Desen: Tan Oral | Görsel tasarım: Faruk Ekici

Basit bir soru ile başlayalım.

- İstanbul’daki 3 ayrı seçim çevresinden kaçar milletvekili çıkacak?

Öyle ya, 600 milletvekilinin 98’i sadece İstanbul’dan Meclis’e gidecek. Parlamentodaki 600 sandalyenin yüzde 16’sından fazla!

Yukardaki soruya benim çevremde doğru yanıt veren çıkmadı. Aralarında siyasi parti temsilcileri, seçimle yakından ilgili gazeteciler, akademisyenler de vardı.

Siz de kendinize sorun isterseniz. Hatta, T24’teki haber hariç, Google araması yapmak, "bir bilene"e danışmak da serbest.

Göreceksiniz ki seçim verileriyle ilgili olduğunu düşündüklerinizin bile çoğunluğu yanılacak. Yanılanlar arasında, “falanca bölgede şu kadar oy alırsak şu kadar milletvekili garanti” minvalinde hararetli tartışmalarda “fikir sahibi” olanlar da çıkabilir.

Son olarak, Sözcü yazarı Saygı Öztürk'ün de yazısında kullandığı Polimetre Veri Madenciliği ve Analizi tarafından yapılan kapsamlı simülasyonda da, ne yazık ki bu sorunun cevabına yanlış yanıt verilmiş olduğunu gördüm. 

Hal böyle olunca iş başa düştü ve her seçimden önce heves ettiğim ama bir türlü yeterli zaman ayıramadığım için hep yarım kalan seçim simülasyonu projemi bu sefer bitirmeye  karar verdim.

Bazı temel varsayımlar altında hazırladığım bu simülasyon, değişik oy dağılımlarında ne tür sonuçlar elde edileceğine yönelik basit bir modelleme. Farklı partilerin ortak ya da ayrı listelerle seçime katılması gibi birden fazla senaryonun olası sonuçlarını kabaca da olsa öngörmek oldukça ilginç ve bilgilendirici.

81 il ve 87 seçim çevresinde farklı senaryoların olası milletvekili seçim sonuçlarını nasıl etkileyeceğini görme imkânını T24 okurlarıyla da paylaşacağım elbette. Sadece kendi kurguladığım senaryoları değil, sizlerin merak ettiği senaryoların da simülasyonunu yaparak sonuçları paylaşmayı planlıyorum.

Güvenilir-doğru veriye ulaşmanın zorluğu

Proje için çalışırken karşılaştığım ve beni şaşırtan şey doğru-güvenilir temel verilere ulaşmanın zorluğu oldu.

Adım adım gidelim.

14 Mayıs seçimlerini simüle edebilmek için öncelikle geçmiş seçimlere ilişkin verilere ulaşmak gerekiyordu. Projenin belki de en kolay kısmı bu oldu. Yüksel Seçim Kurulu (YSK) açık veri portalından kolaylıkla ulaşılabilen veriler oldukça temiz ve kullanışlı.

Ancak konu gelecek seçim için ihtiyaç duyulan veriler olunca YSK işi zora sokuyor, demek yanlış ya da abartılı olmaz. “Zora sokma” durumunun bilinçli bir tercih değil de özensizlik sonucu ortaya çıktığını düşünüyorum. Ama “özensizlik” nitelemesi ile sorunun önemsiz olduğunu ima etmiyorum elbette.

Türkiye’de seçime katılım oranı yüzde 85 ve üzerindedir. Birçok Avrupa devletine kıyasla oldukça yüksek bir katılım oranı. Çeşitli kaynaklarda seçime katılım oranı Türkiye’den yüksek olan tek ülke  görünüyor: Yüzde 89 ile Avustralya. 

Seçimlerin bu kadar önemsendiği bir ülkede kimsenin “özensiz” olma lüksü yok.

Sadece YSK ve TÜİK gibi bu verileri kamuoyuna sunmak zorunda olan kamu kurumlarından söz etmiyorum. Ne yazık ki medyada da bu özensizliği görmek mümkün.

Çarpıcı bir örnek vermek istiyorum.

Simülasyon programı için illerin çıkaracağı milletvekili sayılarına ihtiyacım olduğunda bunun çok kolay bulabileceğim bir veri olduğunu düşündüm. Basit bir Google aramasıyla ihtiyacım olan veriye ulaşabileceğimden emindim. Çok yanılmışım.

YSK saklamış, medya ilgilenmemiş!

Google’da “illere göre milletvekili sayıları 2023” araması yaptığımda karşıma çıkan ilk iki sayfadaki bütün veriler ya 24 Haziran 2018 seçimlerinde geçerli olan eski verilerdi ya da 2023 yılına ilişkin YSK kararının eksik/yanlış olarak haberleştirilmiş versiyonlarıydı.

Elbette YSK sitesinden doğrusuna ulaşmaya çalıştım. Ama ne yazık ki -bu aramayı yaptığım günlerde- orada da 2018 verileri dışında bir veri yoktu. Hatta YSK’nın “illere göre milletvekili dağılımını belirleyen” 71 Sayılı Kararı bile sitede yoktu. Hâlâ da yok. Sitede varsa da özel olarak ararken bile bulunamayacak bir yerde duruyor olsa gerek. Neyse ki, 71 Sayılı Karar metni olmasa da, illere göre milletvekili dağılımı bir kaç gün önce YSK sitesinde ulaşılabilir oldu.

YSK’nın, YSK sitesinde bulamadığım 71 Sayılı Kararı’nı Resmi Gazete’de bulunca sevinsem mi üzülsem mi bilemedim. Nihayet karara ve doğru bilgiye ulaşmıştım, ama bu kez de bu veri kullanılması en zor formatta (sayılarla uğraşan her araştırmacının korkulu rüyası olacak şekilde) resim olarak paylaşılmıştı. Bir bilgisayarın hatasız işleyebileceği hale getirebilmek için bu sayılar tek tek elle girilmeli ve en azından ikinci kez kontrol edilmeliydi.

Veriye ulaşma zorluğunun etkisiyle olsa gerek, söz konusu YSK kararı onlarca haber sitesinde eksik ve/veya hatalı bilgiler içerecek şekilde yer aldı.

Medya Ombudsmanı Faruk Bildirici gerekli görürse, ‘tarihi’ niteliği bu kadar vurgulanan bir seçimin temel verileri hakkında böylesine yanlış ve eksik bilgi yayılmasını değerlendirir, ancak T24’ün de içinde olduğu haber mecralarının bu eksikliğine değinmeden geçmemiş olalım. 

YSK’nın 2 Mart’ta aldığı ve ertesi gün Resmi Gazete’de yayımlanan kararıyla bazı illerin milletvekili sayıları değiştirilmişti, ancak bu karar Anadolu Ajansı (AA) tarafından yanlış/eksik haberleştirilerek abonelerine servis edildi. AA’nın haberlerinde yer alan şu satırlar birçok mecrada aynen tekrarlandı:

“Kocaeli ve Sakarya'nın çıkaracağı milletvekili sayısı birer arttı, Tunceli ve Bayburt'un milletvekili sayısı birer azaldı. Kocaeli'nin vekil sayısı 13'ten 14'e, Sakarya'nın 7'den 8'e çıktı. Tunceli ve Bayburt'un çıkaracağı milletvekili sayısı 2'den 1'e düştü.”

Anadolu Ajansı Bayburt’un Meclis’e yollayacağı milletvekili sayısının “ikiden bire düştüğünü” söylüyordu ama Bayburt son seçimde de, yani, 24 Haziran 2018 seçimlerinde de TBMM’ye bir milletvekili yollamıştı zaten! AA’nın haberindeki 4 ilin milletvekili sayısında değişiklik olduğu bilgisi de, hem yanlış hem de eksikti.

Oysa 8 ilde ve 10 seçim çevresinde değişim olmuştu, burada doğru değişim tablosunu paylaşalım.

Google’da “illere göre milletvekili sayıları 2023” araması yaptırdığımda karşıma çıkan ilk iki sayfadaki haber mecralarının tamamında (CNNTÜRK, HABERTÜRK, HÜRRİYET, MİLLİYET, AHABER, TRT HABER, SABAH) benzer eksik ve hataların tekrar edildiğini gördüm. İşin doğrusu için T24’teki düzeltilmiş habere bakabilirsiniz.

Her kesimin büyük önem verdiğini söyleyip “tarihi” nitelik atfettiği 14 Mayıs seçimlerine ilişkin en temel verilerin bile özensizce, eksik ve hatalı haberleştirilmesi elbette öncelikle medya kuruluşlarının sorumluluğunda. Ancak YSK’nın kendi kararını kullanılabilir olmayan bir formatta, fotoğraf çekerek Resmi Gazete’ye yollaması ve kendi sitesinde aynı anda erişilir hale getir(e)memesi de görmezden gelinemeyecek bir sorun.

Seçmen sayısı detayındaki belirsizlik

Ulaşmakta zorluk yaşadığım başka bir veri de seçim çevrelerindeki seçmen sayısı oldu. YSK, yurt içi ve yurt dışı toplam seçmen sayılarını açıklasa da bu sayıya ilişkin detaylara ulaşmak bir başka zorluk olarak karşımıza çıktı.

TÜİK Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi’nin (ADNKS) halka açık verilerinde 18 yaş ve üzeri nüfusa ulaşmak mümkünse de buradan yola çıkarak 14 Mayıs'taki seçmen listesine ulaşmak için türlü cambazlıklarla tahminde bulunmak gerekiyor! 18 yaşını bitirecekler, yaşamını yitirenler vs konusunda tahminler yapmanız gerekir. Oysa askıya çıkıp inmiş, kesinleşmiş seçmen kütükleri YSK'nın elinde var. 

YSK Başkanı Ahmet Yener, 17 Nisan’da yaptığı açıklamada, 60 milyon 697 bin 843 kişi yurt içinde, 3 milyon 416 bin 98 kişi de yurt dışında olmak üzere, toplam 64 milyon 113 bin 941 seçmen olduğunu ilan ettiğinde bu bilgiler kesinleşmişti. Tek yapmaları gereken bu verilerin seçim çevresi, il/ilçe/sandık bazlı olarak kolayca ulaşılabilir şekilde paylaşılması. 

Neyse ki veriye ulaşma zorluğu zamanımızı alsa da, bu yazı dizisi için seçim simülasyonu projesini kullanılabilir hale getirmemizi engelleyemedi. Yarınki yazımda alfabetik sıradan Adana, Adıyaman, Afyonkarahisar, Ağrı ve Amasya’da olası senaryolardaki seçim sonuçlarını paylaşacağım. Seçimin ittifaklar ve partiler arasında hayli çekişmeli geçeceği anlaşılan İstanbul 2. Bölge’ye ilişkin simülasyonu da, yarın bu köşede okuyabilirsiniz.