Beyoğlu Polis Merkezi’nde, bir polis tarafından vurularak öldürülen Nijeryalı Festus Okey’in davası 11 yıl sonra yeniden görülecek. Yargıtay Ceza Genel Kurulu, Festus Okey’in ağabeyinin davaya katılmasını reddeden mahkeme kararının bozularak, kimlik bilgisi ve DNA raporları alındıktan sonra karar verilmesi gerektiğine hükmetti. Yeni duruşma, 12 Aralık 2018 Çarşamba günü, İstanbul Çağlayan Adliyesi’nde görülecek.

Şimdi Harmattan mevsimi. Sahra Çölü’nden gelen kuru ve tozlu rüzgar Batı Afrika’ya doğru eserken, gökyüzü ince bir kum tabakası ve sis perdesiyle kaplanır. Görüş mesafesi azalır, deriniz ve dudaklarınız kupkuru olur. 2007’nin 20 Ağustos günü, gözaltına alındığı Beyoğlu Polis Merkezi’nde bir polis memurunun silahından çıkan kurşunla hayatını kaybeden 25 yaşındaki Nijeryalı mülteci Festus Okey morgda yatarken, adeta Harmattan’dan çıkmış gibiydi. Ailesinden binlerce kilometre uzaktaki bu gencin, yapayalnız o fotoğrafı hiç aklımdan çıkmadı. Kurumuş dudaklarını hatırlıyorum, yaraları da vardı. O gün bugündür, Beyoğlu’ndaki o polis karakolunun önünden geçmemek için hep yolumu değiştiririm.

Bir Afrika atasozü var:

“Afrika'da her sabah bir ceylan uyanır... Bilir ki, en hızlı aslandan daha hızlı koşmazsa av olup ölecektir. Afrika’da her sabah bir aslan uyanır... Bilir ki, en yavaş ceylandan daha hızlı koşmazsa açlıktan ölecektir. İster aslan ol ister ceylan, gün doğduğunda koşmaktan başka çaren yoktur…’’

Arkadaşlarının ona taktığı isimle Okute, belki ne ceylandı ne de aslan ama Türkiye’deki birçok mülteci gibi, onun için de ‘’her sabah’’ kıyasıya bir mücadele ile başlardı. Nijerya'nın doğusundan, Ebo Kabilesi'ndendi. Afrikalı göçmenlerin çoğu gibi, futbolcu olmak için Avrupa'yı gözüne kestirmiş, şansını Kıbrıs'ta denemiş, sonunda kendini Türkiye'de bulmuştu. Avrupa hayali ortak bir hayaldi. Kimisi Avrupa yolunda kandırıldığı kimisi ise parası tükendiği ve engellere takıldığı için İstanbul’da sıkışıp kalmıştı.

Aslında vardıkları ülkelerde ırkçılık ve ayrımcılık olup olmadığını en detaylı siyahlardan dinlemeli. Ten rengi birçok ülkede olduğu gibi Türkiye’de de nefreti ve önyargıyı köpürtüyor. Ülkelerinde evlerin ya da arabaların olup olmadığına dair sorulardan tutun da derilerinin siyah ayakkabı boyasıyla boyandığını iddia edecek kadar ileri gidenlerle karşılaşıyorlar. Arkalarından ‘’Michael… Jonny’’ diye seslenenlere tebessüm etseler de, arka sokaklarda onları sıkıştırıp itip kakanlardan, ellerini ceplerine daldırıp üç kuruş paralarına göz koyanlardan, evire çevire dövenlerden, hayatlarında görmedikleri suç unsurlarını üzerlerinde bulmuşcasına karakollara sürükleyenlerden hep çektiler. Aralarından biri şöyle demişti; “Herhalde ailemiz yok sanıyorlar, ‘kendi ülkelerinde bile yerlerde yatıyorlar’ diyorlar.’’

Birçok göçmen kayboldu, dövüldü, hastanelik oldu, birçokları başlarına gelenleri anlatmaya cesaret edemeden arkalarına bakmadan çekip gitti. Kalanlar da, yeniden çizmek zorunda kaldıkları o kent haritasında, değme İstanbullu’nun bile bilmediği arka sokaklarda, geçici oturma belgeleriyle, izin verildiği kadar bir yaşam sürdürüyorlar. Karanlık belki tekinsiz ama bir taraftan da, derme çatma kapılarına varıncaya kadar, içinde daha kolay yok olup ilerleyebildikleri bir tünel. Ya durdurulurlarsa? O zaman göçmenin hayatta kalma içgüdüsü devreye giriyor; kimliğini uzat, göz teması kurma, başını eğ… En fakirinin bile dik başla yürüdüğü bir kıtanın insanı olabilirsin, o tavır burada sökmüyor. Çünkü burada kimliğinde ‘hiç kimse’ yazıyor.

İlk tutanak sanık polis tarafından hazırlandı, en önemli delil olan gömlek hastanede kayboldu...

Okey’in, üzerinde ‘’uyuşturucu madde’’ bulundurma iddiasıyla, arkadaşıyla birlikte Beyoğlu Polis Merkezi’ne götürülüp, kendisini sorgulayan polis memuru Cengiz Yıldız’ın silahını almaya çalışırken çıkan arbedede, silahın ateşlenmesiyle vurulduğu iddia edildi. 25 yaşındaydı. İstanbul'da yakalanıp Yabancılar Şube Müdürlüğü'nün Kumkapı'daki misafirhanesinde altı ay tutulmuş, ölümünden daha bir ay önce bırakılmıştı. Okey, hastaneye nakledilmek üzere, karga tulumba emniyetten çıkarıldı, ilk soruşturma tutanağını sanık polis hazırladı, ateş edilme mesafesini belirleyecek en önemli delil olan gömleği hastanede kayıplara karıştı ve kameralar bozuk olduğu için vurulma anına dair kaydın bulunmadığı açıklandı.

İfadesinde, uyuşturucu ticaretini araştırdıklarını belirten sanık polis, şunları söylemişti:

“Konuyla ilgili doğu kökenli ve siyahi vatandaşların etkileri var. Siyahi vatandaşlar üzerine daha dikkatli çalışıyorduk.” Daha sonra Yıldız, “siyahi vatandaşlar’’ yerine ifadesini ‘’siyahi şahıslar’’ olarak değiştirmişti. Sonra aylar, yıllar, davaya bakan Beyoğlu 4. Ağır Ceza Mahkemesi’nde Festus Okey, “ne yaşar ne yaşamaz’’ tartışmalarıyla geçti. Okey, gözaltına alındığında üzerinde sığınmacı statüsüne işaret eden, BM Mülteciler Yüksek Komiserliği tarafından düzenlenmiş bir kimlik vardı. Ancak sanık avukatı, bu kişinin kaçak vizeyle gelmiş ve adı sonradan Okey konmuş bir terörist olabileceğini öne sürdü. Adeta mahkemenin asıl meselesi Okey’in nasıl öldürüldüğünü ortaya çıkarmak değil de onun kim olduğunu tespit etmek haline gelmişti.

“Fakirliğimizin tek umudu’’

Evinin önünde yiyecek satarak hayatını idame ettirmeye çalışan anne Love Ogu, oğlu öldürüldüğünde onu iki yıldır görmemişti. O günlerde yerel basına verdiği bir röportajda, on iki kardeşten yedincisi olan Festus’tan “fakirliğimizin tek umudu’’ diye bahsediyordu. Önceleri inanmadı, fotoğrafını görmek istedi sonra sık sık onu arayıp sağlığını soran oğlundan haber alamayınca kabullenip cenazesini beklemeye başladı. Okey’in sadece davası değil ülkesine dönmesi de tam anlamıyla bir çıkmaz oldu. 

“Nijerya acı çekiyor!’’ 

Festus’un cenazesi Adli Tıp Kurumu Morgu'nda iki ay boyunca bekletildi. Sonunda o gün geldi, arkadaşları yanına gittiler, geleneklerine göre, belki de hayatında daha önce hiç sahip olmadığı, yepyeni bir siyah takım elbise ile papyonu ona giydirdiler. Törenle onu uğurlamak istediler ancak cenaze ambulansla havalimanı kargo bölümüne adeta kaçırıldı. O sırada Nijerya topluluğunun başkanı Igwe “Nijerya acı çekiyor!’’ diye ağlıyordu. Bir başka arkadaşının ağzından da, ‘’Tanrı affetse de, ana Afrika onu affetmeyecek…’’ sözleri döküldü. Tabutu omuzlarına aldılar, milli marşlarını söylediler, cenazeyi gönderirken tabutun üzerindeki Nijerya bayrağını sıyırıp, camından baktılar. Birlikte futbol oynadıkları Festus’un iki ay beklemiş bedeni, kimsenin aklında tutmak istemeyeceği bir görüntüydü.

Festus’un, attığı golün keyfiyle, maç arasında çimenlere yayılıp arkadaşlarını dinlediği o günü hatırlıyorum... İstanbul'daki Afrika toplulukları olarak, her yıl, kendi ülkelerini temsilen kurdukları takımların mücadele ettiği, Afrika Kupası olarak anılan bir amatör futbol turnuvası organize ediyor ve oynuyorlardı. Ufak tefekti, kısaydı ama hızlıydı. Gol denince o akla gelirdi. Hangi ülkenin takımında eksik varsa onlar için oynardı. Nijerya’yı seviyordu ancak gurbetin kuraklığında Kara Kıta’nın tüm göçmenleri birdi. Amaçları hem biraz sporla anılmak hem de keşfedilmekti. Festus, neşeliydi, espriliydi, güldürmekten yanaydı, etrafında yeterince dram vardı zaten...

Kumkapı’da çalıştığı berber dükkanında, ölmeden kısa bir süre önce Festus’un saçını kesip, onu tıraş eden arkadaşı Taju anlatıyor; ‘’Türkiye’nin ücra bir köşesine takım olarak maça gitmiştik. Küçük bir çocuk- sanırım daha önce hiç siyah birini görmemiş- bana yaklaştı, eliyle çıplak tenimi var gücüyle silmeye çalıştı ve hemen kaçtı. Sonra da onu kirlettiğimi sanıp kollarını temizlemeye başladı…’’ Her an, bir yerlerden o alışılmış uyarı cümlesi yankılanır: ‘’zenci ülkene dön!’’…

Tenin siyahı, beyazı, kiri bir yana, asıl mesele vicdanlarımızdaki kiri nasıl silip atacağımız? Kaç yıl geçse de, Festus tüm göçmenler adına, tabutunun üzerindeki o manalı vedayla bize hep bunu hatırlatacak: ‘’Gidiyoruz, teşekkürler Türkiye’’…