Son dönemin her açıdan değişik, çarpıcı, hatta irkiltici ve itici gözüken, ama aslında önemli şeyler söyleyen ve değişik mesajlar veren filmlerinin başta gelenlerinden biri... Son Oscar’larda tam 7 ödül almasıyla birçok kişiyi şaşırttı; bizde bile en hoşgörülü kimi dostlarımın bunu çok ciddi biçimde eleştirdiğine tanık oldum. Evet, bu yılın ödül dağıtımını tümüyle onaylıyor değilim. En azından Inisherin’de Ölüm Perileri gibi önemli bir filmi tümüyle elleri boş göndermelerine hoşgörüyle bakamadım. Ama bu, karşımızdaki yenilikçi filmi reddetmemizi de gerektirmez.

Önce bir açılış. Çin kökenli Evelyn Wang, uzun zaman önce ABD’ye göç etmiştir, bir çamaşırhane işleterek yaşamaktadır. Babasıyla başı derttedir; kocası Waymong’dan da bir boşanma talebi almıştır. Zaten karı-kocanın araları iyi değildir. Kızları Becky ise lezbiyendir ve bu durumu kabul ettirmeye uğraşır.

Sonra birinci bölüm başlar: Her Yerde. Ve birden olaylar ciddileşir. Artık karşımızda insanlık üzerine temel sorunlarla uğraşan bir tür fantastik uzay masalı vardır. Ana tema ‘sonsuz çoklu evren’dir. Herşeyin merkezini dünya olarak alan bir anlayıştan sayısız evrenlere geçiş. Yani ‘evren sıçraması’.... Unutmayın: “Her karar değişik bir evreni yaratır!”... Ya da, yine filmde söylendiği gibi “Bedenlerimiz başka evrenlerin kontrolü altındadır!”...

Bu evrenlerin en önemlisi Alfa Evreni’dir. Ve başta kocası Waymond, orayı keşfeden herkes Alfa ünvanıyla süslenir. Ama tüm bu ciddiyetin yanı sıra, film aslında amaçladığı bir başka yöne, komediye doğru da kayar. Bu alandaki bir başka öge de başarıyla gerçekleştirilmiş Uzak Doğu döğüşleridir: Kung Fu veya Jiu Jitsu gibi... Ki bunlar bazen belli bir estetik içeren bale sahnelerine dönüşür!...

Böylece film komediyle fantastik arasında gidip gelir. Arada ‘Raslantısal yol algoritmaları’ ya da “Zihin suç dolu toprak bir kap gibidir” türünden laflar duyulur. Filmdeki en komik ögelerden biri de kahramanımız Evelyn’in yasalar icabı bir kadın vergi bürokratını ziyaretidir. İsmi bile bir garabet örneği olan: Deirdre Beaubeirdre... Ve Evelyn’i işlettiği çamaşırhanenin gelir-gideri konusunda sorgular...Bu roldeki Jamie Lee Curtis filmin sonuna dek Evelyn’in acımasız bir düşmanı olur: tam bir canavar!...  

Bu arada ikinci bölüm başlar: Her Yerde. Orada Evelyn’in kızıyla mücadelesi ve ailenin en azından üç kişi olarak yeniden kuruluşu anlatılır. “Hiçbir şey beceremediğin için her şeye muktedirsin” ya da “Hepimiz küçük ve aptalız” gibi sözler edilir. O sorada dışarıda dünyaya yağan dev taşlarla yeni bir kıyamet yaşanır. Üçüncü bölüm Aynı Anda ise neredeyse başladığı gibi biter.  

Film sonuç olarak görkemli bir uzay fantezisi gibidir. Ama fantezi, yani komedi yanı ağır basar. Ne de olsa bu 2001- Bir Uzay Yolu Efsanesi değildir (Stanley Kubrick’in başyapıtı). Ama bu bilim-kurgusal egzersiz Daniel ikilisi (Daniel Kwan, Daniel Scheinert) tarafından öyle bir ustalıkla yazılmış ve yönetilmiştir ki... Birlikte daha önce Swiss Army Man adlı filmi yapmış olan ikili, görüntü yönetmeni Larkin Seiple’in desteğiyle şaşırtıcı bir görsellik yaratır. Hele o Michelle Yeoh’a odaklanan ve onu değişik çekimlerini üst üste getirerek kullanan sahneler... Bunda kuşkusuz değerli sanatçının geçmişteki filmlerinden veya festival ziyaretlerinden özenle seçilmiş görüntülerinin ustalıkla kullanması da rol oynamıştır.

Filmin 7 Oscar’ı (ki adaylıkları 10’u bulmuştu) şöyle dağıldı: En iyi film, yönetmen, özgün senaryo, baş kadın- Michelle Yeoh, yardımcı kadın- Jamie Lee Curtis, yardımcı erkek- Ke Huy Kuan, kurgu... Michelle Yeoh’un üzerinde biraz daha duralım. 1962 doğumu Malezyalı oyuncu, bale dersleri aldı. 1984’de Çin’de başladığı kariyerini 2000’lerden itibaren ABD’de sürdürdü. Yarın Asla Ölmez, Bir Geyşanın Anıları, Günışığı, Mumya serisi, Babil, Kung Fu Panda, Marco Polo TV dizisi, Çılgın Zengin Asyalılıar, Star Trek TV dizisi gibi toplam 60 yapımla... Bu rol belki sinema tarihinde Asyalı (hem de Uzak Asyalı) bir kadın oyuncuya sunulan en büyük fırsattı. O da bunu değerlendirdi. 

Elbette Jamie Lee Curtis’e de değinmek gerekir. 1958 doğumlu oyuncu, efsanevi Tony Curtis- Janet Leigh çiftinin kızlarıydı. O da doğrusu çok hoş çizilmiş rolünü öylesine bir enerjiyle öyle iyi oynadı ki, ödülü hak etti. 

Daha genel bakarsak... Bu filmin aldığı ödüllerin anlamını filmi görmeden de yazmıştım. Şimdi bunu daha açık biçimde yineleyebilirim. Özetle, bu Hollywood’un artık dünya sinemasına verdiği önemin bir göstergesiydi. Kendisini sinemanın yadsınamaz merkezi olarak gören gururlu ve kibirli bir sinema, artık adına ulusal sinemalar denen olgunun da bilincine varıyordu. Koronavirüsün, artan savaşların, çoğalan düşmanlıkların ve füze gibi fırlayan Yeni-Irkçılık akımlarının karşısına çıkmak için gerekli bir tavırdı bu...

Aynı zamanda, dev ülke ABD’nin göçmenlere verdiği (ya da vermesi gereken) önemin bir yansıması... Ayrıca sinema ve sinemacılık alanlarının yaşadığı bunalımların da bir tür tedavi süreci... Bu filme ve ödüllerine biraz da böyle bakmak gerekir sanıyorum.