Geçen yıl bu zamanlar, Rekabet Kurumu'nun e-Ticaret platformlarındaki "buybox" uygulaması konusunda soruşturma açtığını yazmıştık. Soruşturma açılan üç platformdan (diğerleri Amazon ve HepsiBurada) Trendyol (DSM Grup Danışmanlık İletişim ve Satış Ticaret AŞ) Rekabet Kurumu'na bir taahhütname verdiği için, hakkındaki soruşturma sonuçlanmış oldu. Bundan sonrasında Rekabet Kurumu bu taahhütnameye uyulup uyulmadığını denetleyecek.

Buybox mekanizması ile rekabet engelleniyor mu?

"Buybox" mekanizması, basitçe tanımlarsak, bir ürün için platformdaki farklı satıcılar arasından hangisinin ön plana çıkacağını belirliyor. e-Ticaret platformları, buybox’ın çalışma şeklini; algoritma metrikleriyle müşterilere maksimum fayda sağlayacak satıcıyı seçiyor ve bu satıcının ürününü yukarı taşıyor şeklinde tanımlıyor.

Ancak iddiaya göre e-ticaret platformları, müşteriye gösterilecek satıcı konusuna daha doğrusu satıcılar arasında fiyatlara müdahale edebiliyor ve böylece son kullanıcının alım şartlarını etkiliyor. Buybox sisteminde öne geçen satıcının, sepete ekleme ve hemen satın alma işlemlerinde avantaj sağladığı, dolayısıyla bu yolla rekabetin engellendiği iddiaları soruşturuluyordu.

Rekabet Kurumu açıklamasında bu durum şöyle anlatılıyor;

"Trendyol tarafından 2021 yılının sonunda uygulamaya geçirilen otomatik fiyatlandırma mekanizması, esasen satıcılar arasındaki satın alma kutusunda (buybox) yer alma yarışını otomatikleştirmek için öngörülmüş bir sistemdir.

E-pazaryerlerinde satış yapan binlerce satıcı bulunduğundan, aynı ürünün birden fazla satıcı tarafından satılması kaçınılmazdır. Bir kullanıcı satın almak istediği ürünü ararken yüzlerce mağazanın aynı anda sıralanması alışveriş deneyimini zorlaştırabileceğinden pazaryerleri buybox uygulamasını geliştirmiştir.

Buybox, en temel anlatımla, aynı ürünün birden fazla satıcısı varsa, bu ürünleri tek bir başlıkta toplamaktadır. Böylece belirlenen algoritma metrikleriyle, hem müşterilere maksimum fayda sağlayacak olan hem de buybox’ı kazanan satıcı, o ürün aratıldığında ilk sırada çıkmaktadır.

Bu sistem ile sıralanan satıcı listesinde kullanıcı “Sepete Ekle” veya “Şimdi Al” butonuna tıkladığı an, buybox’ı kazanmış olan satıcının ürünü sepete eklenmektedir. Dolayısıyla pazaryerinde faaliyette bulunan satıcılar için buybox’ta yer almak görünürlük ve satış bakımından oldukça önem arz etmektedir.

Otomatik fiyatlandırma mekanizması kapsamında satıcılara “Buybox Fiyatına Eşitle”, “Buybox Fiyatının Altında Kal” ve “Buybox Fiyatının Üstünde Kal” şeklinde seçenekler sunulmakta ve satıcılar isterlerse fiyatlarını bu seçenekler vasıtasıyla otomatik bir şekilde güncelleyebilmektedirler. Her bir kuralın belirlenme süreci satıcıların inisiyatifindedir ve referans fiyat olarak buybox’ı kazanan satıcının fiyatı baz alınmaktadır.

Soruşturmaya konu endişeler, ileriki süreçlerde otomatik fiyatlandırma mekanizmasının ve özellikle “Buybox Fiyatına Eşitle” kuralını kullanan satıcı popülasyonun genişlemesi durumunun ve mekanizmanın istenen sonuçları sağlayarak optimal biçimde işlemesinin sonucunda, satıcıların perakende fiyatlarını farklı seviyelerde belirleme olasılığının azalması ve platformlarda listelenen ürün fiyatlarında kümülatif etkiye bağlı olarak fiyat katılaşmasına yol açılabileceği noktasında yoğunlaşmıştır."

Trendyol'un taahhütleri

İşte Rekabet Kurumu'nun açıklaması, Trendyol'un bu konuda bazı taahhütlerde bulunduğu ve dolayısıyla soruşturmanın sonuçlandığı şeklinde.

Açıklamaya göre, Trendyol'un 60 gün içinde uygulamaya alacağını taahhüt ettiği maddeler şu şekilde;

• Satıcılar için otomatik fiyatlandırma mekanizmasının kullanımını zorunlu tutmamaya ve satıcılara zorunlu tutulma ile aynı sonuca varacak herhangi bir teşvik sunmamaya devam edecektir.
• Otomatik fiyatlandırma mekanizması kapsamında kural tanımlanırken belirli satıcıyı/satıcıları hedeflemeye imkân tanımayacaktır.
• Otomatik fiyatlandırma mekanizmasından “Buybox Fiyatına Eşitle” seçeneğini çıkaracak ve satıcılara sadece “Buybox Fiyatının Altında Kal” ve “Buybox Fiyatının Üstünde Kal” seçeneklerini sunacaktır. Ek olarak “Buybox Fiyatının Altında Kal” ve “Buybox Fiyatının Üstünde Kal” seçeneklerini de “Buybox Fiyatına Eşitle” seçeneği ile aynı sonuca yer vermeyecek şekilde (yüzde ve tutar bakımından yüzde 0 ya da 0 TL altında kal ya da üstünde kal yazılamaması gibi) düzenleyecektir.
• Buybox kriterleri bakımından, satıcılar tarafından otomatik fiyatlandırma mekanizmasının kullanımını algoritmanın işleyişinde bir kriter olarak dikkate almayacaktır.
• Satıcıları otomatik fiyatlandırma mekanizmasının özellikleri hakkında bilgilendirecek, ancak satıcılarla, otomatik fiyatlandırma mekanizmasının kullanımına ilişkin diğer satıcılara ait verileri paylaşmamaya devam edecektir.
• Otomatik fiyatlandırma mekanizmasının işleyişine ilişkin eğitim içeriğini satıcıların erişimine sunacak, çalışanlarına soruşturma kapsamındaki endişeler ve sunulan taahhütler kapsamında rekabet hukuku eğitimleri verecektir.
• Taahhütlere uyumun izlenebilmesini temin etmek amacıyla üç yıl süre boyunca Rekabet Kurumu'na rapor sunacaktır.

Rekabet Kurumu, bu taahhütlerin tümünün otomatik fiyatlandırma mekanizması uygulamada kaldığı süre boyunca geçerliliğini koruyacağını söylüyor.