Bu hafta hem 2009’u hem de yüzyılın ilk on yılını tamamlıyoruz. Bazılarına göre 1929 krizinden bu yana görülen en büyük krizi geride bırakmaya çalıştığımız bir yılın son günlerindeyiz. Fakat bazı göstergeler var ki; son iki yılını komada geçiren ve bugün iyileşen bir hastaya bunları gösterseniz, bu adamı son iki yılda dünyanın en büyük krizlerinden birinin yaşandığına ikna etmeniz mümkün olmaz.
Neyden bahsettiğimi anlamış olmalısınız: borsa endeksleri.
Tüm dünyada değil belki ama, yükselen pazar ekonomilerinin neredeyse hepsinde borsalar 2009 yılını büyük artışlarla tamamlıyorlar. Bugüne dek, Brezilya’da Bovespa endeksi yüzde 140, Rusya’da Micex endeksi yüzde 129 yükseldi. Endonezya borsası yüzde 115 artışla, bu yıl en iyi performans gösteren üçüncü borsa.
İMKB-100 endeksi bu yıla 27 bin puandan başlamış ve bugüne dek yüzde 91 yükselmiş. Ama İMKB kriz döneminde en düşük düzeyini 20 Kasım 2008’de 20900 puana düşerek görmüştü. O günden bugüne yükseliş oranı yüzde 147.
Gelişmiş ülke borsa endekslerinde artış ortalaması yüzde 40 civarında iken, yükselen piyasalarda yaşanan yükselişin çok daha yüksek olmasının iki nedeni var. Bunlardan birincisi, Çin ve Brezilya başta olmak üzere yükselen pazar ekonomilerinin krizde daha az hasarla çıkacak olmalarına yönelik inanç. İkincisi ise, Şubat 2009’dan itibaren düzelmeye başlayan piyasa beklentilerinin, kriz döneminde ABD dolarına yönelen yatırımcılarda daha yüksek risk alma isteği uyandırması ve paranın yeniden yükselen pazarlara yönelmesi. Bu iki faktörün birleşmesi ile yükselen pazarlarda borsa endeksleri, sanki kriz hiç yaşanmamış gibi, kriz öncesi düzeylerine geri döndü.
2010 yılına yönelik tahminler aynı senaryonun gelecek yılda işleyeceğini gösteriyor. Oysa, gerçek göründüğü gibi olmayabilir. Kriz başladığında gelişmekte olan ülkelerin ve yükselen pazarların gelişmiş ekonomilerden ayrışacağı söyleniyordu. Öyle olmadığı gibi, bu ülkelerin birçoğunun borsaları, ihracatları ve sanayi üretimleri daha fazla geriledi. Şimdi daha hızlı yükseliyor olmaları yarın daha hızlı düşmeyeceklerini göstermiyor. Yukarı bakın, Rusya Micex endeksi bu yıl en fazla yükselen ikinci endeksmiş. Micex’in geçen yılki durumunu ifade etmek için bir süre düşündüm ve en iyisinin “yerlerde sürünmek” olduğuna karar verdim.
Ayrıca dünya, yükselen pazar ekonomilerini sadece Çin ve Hindistan’dan ibaret görmek gibi büyük bir hata yapıyor. Oysa ne Çin ne Hindistan dünyaya rağmen büyümelerine orta vadede devam edebilecek ülkeler. Çin’in durumunu Cuma günü yazmıştım.
Diğer taraftan ben, yükselen pazar borsalarının bu yıl yüksek oranlarda değer kazanmasının başka bir nedeninin de, çoğu ABD kaynaklı büyük sermayenin, para kazanacak daha iyi bir alternatif olmaması nedeniyle bilinçli olarak bu yatırım kararını alma olduğunu düşünüyorum. Daha açık ifade etmeye çalışayım.
Anaparanız ABD doları. Siz ve sizin gibi dev sermaye sahipleri, yükselen pazarlarda hisse senedi almaya başlıyorsunuz. Bunun için elinizdeki doları satmaya ve yatırım yapacağınız ülkenin parasını almaya başlıyorsunuz. Aldığınız hissenin fiyatı yüzde 100 yükselince satıp nakde geçiyor, sonra dolar alıyorsunuz. Ama tesadüfe bakın ki; bu sırada (Şubat 2009’dan sonra) değer kaybetmiş. Yani hisse senedi işleminizden hiç kar etmemiş olsanız bile yeniden dolara dönerken yaklaşık yüzde 10 daha fazla dolar alabiliyorsunuz. Kriz döneminde bu kadar yüksek getiriyi başka hangi alanda yapabilirdiniz?
