Ekrem İmamoğlu 31 Mart gecesi İBB önünde toplananları selamlarken...

31 Mart halkın Türkiye'de egemenliğin kendisine ait olduğunu hem kendisine hem de otokrat iktidar içindeki muhteris unsurlara hatırlattığı gün oldu.

2016 yılındaki bilimsel makalemde Türkiye'de daha önce hiç yaşanmamış derinlikte bir "sivil otoriterleşme" yaşandığı, ama bu otoriterleşmenin kendi içinde büyük bir demokratikleşme potansiyeli de barındırdığı saptamasında bulunmuştum. Çünkü seçilmiş AKP iktidarları bir yandan ülkede demokrasiyi ve hukuku adım adım ortadan kaldırırken, bir yandan da kendini seçen halk kitlelerinin önemli bir kısmını paradoksal biçimde özneleştiriyordu. Çeşitli nedenlerle seçtikleri iktidarın anti-demokratik politikalarına ve tek adamlaşmasına yeşil ışık yakan bu yeni kentli ve "muhafazakâr" kitleler, aslında kendi egemenliklerini ve demokratik hak ve özgürlüklerini de büyük tehlikeye sokuyordu. Ama bir yandan da daha önce hiç sahip olmadıkları, Cumhuriyetin kendilerine vermekte yeterince başarılı olamadığı bir özgüvenle, kendilerini ülkenin sahibi ve geleceğinin belirleyicisi olarak görüyordu. Yani egemenliğin halk olarak eskisinden daha çok kendi elinde olduğuna, özellikle ekonomik politikalarından memnun olduğu iktidarı eğer bir gün artık beğenmezse ve isterse değiştirebileceğine inanıyordu.

Bu bir yanılsama mıydı? 31 Mart 2024'e bakarsak değil denebilir. O gün 2007'den beri her seçimde ve her hayal kırıklığına rağmen sandığa gidip görevini yapan muhalif seçmenlerle iktidar seçmeninin sandığa gitmeyen veya başta CHP muhalefete oy veren önemli bir kısmının iradesi birleşince büyük bir güç oluştu. Bu egemen güç yerel yönetimlerin nüfus bazında dörtte üçünü iktidardan alıp muhalefete teslim ediverdi. Oysa devletin zor kullanma gücünü elinde tutan otokrat iktidar hukuku ayaklar altına alarak tüm devlet imkânlarını kendi malıymış gibi seçimleri kazanmak için kullanmıştı. Her zamanki gibi muhalefeti şeytanlaştırmak ve kaybettirmek için elinden gelen her şeyi yapmış, türlü dezenformasyona da başvurmuştu.

Seçim gecesi balkon konuşmasında Cumhurbaşkanı sonuçları kabullendi.

Ama bir yandan da bunun sadece "yerel yönetimlerde bir irtifa kaybı" olduğunu söyleyerek merkezi yönetim ve genel siyaset için önemini hafifletmeye gayret etti. Oysa seçimlerin sadece yerel yönetimlerde değil merkezi yönetimde de iktidara bir hatta iki sarı kart anlamına geldiği de ortadaydı.

Akabindeki bazı gelişmeler ise iktidar içi fikir ve tutum ayrılıklarına ışık tuttu. Van'daki gelişmeler bunun başında geliyordu. Van'da belediye başkanı olarak DEM Partili Abdullah Zeydan'ı seçen halkın iradesi, önceden hazırlanmış ve hiç kuşkusuz siyasal destekli bir takım bürokratik ayak oyunlarıyla gasp edilmeye, mazbata AKP'li rakibi Abdullahat Arvas'a verilmeye çalışıldı. Halk her zamanki gibi isyan etti. Ana muhalefet, Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı Özgür Özel ve İBB Başkanı Ekrem İmamoğlu'nun içten ve ilkeli açıklamalarıyla halkın ve hukukun yanında durdu. Ardından da YSK halkın iradesini tespit ve Zeydan'ın hakkını teslim etti. Acaba bu esnada -son on yılda gitgide opaklaşan- merkezi iktidar içinde neler hissedilmiş neler olmuştu? AKP Genel Başkan Yardımcısı Hayati Yazıcı, "cinnet hâli durumu, YSK verdiği isabetli kararla sonlandırdı. Yüksek Kurulu ve sayın üyeleri içtenlikle kutluyorum" diyerek -bu olayda- hukukun yanında durdu. Ancak Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Mehmet Uçum çok farklı ve sert bir açıklama yaptı. Van'daki gösterilerin "Türkiye'nin bütünlüğüne yönelik saldırı planlarının bir parçası" olduğunu öne süren Uçum, Zeydan'a destek veren muhalefetin ve "iktidar içinde yer aldığı kabul edilen ve neoliberal zehirle zihin dünyalarını batıcılığa teslim etmişlerin" tutumlarının da kaydedildiğini söyledi. Yani iktidarın muhalefet için kullanageldiği düşmanlaştırıcı dili iktidar içi aktörler için kullandı.

Bu bariz kırılmada belirleyici olacak olan kısa vadede hiç kuşkusuz Cumhurbaşkanlığı tarafıdır ve onun iradesi olacaktır. Ancak uzun vadede belirleyici olan o değildir. Ülkede demokrasinin, refahın ve halk egemenliğinin belirleyicisi irade tek bir irade değil, iktidar içindeki görece demokratlar -veya duvardaki yazıyı görenler- dahil muhalefetin yapacakları, halkın iradesi, ve bu ikisinin ne kadar bütünleşeceği olacaktır.

Haydi sorumuza geri dönelim. Acaba Pazar günkü sonuçlar genel seçimde gerçekleşseydi Cumhurbaşkanı balkon konuşmasında bu kadar kolay sonucu kabul eder ve mazbatayı teslim eder miydi? [1]

Bu zor soru aslında yanıtlanamaz bir sorudur. Çünkü yanıtı muhalefetin ve halkın o güne kadar yapacaklarına bağlıdır. Birbirinin hak ve hukukuna ne kadar sahip çıkıp ne kadar kapsayıcı bir alternatif yönetim modeli geliştireceğine, bu modelin rüştünü yerel yönetimlerde kanıtlamasına ve o gün göstereceği kolektif iradeye bağlıdır.

Ulus egemenliğinin havadan değil bir bağımsızlık savaşıyla kazanıldığı Türkiye'de halk isterse hiçbir güç kendisini yönetecekleri seçme hakkını onun elinden alamaz.

31 Mart'ta Türkiye'nin önünde demokratik yoldan tarihsel bir fırsat penceresi açıdı.

Bu fırsatı kullanmak ve heba etmemek için muhalefetin yerel yönetimlerde çok başarılı olarak, şu ana kadarki başarılarını daha da geliştirerek, daha kapsayıcı ve demokratik bir yönetim modelini geliştirmesi gerekiyor.

Kendi içinde liderlik çekişmelerini daha en baştan hakkaniyet ve iş bölümü içinde çözerek uyum içerisinde demokrasi yolunda ilerlemesi gerekiyor.

Cumhur iktidarı içindeki halk egemenliğine hâlâ bağlı aktörlerin ise kendilerini giderek otokratik modelden ayrıştırması ve otokratik refleksi kontrolü önemli olacak.

Politik ve ekonomik geleceğimizi kurtaracak ve yön verecek kilit siyasal faktörlerin bunlar olacağını düşünüyorum.

Bu faktörleri bir sonraki yazımda daha ayrıntılı açmayı planlıyor, herkesin bayramını şimdiden en içten dileklerle kutluyorum.

[1] Sadece Türkiye değil Hindistan'dan Macaristan'a Türkiye gibi uzun süre demokratik erozyon yaşayan başka ülkelerde de, ABD'de 2020 ve Brezilya'da 2022'de iktidar değiştiren seçimler sonrası yaşananlar gösterdi ki, bu soru ciddi ve endişe uyandıran bir soru.