Birçok heyecan verici gelişmeler olmakla birlikte, 2019 yılında yakın ve uzak geleceğimizi tehdit eden ciddi sorunlarla boğuştuk. Siyasi çözüm bekleyen kronik sorunların çözümü yine 2020'ye ötelendi. Bunlar arasında, geçmiş yıllarda olduğu gibi yine küresel ısınma ve iklim değişikliği birinci sırada. Ardından gelen kronik mülteci sorunu ve onunla bağlantılı yöresel savaşlar da can yakmaya devam ediyor.
Ayrıca canımızı çok yakan eğitim sorunlarıyla da yüzleştik. PISA sonuçları yine üzdü, yüksek öğretimden gelen bilim üretimi ve araştırma-geliştirme çıktıları da beraberinde hayal kırıklığı yarattı.
Güzel şeyler de oldu 2019'da. Bilim-kurgu filmlerinden çok tanıdık bir gök cisminin yakın çekim resmini gördük ve onun gerçek olduğunu anladık. Uzayda ilk kadın yürüyüşüne tanık olduk, Mars'a gitmek üzere sıraya girdik. Şimdilik isimlerimizi yollamakla yetiniyoruz.
2019 Nobel ödülleri verildi: Heyecanlandık ve kısa bir süre de olsa bilimle haşır-neşir olduk. Bu arada ilk insansı robot uzaya gönderildi. Evrim teorisi 160. yılında ve tartışmaların odağında olarak anıldı. Kimyasal elementlerin periyodik tablosu 150. yaşını kutladı. Bilim insanları yapay nöronlar geliştirme yolunda önemli adımları attılar, yapay zeka ise üstün zekaya doğru evrilme yolunda ilerledi.
Ve 2020, şimdiden çok daha fazla sürprizlere gebe.
Şimdi 2019'un heyecan verici bilim olaylarından bazılarına kısaca göz atalım:
Uzay tarihinde ilk kez bir karadeliğin fotoğrafı çekildi
10 Nisan 2019, kozmolojide bir dönüm noktasıydı, ilk kez bir karadeliğin fotoğrafını gördük, gerçek anlamda.
Karadeliğimiz Dünya'dan 53 milyon ışık yılı (500 bin katrilyon km) uzakta, M87 adlı bir galakside bulunuyor. Güneş sisteminden daha büyük bir hacme sahip ve Güneş'in kütlesinden 6.5 milyon kat daha büyük. Yani bir uzay canavarı!
ABD Ulusal Bilim Vakfı tarafından desteklenen "bir karadeliğin çevresini gözlemleme projesi" kapsamında kurulan "Event Horizon Teleskobu (EHT)" ile kaydedilen fotograf yılın en önemli olayı olarak kayıtlara geçti.
Bu resim, Einstein'ın görelilik kuramının görsel bir kanıtı olması açısından 2019'un en önemli olayları içinde ilk sırayı kesinlikle hak ediyor.
Kadınların uzayda uzun yürüyüşü
İnsanın uzay serüveninde ilk kez iki kadın astronot, Christina Koch ve Jessica Meir, aynı anda birlikte bir uzay yürüyüşü gerçekleştirdiler. NASA, bu tarihi anı canlı olarak yayınladı.
İki kadın astronot uzay boşluğuna birlikte çıkarak bozulan güç kontrol parçalarını değiştirdiler.
Yalnızca kadınlardan oluşan bir ekibin, herhangi bir dış yardım almaksızın bir uzay yürüyüşü gerçekleştirmiş olmaları açısından kadınların uzaydaki bu uzun yürüyüşü de 2019'un önemli olayları sıralamasında ilk sıralarda olmayı hak ediyor.
2019 Nobel Bilim Ödülleri sahiplerini buldu
Her yıl verilmekte olan Nobel ödülleri, bilim alanında önemli katkılarda bulunmuş yaşayan bilim insanlarına verilen en saygın ödül. 2019'un kazananları:
Fizik Ödülü: James Peebles (Kanada), Michel Mayor (İsviçre) ve Didieer Queloz (İsviçre);
Kimya Ödülü: John B. Goodenough (Almanya), M. Stanley Whittingham (Birleşik Krallık) ve Akira Yoşino (Japonya);
Tıp Ödülü: William G. Kaelin Jr, (ABD) Gregg L. Semenza (ABD) ve Peter J. Ratcliffe (Birleşik Krallık).
2019 yılı Nobel Fizik Ödülünü kazanan 3 bilikarm insanından biri olan James Peebles, evrenin evrimi ve evrendeki yerimizi anlama çalışmaları ile; Michel Mayor ve Didier Queloz ise ilk kez bir dış gezegenin keşfini gerçekleştirmiş olmaları ile bu ödüle layık görüldüler.
Mars'a yolculuk
Mars gezegeni, insanın gelecekte dış gezegenlere zorunlu yolculuğunda geçici konaklama yeri olarak düşünülüyor. Bu anlamda her dönem ilgiyle izlenen bir gezegen.
Amerikan Havacılık ve Uzay Dairesi NASA'nın, 2020 yılı için 'Mars'a adınızı gönderin' çağrısı sonuçları açıklandı. NASA'nın internet sitesinde yer alan bilgilere göre, yapılan başvuru sayısının 10,932,295, yani yaklaşık 11 milyon.
Türkiye 2,528,244 başvuru ile açık ara birinci.
Türk insanının da Mars'a ilgisi gerçekten olağanüstü şaşırtıcı. Demek oluyor ki, olanak olursa, yakın gelecekte Mars yolcusuyuz!
Yapay nöron geliştirildi
Bilim insanlarının, gerçek nöronlar gibi davranan yapay nöronlar geliştirdikleri rapor ediliyor. Birer küçük "beyin çipleri" formunda olan bu yapay nöronlar, insan vücudunda hasarlı veya hastalıklı yapıların onarılmasını sağlayacak.
Gelecekte özellikle Alzheimer ve kalp yetmezliği gibi hastalıkların tedavisinde kullanılabileceği belirtiliyor.
Bu arada Elon Musk'ın, NeuraLink adlı yeni bir şirket kurduğu haberi medyada yer aldı.
İnsan beynini bilgisayar arayüzlerine bağlayacak teknolojiler geliştirmeyi amaçladıkları, insan zihni ve yapay zekâ bütünleşmesi sağlanarak daha "üstün insan" oluşturma hedefleri olduğu belirtiliyor.
Nietzsche'nin kulakları çınlıyor mudur?
Ve ilk 'insansı robot' uzayda
22 Ağustos tarihinde uzaya gönderilen ilk insansı robot Fedor, bir insan boyutlarında olarak tasarımlanmış, 1,80 boyunda ve 163 kilo ağırlığında.
Rusya tarafından üretilen Fedor, uzay aracı Soyuz MS-14 ile Kazakistan'daki Baykonur Uzay Üssü'nden uzay yolculuğuna başladı; iki hafta süresince Uluslararası Uzay İstasyonu'nda kozmonotlara yardım etmesi planlanmış.
Küresel ısınma ve iklim değişikliği
Geçtiğimiz Temmuz ayı, bugüne değin bilinen en sıcak ay olarak kayıtlara geçti; sonuna yaklaştığımız Aralık ayı ise hiç tanıdık gelmiyor. Eğer ısınmadaki bu hız durdurulamazsa Dünya'nın üzerinde konuşacağı, başka daha büyük bir sorunu olmayacak diyor bilim insanları.
Grönland'da izlenmekte olan bir buzulun son 15 yılda 100 metre inceldiği bilgisi 2019'un sıkıntılı verilerinden biri. Bilim insanları Grönland'daki dev buz tabakasının bu yıl rekor düzeyde eriyerek inceldiğini ve bu durumun Dünya üzerinde deniz seviyesinin 1 milimetreden fazla yükselmesine neden olduğunu belirtiyorlar. Kalınlığı bazı yerlerde 2-3 kilometreyi bulan buzulların erimesi halinde deniz seviyesinin 7 metre yükseleceği de öngörüler arasında.
Hem bilim eğitiminde ve hem bilim üretiminde sınıfta kaldık
Çok yazıldı, çizildi; umudumuz artık 2020'de.
2020, bizlere sorunlarımızın üstesinden gelmek üzere enerji, motivasyon, yaratıcılık, akılcılık, sabır, şans ve dayanma gücü vermeli.
Mutlu ve huzurlu bir 2020 dileğiyle...
Kaynakça
