Rus uçağının düşürülmesinden 7 ay sonra Erdoğan ile Putin'in ilk kez görüşmesinin ardından gözler Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu ve Rus mevkidaşı Sergey Lavrov’un, yarın Soçi’de yapacakları görüşmede; iki ülke için yeni bir yol haritası belirlemesi bekleniyor. Uçak krizinin ardından ilk yüz yüze teması da Çavuşoğlu ve Lavrov, geçen aralık ayında Belgrad’ta düzenlenen AGİT Zirvesi’nde yapmıştı.
Moskova, Rusya’nın Karadeniz kıyısındaki tatil beldesi Soçi’de 1 Temmuz’da düzenlenecek Karadeniz Ekonomik İşbirliği (KEİ) Örgütü’nün toplantısı için Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’na davet göndermişti. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'e gönderdiği mektuptan sonra Dışişleri Bakanı Çavuşoğlu’nun Soçi’ye gitmesi netleşti. Bu kapsamda Çavuşoğlu’nun KEİ Zirvesi sırasında Rus mevkidaşı Sergey Lavrov’la ikili bir görüşme yapması ise dün iki lider arasında gerçekleşen telefon görüşmesinden sonra kesinleşti.
Putin ve Erdoğan arasında 7 ay sonra ilk temas
Türkiye’nin 24 Kasım’da düşürülen Rus uçağının pilotunun ölümüyle ilgili üzüntülerini ifade eden bir mektubu Moskova’ya iletmesinin ardından dün Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Putin, 7 ay sonra ilk telefon görüşmesini yaptı. Erdoğan’a İstanbul’daki terör saldırısı nedeniyle taziyelerini ileten Putin, görüşme sonrasında ise ilişkilerin normalleştirilmesi talimatı verdi.
Erdoğan ve Putin'in G20 zirvesi öncesinde görüşmeleri için planlama
Hürriyet'ten Nerdun Hacıoğlu'nun haberine göre, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan arasında uçak krizinin patlak verdiği 24 Kasım 2015 tarihinden bu yana gerçekleşen ilk telefon görüşmesinden ilişkilerin normalleştirilmesi ve en kısa zamanda yüz yüze görüşme kararı çıktı. İki liderin Çin’de düzenlenecek G20 zirvesinde ve öncesinde görüşmeleri için planlama yapıldığı öğrenildi. Putin, 50 dakika süren görüşme sonrasında bakanlarına Rusya ile ekonomik ilişkilerin normalleştirilmesi sürecinin başlatılması talimatını verdi. Putin’in görüşmede Erdoğan’a, “Tekrar görüşmekten memnuniyet duyuyorum, mevcut durum iki ülkenin de faydasına değil. Yeni bir sayfa açalım” dediği öğrenildi.
Olumlu havada geçti
Türkiye’nin, sınır ihlali yaptığı gerekçesiyle 24 Kasım 2015’de Rus uçağını düşürmesi ve bir pilotun öldürülmesi üzerine iki ülke arasında kriz başladı. Erdoğan, krizi aşmak için 26 Kasım’da Putin’i telefonla aramış ancak konuşamamıştı. Erdoğan, bu duruma, “Putin’i aradım ama cevap vermedi” açıklamasını yapmıştı. 27 Haziran’daki mektuba karşılık dün Putin, saat 12.00’de Erdoğan’ı telefonla aradı.
Cumhurbaşkanlığı kaynaklarına göre, Putin, İstanbul’daki saldırıyı şiddetle kınadığını belirterek, Erdoğan’ın şahsında Türkiye’ye taziyelerini iletti. Liderler, terörle ortak mücadele konularında da kararlılıklarını vurguladı. Putin ve Erdoğan, irtibat halinde olma ve yüz yüze görüşme konusunda da mutabık kaldı. Görüşmenin olumlu bir havada geçtiği, Türkiye-Rusya arasındaki ikili ilişkilerin normalleşmesinin öneminin üzerinde durulduğu bildirildi. Liderler, ikili ilişkileri yeniden canlandırmak için gerekli adımları atmanın yanı sıra bölgedeki siyasi, ekonomik ve insani krizler karşısında işbirliği içinde olmanın önemine de işaret etti.
Seyahat yasayığı kalkıyor
Kremlin’den yapılan açıklamada ise Türkiye’den Putin’e yollanan mektupla ‘kriz sayfasını geride bırakma şansının elde edilmiş olduğu’ belirtildi. Putin adına yapılan açıklamada şöyle denildi: “Bu bağlamda pilotumuzu öldürmekle itham edilen Türk vatandaşı davasının açık ve objektif bir şekilde sonuçlandırılacağına inanmak istiyoruz. İkili ilişkilere gelince. Rus kabinesindeki bakanlara Türkiye’deki meslektaşlarıyla temasa geçerek ticari, ekonomik ve diğer alanlarda işbirliğimizi karşılıklı çıkarlara dayalı olarak rayına oturmaları talimatı verildi. Burada ilk adım olarak Türkiye’ye seyahat yasağının kaldırılacağını söyledim. Tabi Türk tarafından da yeniden ülkelerini ziyaret etmeye başlayacak vatandaşlarımızın güvenliği için ek önlemler alınmasını talep ettim”. Kremlin de Ankara gibi görüşmenin “tamamen yapıcı ve dostane bir şekilde geçtiğini” de duyurdu. Erdoğan, 12 Haziran 2016’da, Rusya Milli Günü nedeniyle Putin’e kutlama mesaj göndermişti. Erdoğan, pazartesi günü açıklanan mektubunda da “Hayatını kaybeden Rus pilotun ailesine bir kez daha acılarını paylaştığımı belirtmek ve taziyelerimi sunmak istiyorum, kusura bakmasınlar diyorum” mesajını iletmişti.
"Yeni sayfa açalım"
Ankara’dan edinilen bilgiye göre, Rusya Devlet Başkanı Putin’in öne çıkan mesajları şöyle: “Mevcut durum iki ülkenin de faydasına değil. Yeni bir sayfa açalım. Tekrar görüşmekten büyük memnuniyet duyuyorum. Terörle mücadele konusunda dün (önceki) gece verdiğiniz mesajlara tamamen katılıyorum. Bölgenin iki büyük ülkesi olarak Rusya ve Türkiye’nin yapacağı işler var.” Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda personel için düzenlenen iftarda yaptığı konuşmada Erdoğan ise “Sayın Putin ile görüşmemiz önceden kararlaştırılmıştı. Gündemimiz başkaydı. İki ülke için de faydalı bir görüşme yaptık. İlişkilerin düzeltilmesiyle ilgili görüşleri paylaştık. Sayın Putin ile Eylül ayında Çin’de yapılacak G20 toplantısında daha kapsamlı görüşme kararı aldık. Turizmle ilgili adımları süratle atma kararı aldık” dedi.
24 Kasım'dan bugüne neler yaşandı?
Türkiye ile Rusya arasında Suriye politikası dışında Kasım 2015’e kadar bir sorun yoktu. Cumhurbaşkanı Erdoğan, 23 Eylül 2015’te, Putin’le birlikte Moskova’da Merkez Camii’nin açılışını da yapmıştı. Ancak tarihler 24 Kasım 2015’i gösterdiğinde Türkiye’nin Suriye sınırında Rusya’ya ait bir savaş uçağını düşürmesiyle iki ülke arasındaki ilişkiler büyük bir kriz içine girdi. Hükümet, Türk hava sahasının ihlal edildiğini belirterek, Rusya'yı suçladı, Moskova ise suçlamaları reddederek Türkiye'ye ağır ifadelerle tepki gösterdi. İlerleyen süreçte Rusya Türkiye ile diplomatik ilişkiler ve ticari işbirliğinin büyük bir bölümünü noktaladı. Türkiye, ilişkilerin kopmaması adına barış mesajları verirken, Rusya özür ve tazminat talebini şart koştu. İki ülke arasındaki ilişkiler yaklaşık yedi ay boyunca gerilim içinde devam etti. Turizmde yaşanan büyük kriz üzerine Ankara'dan ilk ciddi adım 14 Haziran'da geldi. Cumhurbaşkanı Erdoğan 12 Haziran Rusya Günü dolayısıyla Putin'e sürpriz bir mektup göndererek,ilişkilerin yeniden hak edilen düzeye çıkması temennisini dile getirdi. Kremlin, mektubu olumlu karşılasa da bir özür gelmeden ilişkilerin düzelme yoluna girmesinin pek mümkün olmadığı vurguladı. 27 Haziran 2016'da Cumhurbaşkanı Erdoğan, Putin'e ikinci bir mektup daha göndererek Rusya'nın beklediği özür mesajını iletti. Kremlin, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın yazdığı mektupta, "düşürülen Rus uçağı nedeniyle öldürülen pilotun ailesinden özür dilediğini ve Rusya-Türkiye ilişkilerinin düzelmesi için elinden geleni yapacağını söylediğini" açıkladı. Ancak Cumhurbaşkanlığı ise, Erdoğan'ın mesajında 'özür' ifadesini kullanmadığını öne sürdü.
