Resmi Gazete’de 5 gün önce yayınlanan torba yasa [1] ile birlikte, hayatımıza 12 madde içinde toplamda 28 milyar TL'yi bulduğu belirtilen, bir sürü vergi artışı giriyor. En çok MTV'nin oranının önce yüzde 40 ilan edilip, sonra yüzde 25'e düşürülmesi konuşuldu ama sektörümüzü ilgilendiren, yeni yıldan itibaren telekom hizmetlerine uygulanacak olan Özel İletişim Vergisi'nin durumu. Konuşma, internet, yayıncılık gibi haberleşme hizmetlerinde, daha önce farklı farklı (yüzde 25-15 ve 5 olarak) oranlarda tahsil edilen Özel İletişim Vergisi, şimdi birleştirildi ve tüm telekom hizmetlerine yüzde 7,5 olarak uygulanacak[2].
Bazı haber kaynaklarında (TV, internet ya da basılı) internet için yüzde 50 zam geliyor denildi. Ama aynı kaynaklar, konuşma tarafındaki ÖİV indiriminden bahsetmiyorlar bile. Oysa telefon konuşmalarında (mobil ve sabit) yarıya ve hatta 3'de bire inecek olan ÖİV nedeniyle aynı telekom firmalarının konuşma tarafında indirim yapıp yapmayacaklarından bahsetmediler.
Kısaca özetlersek, şimdiye kadar mobil telefon konuşmalarına yüzde 25 ve sabit telefon konuşmalarına yüzde 15 ÖİV ödenirken, artık bu değişiyor ve hepsine yüzde 7,5 ÖİV ödenecek. Yani mobilin ÖİV'si 3'de birine, sabit telefonların ÖİV'si ise yarıya düşüyor. Peki telekom firmaları, internete gelen yüzde 50 zamma tepki verip, bu indirimlere karşı indirim vermeyecekler mi?
Telekomünikasyon sektörüne dair ÖİV'lerin ayarlanması konusunda, daha torba kanun görüşülürken bir inceleme yayınlamıştık. Oradaki tablolara bir daha bakalım [3].. Konuşma ve internet konusunda bu vergilerde nasıl bir değişim olacağını anlamak için somut bir örnek olarak 2016 yılının rakamlarını aldık;
Eski oranlar ile ÖİV miktarı hesaplaması (ki geçen yıl böyle tahsil edilmiş zaten)
Şimdi 2018’de uygulanacak olan yeni yüzde 7,5 oranı eğer 2016’da olsaydı tahsil edilecek vergi ne olacaktı?
Bu tablodan gözüken şudur; 2016 rakamlarını baz alırsak, devlet ÖİV oranını yüzde 7,5 yaptığında, tahsil edeceği ÖİV oranı 2,3 milyar TL azalıyor. Başka deyişle 2016'da eski oranlarla 5,2 milyar TL almış, yeni oranlar o zaman geçerli olsaydı 3,4 milyar TL alacaktı. (Devlet zaten bunu görmüş ki, 2018 bütçesine ÖİV tahsilatını 4 milyar TL olarak koymuş. 2017 ciroları artacağı için rakam da yükselecektir ama hala 2016'da alınan 5,2'den aşağıda kalıyor)
Peki devlet bunu neden yapıyor? Her türlü vergiyi arttırmaya gayret ederken, neden 2 milyar TL'nin üstünde bir vergiden vazgeçiyor?
Bunu söylediğimiz için, "bu vergi illa alınsın" dediğimiz sanılmasın. Aslında 1999'da deprem vergisi olarak konulan ÖİV'nin yükünün çoktan --hem telekom firmaları, hem de vatandaşın-- üzerinden kaldırılması gerekirdi. Kaldırılmıyorsa, burada sorduğumuz soru şu; devlet ekonomik olarak sıkışmışken, neden bir tarafta fedekârlık ediyor?
Üstelik bu internet tarafındaki zammın vatandaşa yansıması varken, konuşma tarafındaki indirimin vatandaşlara yansıması olmayacak. Yani devletin yaptığı bu fedakarlık tamamen firmaların cebine girecek.
Bunu daha iyi anlamak için, tabloda bu yaklaşık 2 milyar TL düşüş nereden geliyor diye bakalım;
1. Yüzde 7,5'luk ÖİV, ISS (STH) olarak adlandırılan alternatif firmalara yük getiriyor
Bildiğiniz gibi "STH" aslında sabit telekom hizmetleri anlamına gelse de, mobilde övünülerek yapılan numara taşıma olayı, sabitte --Türk Telekom lehine-- zorlaştırıldı. Bu nedenle Türk Telekom dışındaki firmaların sabit telefon hattı müşterisi sayısı son derece sınırlı. Bundan ötürü de, Alternatif işletmecilerin verdiği hizmet genellikle internet oluyor.
İnternet ÖİV’si yüzde 50 zam görmüş durumda olduğuna göre de; bu durum ISS firmaları sıkıştıracak (maliyetleri 2016 rakamları ile bakarsak 150-200 milyon TL kadar artacak). Zam yapmak zorunda kalacaklar (belki de son kalan internet servis sağlayıcıları (ISS) silkelemek için bilinçli bir tercihtir)
2. Türk Telekom sabit tarafta hemen hemen kazançlı ya da kayıpta değil..
Türk Telekom'un sabit ve internet tarafında ödeyeceği ÖİV için baktığımızda, sabit ses tarafındaki yüzde 15'den yüzde 7,5'a düşüş, sabit internet tarafındaki yüzde 5'den yüzde 7,5'a yükselmeyi hemen hemen sıfırlıyor. Yani Türk Telekom torba kanunun getirdiği değişikliklerle, sabit tarafta zararda değil.
3. Ancak mobil tarafa (Avea, Turkcell ve Vodafone) bakıldığında, 2 milyar TL kazançlı olan onlar.
Eskiden yüzde 25 olan mobil ses ve yüzde 15 olan SMS trafiği için ödenen ÖİV'nin yüzde 7,5'a düşmesiyle, mobil operatörlerin ödeyecekleri toplam yıllık ÖİV 2016 rakamına göre 2,3 milyar TL daha az. 2017'de cirolarının daha yüksek olduğu düşünülürse, bu rakam daha da yükselecektir.
Mobil internet tarafında ise 2016 rakamları ile analiz yaptığımızda, 300 milyona yakın bir artış gözüküyor ama dediğimiz gibi, konuşma tarafındaki 2,3 milyar TL'den düşersek, GSM firmaları 2016 rakamlarına göre hala 2 milyar TL kazançlı. Bu da tuhaf olan bölümü oluşturuyor zaten.
Muhtemelen mobil ses indirimi olmayacak ama internet zamlanır
Bu verilere bakarak, yorumda bulunursak, İnternet Servis Sağlayıcılar (STH'ları kastediyoruz), 2018 yılında ÖİV nedeniyle artan 300 milyon civarı rakamı finanse etmek için muhtemelen karşımıza "zam" ile geliyor olacaklar.
Diğer yandan konuşmadaki ÖİV indirimi nedeniyle mobil operatörlerin, —neredeyse 2 milyar TL’ye yakın— para ceplerinde kalacak. Peki vatandaş bu indirimden yararlanacak mı?
Pek sanmıyorum.. 2007’de yayındığımız ve “34 TL’lik konuşma yaptığımızda, vergiler nedeniyle faturanın 100 TL geldiği” şeklindeki bir yazı sonrasında, devlet tarafından ÖİV gözlerden saklanmak üzere faturalardan çıkarılıp, doğrudan ciro üzerinden alınmaya başlandı [4]. Dolayısıyla paketler içinde ÖİV yok. Dolayısıyla bu mobil operatörün daha az ödemesi ve cebinde 2 milyar TL’den fazla para kalması anlamına geliyor.
Özetle, internette zam olabilir ama konuşma fiyatlarında indirim olacağı pek gözükmüyor. İnşallah yanılıyoruzdur.
Adil Kullanım Kotası da internet fiyatlarını pahalılandıracak
Bu arada sırası gelmişken hatırlatalım; bir yanılgı konusu da; “Adil Kullanım Kotasının” kalkması konusunda. Hatırlayacaksınız 31 aralık 2018’de AKN (Adil Kullanım Noktası) kalkacak [5]. Herkes sevindi. Ama aslında durum tam tersi [6].
Adil Kullanım Kotası da önümüze —enflasyon dışında— başka bir zammı getirme potansiyeline sahip. Adil Kullanım Kotasının kalkıyor olması insanları mutlu etmekle birlikte, "tekel" altyapı olan ülkelerde bu tersine çalışır. Şöyle ki; tekel firmadan altyapı alarak satan diğer firmalar, kotasız duruma karşı savunmasızlardır. Yani tekel firmadan "belli bir paket" alırlar ve bunun karşılığında bir fiyat öderler. Ancak kullanıcıları aşırı kullanım yaparsa, paketin dışına çıkılma riski mevcuttur ve ISS’in karşılaşacağı faturayı katlar.
Bu nedenle de, önümüzdeki dönemde Adil Kullanım Kotasına karşı internet sağlayıcıların kendilerine marj bırakmak için daha büyük paketler alacakları ve fiyatları bu nedenle yükseltmek zorunda kalacaklar. Yani Adil Kullanım Kotasının kalkması, Türkiye'nin bu altyapısı içinde kullanıcıya zam olarak yansıyacak bir gelişme olarak duruyor.
Çözüm mü? Çözüm kendi altyapısına sahip birden fazla operatör olması. Tekel olduğu sürece başka bir durum olamayacak. Ne hız, ne kalite, ne de fiyat konusunda.
ÖİV, 1999 yılında deprem vergisi olarak konuldu, bir daha kaldırılmadı
Son olarak da, “ÖİV neydi?” Onu hatırlayalım. Bugün Özel İletişim Vergisi olarak alınan vergi, aslında 1999 Büyük Marmara Depreminin ekonomiye vereceği sıkıntıyı karşılamak amacıyla devletin kasasına bir katkı olarak konulmuştu. Depremin üzerinden 18 yıl geçtiği halde, bugün hala devam eden ve telekomünikasyon sektörü üzerinde (dolayısıyla da vatandaşa yansıyan) anlamsız hale gelmiş bir yüktür. Bu verginin miktarının anlaşılabilmesi için aşağıda şimdiye kadar alınan tüm vergiyi raporluyoruz (Tablodaki rakamlar bin ile çarpılmalıdır. Yani alt toplamdaki rakam 57,2 milyar TL'dir)
|
1999
|
6
|
|
2000
|
420.073
|
|
2001
|
598.055
|
|
2002
|
857.881
|
|
2003
|
1.074.176
|
|
2004
|
2.034.504
|
|
2005
|
3.170.352
|
|
2006
|
3.597.792
|
|
2007
|
4.231.856
|
|
2008
|
4.575.549
|
|
2009
|
4.282.181
|
|
2010
|
4.135.165
|
|
2011
|
4.428.550
|
|
2012
|
4.485.104
|
|
2013
|
4.584.122
|
|
2014
|
4.682.257
|
|
2015
|
4.764.662
|
|
2016
|
5.271.315
|
|
TOPLAM
|
57.193.600
|
Kaynak : Muhasebat Genel Müdürlüğü
Notlar :
1. Rakamlar Brüt olup, Red ve İadeler, Mahalli İdarelere verilen paylar ile fonlara aktarılan miktarları da kapsamaktadır.
2. 2008-2016 Yılları vergi gelirleri içerisindeki gelir vergisi tevkifat rakamına, asgari geçim indirimi tutarı dahildir.
[1] BAZI VERGİ KANUNLARI İLE DİĞER BAZI KANUNLARDA DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN
[2] Mobil Operatörler ÖİV'den Kaçınmak için Faturada Kaydırma mı Yapıyor?
[3] Mobil Operatörlerinin Hazine Payı Borçları Siliniyor mu? Silinecek Meblağ 5 Milyar TL mi?
[4] Tüketici Operatörün Karı Dahil 34 TL’lik Konuşma için 100 TL Ödüyor
[5] Ömer Fatih Sayan AKN Konusunda Açıklama Yaptı
[6] Adil Kullanım Kotası (AKK) Kaldırılmadı, Hız Değişikliği Oldu Ama AKK Kaldırılınca Ne Olacak?
