Türkiye son yıllarda ihracatta büyük bir ivme yakaladı.
DTM verilerine göre 2000 yılında ihracatımız 27,7 milyar dolar iken 2008 sonunda 132 milyar dolara yükseldi. Buna karşın ithalatımız aynı dönemde 54,5 milyar dolardan 201 milyar dolara yükseldi.
Bu süreçte dış ticaret açığı 27 milyar dolardan yaklaşık 70 milyar dolara yükseldi. Dış ticaret açığındaki yükseliş sizi şaşırtmasın, çünkü önemli olan ticaret açığının miktarı değil. Bu alandaki performansı ölçmek için açığın dış ticaret hacmine oranı ya da, ihracatın ithalatı karşılama oranına bakmak gerekiyor. 2000 yılında ihracatın ithalatı karşılama oranı %51 iken, geçen yıl %65,4’e yükselmiş. Hatırlarsanız, petrol ve gaz fiyatındaki yükseliş nedeniyle son iki yılda ithalatta enerjinin payında önemli bir artış var. Bu artış olmasaydı dış ticaret açığı daha düşük olacaktı. Enerji hariç tutulduğunda ise 70 milyar dolarlık dış ticaret açığı 22 milyar dolara geriliyor.
İyileşen başka bir gösterge ise ihracatın milli gelire oranı. Oran, 2000 yılında %10,5 iken 2008’de %16,5’e yükselmiş. Şunu da hatırlatayım: milli gelir hesaplamalarında 2008 yılında bir değişiklik yapıldı. Eski hesap yöntemi ile devam edilseydi, oran daha da yüksek olacaktı.
Dünya ihracat pazarında en yüksek paya sahip sektörlerimiz ise, hazır giyim, tekstil ve demir-çelik. Bunları otomotiv ve gıda sektörleri izliyor. Özellikle son yıllarda artan kur baskısının ihracatçıları zorladığını da dikkate almak gerekir.
Eh iyi de, bizde durum böyleyken dünya ne yapmış derseniz, şunlara bakın.
2000 yılında dünya ihracatı 6,34 trilyon dolar iken 2008’de 15,8 trilyon dolara yükseldiği tahmin ediliyor. Artış oranı yaklaşık %150. Aynı dönemde Türkiye ihracatının artış oranı %375. Bu fark Türkiye’nin dünya ihracatındaki payına da yansıyor. 2000’de %0,419 olan payımızın, 2008’de %0,83’ yükseldiği tahmin ediliyor.
Fakat son yıllardaki yüksek performans krizle birlikte sarsılmaya başladı.
Kriz ihracatı nasıl etkileyecek?
Biliyorsunuz, krizin etkileri görülmeye başladıkça dünya ticaret hacmi de gerilemeye başladı. Dünya Bankası tahminleri, dünya ticaretinin 1982’den sonra ilk kez gerileyeceğini (-%2,1) gösteriyor. Türkiye’de ihracatın lokomotifi olan sektörler de bu süreçten olumsuz etkilendi. Otomotiv ihracatında Ekim 2008’de başlayan gerileme, Ocak 2009’da %64’e ulaştı. Hazır giyim ihracatında ise geçen yıl Ağustos ayından beri sürekli düşüş var.
2009 yılında toplam ihracatımızın 90-100 milyar dolar arasında gerçekleşmesi bekleniyor. 90 milyar dolarlık bir ihracat, 2008’e göre %30’dan fazla düşüş anlamına geliyor. İthalattaki gerileme ise daha fazla olacak. Beklenti 130 milyar dolar.
Kriz Türkiye gibi ihracata dayalı büyüme yolunu seçen ekonomileri derinden etkiliyor. Beklenen iyileşme 2009’da başlasa bile ihracatçılar için bu yıl zor geçecek.