Amerika Birleşik Devletleri’nde Gayri Safi Yurtiçi Hasıla'nın temel sürükleyicisi “kişisel tüketim harcamalarıdır.”

Biliyoruz ki bir süredir ABD’li tüketici tüketmiyor, tasarruf ediyor.

8 Ocak 2010 Cuma günü durumu tevsik eden ilginç bir Fed verisi geldi.

Aşağıdaki tabloya bakın:


Tablo; mevsimsel etkilerden arındırılmış bir şekilde tüketici kredilerindeki kapanma oranını ve kapatılan kredi tutarını gösteriyor.

“Revolving” satırındaki rakamlar, sabit bir ödeme taksidi olmayan türden kredilerdeki kapanma oranını gösteriyor. Bu tür kredilerin en yaygını kredi kartı ile yapılan harcamaların ödenmeyen kısımlarıdır. Yani kredi kartı ile bir harcama yaptınız ve ekstreniz geldi; ödenmesi gereken tutarı ödemediyseniz, ödenmeyen kısım “revolve” etmiş olur.

Rakamlara bakın: Yüzde -7,3’ten -18.5’e düşmüş. Yani 2009 yılının Kasım ayında ABD’li tüketiciler kredi kartı borçlarını rekor düzeyde kapatmış.

Otomobil kredisi gibi taksidi önceden tespit edilmiş olan “nonrevolving” krediler ise yüzde -2.9 gerilemiş. Peki neden? Önce sistem nasıl çalışıyor ona bakalım.

FICO notu nedir?
ABD’de kredi kartı sahibi olabilmeniz ve kredi alabilmeniz için iyi bir kredi geçmişinizin olması gerekiyor. Tüketicilerin kredi dosyalarını toplayan kredi ajansları var. Bunlar özel şirketler. Bu şirketlere belli bir miktar ücret ödeyerek müşterilerinizin kredi geçmişlerini öğrenebiliyorsunuz. Kredi dosyalarında tüketicilerin borç bilgileri, borçlarını zamanında ödeyip edemedikleri, vesaire bilgiler yer alıyor. Bu bilgilere göre her tüketici için bir kredi notu hesaplanıyor.

Kredi ve kredi kartı alıp alamayacağınız, bunun miktarı ve size uygulanacak faiz oranı işte bu nota göre belirleniyor. Not yükseldikçe daha fazla krediyi (daha yüksek kart limitini), daha düşük faiz oranıyla alabiliyorsunuz. Notu düşük olana kredi ve kredi kartı verilmiyor.

Kredi notunuz, sizin gelecekteki davranışlarınızla ilgili bir tahmine dayanıyor. Geçmişte ahdine vefa gösterene sitem güveniyor ve gelecekte borcunu ödeyeceğini varsayıyor.  Bu varsayım; kişinin çalışıp çalışmadığı, geliri, serveti, ödediği vergi, borç miktarı, kredi kartları ve limitleri, borç/gelir oranı, geçmiş borçlarını ödeme davranışları vesaire etkenlere dayanıyor.

Tüketicilere kredi notu verme işine öncülük eden şirket kısa adıyla FICO’dur (Fair Isaac Corp).  FICO notu borçlu ABD’lilerce çok iyi biliniyor.

Kartlar iptal ediliyor, limitler düşürülüyor

Kriz öncesinde kredi notuna bakılmaksızın özellikle çok yoğun bir şekilde “mortgage” kredileri verildiğini artık bilmeyen yok. Kuralların sıkılaştığını da…

ABD’de isteyene hemen kredi ve kredi kartı verilmiyor artık.

Kredi borçlarını ödeyemeyenlerin kartları hemen iptal ediliyor, kart limitleri düşürülüyor... 

Kredi notu düşük olan, hiçbir şeyi artık taksitle alamıyor.

Alınan ve alınması planlanan önlemleri daha önce yazmıştık. 11.10.2009 tarihli “ABD krizden çıkmak için ne yapıyor, ne yapacak?” başlıklı yazımıza bakınız.

Gecikme faiz oranları çok yükseldi

Kredi borcunuzu bir gün geç ödemeniz halinde ABD’de birçok banka size çok yüksek oranda temerrüt faizi uyguluyor.  Diyelim ki asgari ödemeyi yaptınız, bakiye için yıllık yüze 9 – 10 faiz öderken; asgari ödemeyi vadesinde yapmadıysanız yıllık yüzde 30’a yakın gecikme faizi ödemek zorunda kalabiliyorsunuz. Bununla da bitmiyor. Birçok banka ayrıca 35 dolar kadar geç ödeme cezası kesiyor. Aksi takdirde kartınızın iptaline razı olmanız gerekiyor.

Kredi kartı borçlularını sadece biz korumuyoruz

Bankaların bu “keyfi” uygulamaları ABD’de de eleştiri konusu oldu. Ve konu geçen yıl bir yasal düzenlemeye kavuşturuldu.

22 Mayıs 2009 tarihinde Obama hükümeti tarafından yürürlüğe konulan, “Credit Card Accountability, Responsibility, and Disclosure Act of 2009” adlı kanuna göre; kredi kartı borçlusu, borcunu vadesinden sonra 60 günden fazla bir süreyle ödememişse, ancak o zaman banka daha yüksek faiz oranı uygulayabilecek. Kanuna göre bunun için kart sahibine 45 gün önceden haber verilmesi gerekiyor. Şayet kart sahibi kendisine yüksek faiz oranı uygulanmaya başladıktan sonraki 6 ay boyunca sabit (artırılmış asgari tutarı) ödemeyi zamanında yapmışsa, banka faiz oranını orijinal rakama çekmek zorunda.

Kanuna göre kart sahibi artırılmış faiz oranını kabul etmek zorunda değil. En fazla 3 taksitte, anlaşılmış (orijinal) faiz oranından bakiye borcunu ödemek üzere yeni bir ödeme planı talep etme hakkına sahip.

İşte kanun, bu ve buna benzer kart sahiplerini korumaya yönelik yeni yasal imkânlar getiriyor. Ancak sorun şu ki, kanun 22 Şubat 2010 tarihinde yürürlüğe girecek.

Yürürlüğe girmeden önce zaten bankalar yapacaklarını yaptı. Yani hem cezalar kesildi, hem de faizler artırıldı. Durumu beğenmeyenlerin kartları iptal edildi. İşte bu nedenle “revolving” kredilerin kapatılma oranı 2009 yılının Kasım ayında rekor düzeyde yüksek oldu.

İşte böyle!

Fed faiz oran düşük, ama o faiz oranı bizim bildiğimiz faiz oranı değil.

Kart ve çekle harcama yapan borçlu ABD’li tüketici, o nedenle mecburen tasarruf yapıyor.

Çünkü taksitle alınan her şey artık çok daha pahalı…

ABD’de tüketim verilerinde önümüzdeki mart ayından sonra iyileşme görürseniz şaşırmayın.
Bilin ki artık yeni kanun yürürlükte ve taksitli satışlarda artış var.