Konumuz gıda, Sokrates’ten bir alıntıyla başlayalım: “Yemeğin en iyi sosu açlıktır.”

Malum bizim Merkez Bankası “enflasyon hedeflemesi” yapıyor.

2014 yılında başlayan ve halen devam eden petrol fiyatlarındaki beklenmedik ani düşüş olmasaydı, gerçekleşen enflasyon oranı yüzde 8.17’nin çok daha üzerine çıkar; muhtemel iki suçlu kur artışı ve yükselen gıda fiyatları olurdu.

Aşağıdaki şekil, Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından yayımlanan FAO Küresel Gıda Fiyat Endeksi’nin son beş yılki seyrini gösteriyor:

Şekilde de görüldüğü üzere gıda fiyatları son dört yıldır düşüyor.

FAO Küresel Gıda Fiyat Endeksi uluslararası ticarete konu beş mal grubu içindeki gıda ürünlerinin fiyatlarındaki değişimi ticaret ağırlıklarına göre izleyen bir endeks. Mal grupları şunlar: Tahıl, et, süt ürünleri, bitkisel yağlar ve şeker. Küresel Gıda Fiyat Endeksi altında her bir mal grubu için bir alt endeks var.

FAO dün internet sitesine koyduğu bir duyuruyla, 2014 yılında FAO Küresel Gıda Fiyat Endeksi’nin 2013 yılına göre yüzde 3.7 düştüğünü açıkladı.

Buna göre, 2014 yılında bu alt endekslerden FAO Et Fiat Endeksi hariç, dört fiyat endeksinde düşüş yaşandı ve endeks değerleri son beş yılın en düşük değerlerine veya bu değerlere yakın düzeylere indi.

FAO duyurusuna göre endeksi oluşturan mal gruplarından tahıl ürünlerinde fiyat düşüşü yüzde 12.5, süt ürünlerinde yüzde 7.7, bitkisel yağlarda yüzde 6.2, şekerde yüzde 3.8 oldu.

Mal gruplarından sadece ette fiyat yükselişi yaşandı (yüzde 8.1).

Aşağıdaki şekil, mal grupları fiyat endekslerinin 2014 yılı içindeki aylık değişimlerini gösteriyor.

Görüldüğü gibi süt ürünlerindeki fiyat düşüşü şubat ayında başlıyor. Tahıl ve bitkisel yağlardaki fiyat düşüşü mart ayında, şekerdeki fiyat düşüşüyse temmuz ayında başlıyor. Et ürünleri fiyat endeksi 2013 yılına göre kümülatifte artış göstermesine rağmen, ağustos ayından bu yana düşüyor.

FAO Tahıl Fiyat Endeksi aralık ayında yükselmesine rağmen yılı yüzde 12.5’lik düşüşle kapattı. Aralık ayındaki yükselişin önemli bir nedeni Rusya’nın Batı yaptırımlarına karşı ihracatı kısıtlayıcı önlem alabileceğine ilişkin korkular oldu. Özellikle buğday fiyatları bu nedenle yılın son iki ayında artış eğilimine girdi. Ancak güçlenen dolar ve zayıflayan ticaret hacmi, buğday fiyatlarındaki artışı frenledi. 2014 yılında pirinç fiyatlarında da ciddi düşüş yaşandı. Bunun en önemli nedeni rekor düzeylere ulaşan üretim ve büyük stok düzeyi oldu.

Hatırlarsanız 2013 yılında ABD’de ciddi bir kuraklık yaşanmıştı. ABD’de tarımsal üretim 2014 yılında çok ciddi artış kaydetti. Nitekim bunun sonuçlarını ABD büyüme verilerinde de gördük.

FAO Süt Ürünleri Fiyat Endeksi’ndeki yüzde 7.7’lik düşüşün bir nedeni Çin ve Rusya’nın ithalatlarını azaltması oldu. Bu durum dünyada süt ürünleri arz fazlasına yol açtı. Endeks içinde en fazla fiyat düşüşü yaşanan ürünler süt tozu, tereyağı ve peynir oldu. 

FAO Bitkisel Yağlar Endeksi’ndeki yüzde 6.2’lik düşüşün bir nedeni petrol fiyatlarının düşmesi, bir diğer nedeniyse palmiye yağına olan talebin düşmesi oldu.

FAO Şeker Fiyat Endeksi aralık ayında yüzde 4.8 düştü. Temel neden Brezilya gibi büyük şeker üreticilerindeki arz fazlası oldu. Petrol fiyatlarının düşmesine bağlı olarak etanol üretiminin cazibesini yitirmesi bir başka neden oldu. Endeks kümülatifte 2014 yılında yüzde 3.8 düştü.

FAO Et Fiyat Endeksi aralık ayında güçlenen dolar nedeniyle düşmesine rağmen, 2014 yılının tamamı için yüzde 8.1 yükseldi. Aralık ayındaki düşüşün bir başka nedeni Okyanusya’da (Avusturalya, Yeni Zelanda vs. Pasifik’teki ada ülkelerin tamamı) sığır ve koyun eti, Avrupa’da da domuz eti fiyat kotasyonlarının düşmesi oldu.

Özetle FAO Küresel Gıda Fiyat Endeksi’ndeki düşüşün temel sebepleri düşük büyüme, güçlü dolar, düşen petrol fiyatları, gıda arz fazlası ve rekor düzeylere ulaşan gıda stok düzeyi oldu.