Dün bazı internet sitelerine erişimde sorunlar oldu. Buna denk gelenler, internet hatlarında sıkıntı olduğunu düşündüler. Ama aşağıdaki gibi mesajlarla, aslında şebekeden değil, sitelerin kendi sunucuları ile sorunlar yaşandığı anlaşıldı.

Gerçi siteler bir süre sonra -gecikmeli olsa da- açılıyordu ama internet erişimi açısından önemli bir sorun olduğu için araştırdık. Konunun uzmanlarından Dağhan Uzgur, dün bir tweet attı ve olayın merkezinde Amerikalı CloudFlare firmasından alınan hizmet olduğunu açıkladı.

"Türkiye geneli internet sorunu "yaşanmıyor."

Güvenlik hizmeti sunan Cloudflare Türkiye bağlantısında satürasyon mevcut. Sitelerini Cloudflare ile koruyan siteler bu sebeple açılmadı.

Herkes eşeği aynı kazığa bağlıyor sorun bu! :

Çeşitli hizmetler veren Cloudflare'i ülkemizde en çok "dDOS temizleme hizmetleri" ile biliyoruz. Trendyol'undan, Yemeksepetine, çeşitli gazetelerden, eksisozluğe, arabam.com'a kadar pek çok sayıda Türk web sitesi tarafından da kullanılıyor.

Dağhan Uzgur'a detayları sorduk.

- CloudFlare'in ne hizmeti olduğunu söyler misiniz?

Cloudflare, internet siteleri ve uygulamalarının daha hızlı, güvenli ve erişilebilir olmasını sağlayan bir altyapı ve güvenlik firmasıdır. DDoS saldırılarına karşı koruma sağlarken, içeriklerin hızlı bir şekilde yüklenmesi için CDN (içerik dağıtım ağı) hizmeti vermesini sağlar.

- Kimler ve ne için kullanıyor?

Küçük işletmelerden e-ticaret sitelerine, bloglardan uluslararası kuruluşlara kadar birçok kişi ve kurum Cloudflare kullanmakta. İnternet sitesi ve servislerin sunulduğu sunuculara ait IP adreslerinin gizlenmesine de olanak sağlayan Cloudflare, internet kullanıcısı ile içeriğin barındığı sunucu arasına girerek trafiği kontrol etmekte ve gerçek sunucu IP adresinin gizlenmesine imkan sağlamaktadır.

Bu hizmeti sağlayabilmek için büyük miktarda trafiğin yönetilmesi gerekmekte. Örnek vermek gerekir ise kullanıcı Cloudflare servisi kullanan internet sitesine ulaşmak istediğinde tarayıcısından ulaşmak istediği internet adresini yazar. Yine Cloudflare üzerinden sunulan DNS servisiyle Cloudflare’ye ait sunuculara istek ulaşır. İstenen fotoğraf kendinde var mı kontrol eder, dosya yok ise gerçek içeriğe sahip internet sunucusuna ulaşır ve kendine çeker.

Bu aşamadan sonra ise artık diğer kullanıcılar aynı fotoğrafı istediğinde Cloudflare bu dosyayı kendi sistemleri üzerinden sunmaya başlar. Cloudflare, dünya genelinde yaklaşık 24 milyon aktif web sitesine hizmet vermektedir. Bu sayı, özellikle en çok trafik alan ilk 10 bin web sitesinin yüzde 43'ünü kapsayarak yüksek trafik hacmine sahip alanlarda önemli bir pazar payına sahip olduğunu göstermektedir. [1] Aynı şekilde bilinen çoğu popüler 145 bin Türkçe siteye de hizmet sunmaktadır. [2]

Cloudflare'nin çalışma biçimi

- Yaşadığımız bu erişim sıkıntısının nedeninin doluluk olduğunu söylediniz. Açar mısınız?

28 Kasım 2024 akşam saatlerinde yaşanan sorunda, bu içerikleri sunmak için konumlandırılan "İstanbul geçici dosya cache depolama erişiminde" sıkıntı yaşandı. Bu da popüler yüzlerce sitede erişim sorunlarına neden oldu. Problem anında yaptığım tespite göre bu sorun global değil sadece İstanbul sunucusu üzerinden servis alan websiteleri için yaşandı. [3] Bu teknik sorunun ülke çapında internet problemi olarak algılanmasının sebebi ise çoğu popüler sitenin aynı hizmeti Cloudflare’den alması oldu. [4]

- Çözüm nedir?

İnternet her ne kadar bağımsız ve yedekli olarak tasarlanmış olsa da son yıllarda içeriklerin büyük çoğunluğunu sunan şirketlerin tekelleşme seviyesinde büyümesi bu tip global sorunları beraberinde getirmekte. Bir diğer örnek olarak Netflix'in Tyson-Paul boks maçını yayınlarken kullandığı internet, saniyede terabitler düzeyinde veri trafiği oluşturdu. Dünya genelindeki toplam internet trafiğinin yaklaşık yüzde 15-20’si bu yayın sırasında Netflix tarafından kullanıldı. Bu durum, yüksek eş zamanlı izleyici sayısı (65 milyon) nedeniyle özellikle yoğun saatlerde bazı bölgelerde bağlantı sorunlarına yol açtı .

İçerik dağıtım ağı (CDN) hizmeti sunanlara bakınca dünyayı 5 şirketin sırtlanmış dolduğunu görüyoruz. Akamai yüzde 30, Amazon CloudFront yüzde 20, Cloudflare yüzde 19, Google Cloud CDN, yüzde 15 Microsoft Azure CDN, yüzde10 ile "internetin gerçek sahibi” gibi görünüyorlar.

Bu noktada stratejik öneme sahip internet ve hayatı direkt etkileyen hizmetlerin aynı sağlayıcılar ile hizmet vermeye çalışması dışa bağımlılığı arttırıyor. Her an gerçekleşebilecek basit bir sistem hatasında bile ülkemizde sürekli kullanılan servislerin durması an meselesi. Bunun önüne geçebilmek için ise yerel sistemlerin kullanılması çok önemli.

Telkoder Kasım 2024, Elektronik Haberleşme Sektörü Takip Raporu'nda not düşüldüğü üzere İnternet Değişim Noktaları 2019, Veri Merkezleri 2020 yılından bu yana Yıllık Programlarda yer almaktadır. Ancak bugüne kadar bu konularla ilgili henüz herhangi bir adım atılmamıştır.

Savaş, doğal afet ve teknik sebepli kesintilerde hayatın akışının durmaması için bu noktada çalışmaların artık yapılması ve internet trafiğinin ülke içinde kalması için gerekli çalışmaların yapılması gerekmektedir.

- Bu ülkede İnternet Değişim Noktası (IDN) neden yapılmadı?

Bu noktada biz de yeniden hatırlatalım. Bu ülkede telekom servisinin kötü olmasının en önemli nedeni altyapının iyi planlanmamış ve yapılmamış olmasıdır. Altyapı dediğimizde en önce akla fiber optik şebekenin zavallığı geliyor ama altyapı bileşenleri arasında Veri Merkezleri ve Internet Trafik Değişim Noktaları önemli.

Fiber Optik şebeke için Türk Telekom, BTK ve hükümet yetkilileri habire "yeterli şebeke var" dediklerinde soruyoruz. Madem varsa o zaman neden dünya sıralamasında 102.sıradayız. Yani birinci sorunumuz fiber optik yatırımların zavallılığı.

Ama Veri Merkezleri de çok çok önemli. Hükümet (BTK) Veri Merkezleri için düzenleme, teşvik vs konularında zayıf kaldı. Bu nedenle de yabancı veri merkezlerinin ellerindeyiz. 

Diğer yandan İnternet Trafik Değişim (IDN) noktası için 25 yıldır yaza yaza, konuşa konuşa dilimizde tüy bitti. Bunlar internetin kavşak noktalarıdır ve trafiği rahatlatır. Güvenlik konusuna destek olur. En önemlisi bu kavşak noktaları trafiğin yoğun geçmesi nedeniyle politik ve de teknik bir güçtür.

İnternet Değişim Noktaları 2019, Veri Merkezleri 2020 yılından bu yana BTK'nın yıllık programlarında yer almaktadır ve bugüne kadar bu konularla ilgili henüz herhangi bir adım atılmamıştır.

Ayrıca, BTK 2021 Yılık İş Planı’na göre Türkiye İnternet Değişim Altyapısı kurulmasına ilişkin çalışmaların Aralık 2021 tarihinde tamamlaması planlanmıştır. Söz konusu çalışmalar tamamlanmamış olmakla birlikte, 2022 yılından itibaren BTK İş Planlarından da çıkarılmıştır.

Bu yazının özeti şu; bu altyapı ile ne sıkıntı çeksek azdır. Bundan böyle artması da mümkündür. Buna karşı Telekom Sektörünü, BTK'yı, Hükümeti harekete geçiremiyorsak da bize müstehaktır. Bizim bölgeye etkisi olmasa da, Avrupa bir sabotaj endişesi yaşıyor. Bu endişenin bize yansıyacağı gelişmeler olacak mı bilemiyoruz. Ama bu tür gelişmeler olursa, o zaman daha çok pişman olacağız.

 [1] Cloudflare Usage Statistics

[2] Websites using Cloudflare Turkey

[3] Network Performance Issues in Istanbul