Üç hafta önce tarihi rekorlar kıran altın onz fiyatı, sonraki günlerde son 15 aydaki en büyük düşüşünü yaptı. 11-16 Mayıs arasında 1240 dolar civarında işlem gören altın, 21 Mayıs Cuma akşamı 1177 dolardan kapandı. Bugünlerde ise yine 1220 düzeyine gelmiş durumda.
İki hafta önce sert düşüş ile altında son haftalarda yaşanan yükselin sona erdiği, hatta son on yıldaki büyük yükselişin sona erdiğine yönelik yorumlar artmaya başladı. Bu yorumlara bakınca birden aklıma bugün okuduğunuz yazının fikri düştü: yorumcu tipleri.
Finansal piyasalar ile ilgili olmayanlarımızın sayısı her geçen gün azalıyor. Bunun bir sonucu mu, yoksa nedeni mi kısmını atlayarak şunu söyleyebilirim; ekonomi kanallarının sayısı artıyor, diğer TV kanallarında ekonomi bültenlerinin süresi uzuyor, gazetelerin ekonomi-finans sayfaları hem sayıca artıyor, hem de içerik olarak zenginleşiyor. Ortada bankacılardan akademisyenlere, emekli bürokratlardan aracı kurum çalışanlarına yaklaşık iki yüz ekonomi yorumcusu var.
Türkiye’de insanlar yatırım kararlarını nasıl veriyorlar bilmiyorum ama piyasalar hakkında yapılan yorumların karar alma sürecinde etkili olduğu kesin. Bu yüzden yorumcular isteyerek ya da istemeyerek, diğer insanların doğru ya da yanlış yatırım kararı almasına neden oluyor. Ben kendi gözlemlerimle ekonomi ve piyasa yorumcularını kategorize etmeye çalıştım. Bakalım siz ne düşünüyorsunuz…
Televizyonlarda finansal piyasalar hakkında yorum yapanları birkaç sınıfa ayırabiliriz.
Bir grup yorumcu vardır; bunlar o kadar çok şey söyler ki, söylediklerinden biri mutlaka bir gün gerçekleşir. Onlar da iki hafta-iki ay ya da en geç iki yıl sonra “ben zaten söylemiştim” derler. Sayıca çok olmasalar da, ekranda çok sık görünürler. Eğlence için takip edilebilirler.
İkinci tip yorumcuları tanımanız için piyasaları ve bu yorumcuları yakından izliyor olmalısınız. Örneğin borsa endeksi gerilemeye başladığında bir anda ortalık düşüşün devam edeceğini, yükseliş trendinin bittiğini savunan yorumcularla dolar. Ama iki gün sonra endeks tekrar yükselmeye başladığında, bir süre ortadan kaybolur ya da iki gün önce söylediklerini hiç söylememiş havasına bürünürler. Bunlar görüldüğünde kanal değiştirilebilir.
Üçüncü tip yorumcular gerçekten çok konuşur ama konuştuğunu ne o anlar, ne sunucu ne de dinleyenler. Fakat nedense (!) programlara yine de davet edilirler.
Dördüncü tip yorumcuların uzun bir özgeçmişi vardır. Bunlar genellikle emekli kamu görevlileridir. Sorulan soru üzerine “Ben görevdeyken…” ile başlar, sorulan sorunun içinde geçen ve muhtemelen iyi bildiği bir terim üzerine konuşur, konuşur, konuşur ve “milletimiz zekidir ne yapacağını zaten iyi bilir, ben yönlendirmek istemiyorum” ile bitirir.
Beşinci tip yorumcu işinin ehlidir, fakat üstten bakmaz. Bildiği kadarını söyler, bilmediği konularda ahkam kesmez. Sadece var olanı anlatmaz; sebepleri ve sonuçlarını da ekler. 
Başka bir grup yorumcu daha vardır. Bunlar bir alanda yetkindirler ama maharetlerini bütüne taşımaya çalışır ve her konuya girerler. Kaş yapayım derken göz çıkarma riskleri yüksektir.
***
Yorumcular, iyi ihtimalle, sizden bir miktar daha fazla bilgi sahibi insanlardır. Geleceği bilemezler. Danışın, fikir alın ama kendi kararınızın sorumluluğunu başkalarına bırakmayın.