalışmalara rastlamak zorlaşacaktır. Gürbüz Doğan Ekşioğlu'nun yapıtının, ABD'de İkiz Kulelerin yıkılmalarının yıldönümünde "The New Yorker" dergisinin dünya çapında açtığı yarışmada birinci olduğu düşünülürse, ne demek istediğimiz daha iyi anlaşılacaktır...
Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, Grafik Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Tevfik Fikret Uçar'ın bu konudaki açıklamasına da katkı sağlamak açısından yer verelim: Grafik Bölümünde yetenek sınavının kaldırılması zaman içinde bir renksizlik ve çeşitsizlik sorunu yaratacaktır. Daha az sanatçı ve daha çok mühendis tavrına sahip öğrenciler yetişecek, renk paletindeki bu sınırlar, yeni ve yaratıcı beyinlerin ortaya çıkmasında önemli bir engel teşkil edecektir. Her türlü sanat ve tasarım ortamı aynı zamanda yeteneği de doğal olarak bünyesinde barındırır. Bu yetenek eğitim yoluyla geliştirilebilse de epigenetik bir sahiplik gerektirir. Yeteneğin olmadığı bireyler zamanla bilgisayar ortamının kolaycılığına kapılıp, tüm üretim yöntemini bu ortama yönlendirirler. Böylelikle fikirler sığlaşır ve sıradanlaşır, insani dokunuş ve heyecan zamanla kaybolur. Bu tip öğrenciler zamanla yaratma becerisinden uzaklaşarak, sadece teknik sorunları çözebilen, operatör niteliğinde kişilere dönüşür.
Diğer yandan YÖK'ün, yakın zamanda sanat eğitimi veren öğretim üyelerine yönelik: Merkezi yerleştirme ile alım sayesinde bu programlara daha çok öğrenci yerleşebilecek... Söz konusu programlar özelinde bakıldığında merkezi yerleştirme ile öğrenci alan programların doluluk oranının özel yetenek sınavı ile öğrenci alan programlardan fazla olduğu görülmektedir! Merkezi yerleştirme ile öğrenci alımı ile daha fazla öğrencinin bu programlara yerleşebileceği açıktır... şeklinde bir açıklaması olmuştur.
YÖK'ün, 14 bölümün özel yetenek sınavını iptal etmesinde, iki farklı sınav yönteminin (özel yetenek, merkezi yerleştirme) yarattığı kafa karışıklığını gidermek olabileceği gibi, yukarıdaki açıklamasıyla nitelikten ziyade niceliksel olarak bu soruna yaklaştığı düşünülmektedir. Aldığı karar hakkında veli ve öğrencilere yönelik dezenformasyon yapıldığını savunan YÖK, işin diğer tarafını görmezden mi gelmektedir? Yetenek ölçmeyen bir sınavın sonucuyla, kendi tercihleriyle sanat ve tasarım bölümlerine yerleşen öğrencilerin, mezuniyet sonrasında ülkemizin sanat ve tasarım dünyasında, teknik eleman olarak istihdam edilmeleri ve yaratıcı sanatçı olamayacakları, hatta çoğu zaman istihdam bile edilemeyecekleri olasılığı ortaya çıktığında; öğrenciler ve aileleri açısından büyük bir hayal kırıklığı ve umutsuzluk oluşmayacak mıdır?
Çok geç olmadan ve kamuoyunda "sanat eğitimine son mu verilmek isteniyor" önyargısı yerleşmeden YÖK'ün, işin uzmanı olan öğretim üyelerinin görüşlerinden yararlanması ve varsa özel yetenek sınavlarında aksayan ya da eksik olan yanların giderilerek sanat ve tasarım eğitiminin doğasına uygun olan sınav yöntemlerinin devam ettirilmesini sağlamasının önemli olduğunu hatırlatalım.
