Son yıllarda en çok tartıştığımız konulardan birisi "anket" şirketleri. Bazı anket şirketlerinin, sonuçlarla "algı operasyonu" yaptığı şeklindeki tartışmalar uzun zamandır gündemde.

Acaba 7 haziranda "hangi araştırma şirketi nasıl bir sonuç vermiş" ve "bu sonuç ne kadar tutmuş", "HDP'nin oylarının nereden geldiğini, anket sonuçlarından anlayabilir miyiz?".

Bütün bunları T24 okuyucuları için inceledik. Anket firmaları, bir seçim döneminde partilere ya da müşterilerine yardımcı olmak amacıyla araştırmalar yapaıyor ve bazı sonuçları duyuruyorlar. Bunları kullanmak, ilgili firmaların ya da partilerin kendi bilecekleri iş gibi gözüküyor ama bir yandan da acaba bu sonuçlar, oy verenleri etkileyebiliyor mu?

Daha doğrusu "tabanın ne düşündüğüne dair sonuçlar mı veriyor", ya da "olduğundan farklı rakamlar sunarak 'algı' mı yaratmaya çalışıyor"lar. Başka bir soru ise, "Seçimlerde yapılması planlanan hilelere uygun rakamlar mı servis ediliyor?". Kısacası "anket sonuçları ne kadar organik?". Son 10 yıldır bu konuları, seçim öncesinde hararetle tartışıyoruz. Ama seçimler bittiğinde geri dönülüp, bu firmaların sonuçlarının analizleri yapılmıyor. Böylece bir sonraki seçimde de aynı yaklaşımlarla karşılaşıyor olabiliriz.

Bu tartışmaların bir uzantısı olarak, bu seçimde firmaların seçimden önce yayınladıkları son rakamları alarak aşağıda göreceğiniz tabloda analiz ettik. Bakın neler bulduk;

20 anket firmasının hepsi CHP'yi gerçekleşenden daha yüksek, HDP'yi daha düşük vermiş.. Neden?
 

En altta yer alan tabloda, açıklama yapan anket firmalarının duyurdukları sonuçlar üzerinden yaptığımız toplu analize göre ortaya çıkan sonuçlar şunlar;
 

• "% 10'luk Baraj"ın yarattığı doğal olmayan durum nedeniyle anket firmaları sonuçları tahminde zorlanmış,
   
• Anket firmalarının en az zorlayan yani en fazla doğru tahmin edilen partiler AKP ve MHP olmuş.
   
• AKP için tahmin rakamlarını veren bazı firmaların ve MHP için 1 firmanın verdiği abartılı rakamlar bu firmalar için ya "araştırma sonuçlarını değerlendirme zayıflığına sahip" ya da "algı yaratmaya yönelik çalışıyor". diye düşündürüyor. Çünkü mesela AKP için % 45-46'lara varan abartılı tahminler yapılmış.
   
• CHP ve HDP tahminlerde ise "puzzle" usulü birbirini tamamlayan bir görüntü var. Yani anket firmalarının tamamının tahmini CHP'nin daha fazla oy alacağı ve tersine HDP'nin daha az oy alacağı şeklinde.
   

Dediğimiz gibi, farklı bir seçim yaşadık. % 10 parti barajı nedeniyle, bazı seçmenler kendi oy verecekleri parti yerine HDP'ye oy verdiler. Bunu biliyoruz ama nereden ne kadar oy verildiğine dair belirsizlik var. Bugün TV'larda ve medyada yapılan analizlerde, bölgesel rakamlarda Ak Partinin kaybettiği oyların olduğu bölgelerde, HDP'nin o oyları aldığı yani muhafazakar seçmenin (bazıları Kürt de olabilir), AKP'yi bırakıp, HDP'ye kaydığı yorumu yapıldı. Çünkü CHP'nin oylarında değişiklik yok.

Ancak, anket firmalarının sonuçları bize başka bir durumu veriyor olabilir. Örneğin, CHP-HDP tahminlerinin, gerçekleşene nazaran birisinin fazla, diğerinin az olması, bu 2 parti arasında bir geçişe işaret ediyor gibi.

Bu durum, sadece 1-2 firmanın rakamlarında olsaydı analiz için anlamlı olmazdı ama tüm anket firmaların böyle davranması, cevap veren seçmenlerden bazılarının "organik oy alışkanlığı dışında oy verdiği" şeklinde değerlendirilmeli midir? Yani aradaki fark civarı CHP'li seçmenler HDP'ye mi oy atmışlar?

AKP'nin oylarındaki azalma başka bir tarafa mı hareket etmiş?

Aşağıdaki tablodan çıkardığımız analizleri parti bazında daha detaylı inceleyelim.

 

Hangi anket firmalarının analizleri çok uzak düşmüş?
 

Aşağıdaki tabloda, anket şirketlerinin verdikleri sonuçlarda, "kırmızı" ile kızaran ve "mor" rengi ile moraran yani doğru çıkmayan sonuçları sunduk. Kırmızı % 2-5 arasında eksi/artı hatalı sonucu, mor ise % 5'in üzerindeki hatalı sonucu gösteriyor.

Satır boyunca en fazla mor ve/veya kırmızı renk olanlar arasından "hiç bir parti için doğru tahmini olmayan" yani bu seçimde en başarısız sonuçları olan anket şirketlerini sıralayalım;
 

• Mesela KamuAR firmasının verisine bakarsanız, baştan aşağı mor rengi göreceksiniz ki, her bir parti için yaptıkları tahmin % 5'den fazla (hatta MHP ile HDP'de % 50'lere varan hata payları) görülüyor.
   
• Ya da Konsensus'un 3 mor ve 1 kırmızısı var; AKP ve CHP tahminlerinin % 7'şer yüksek, MHP tahminin % 2,5 düşük ve HDP tahminin % 26 düşük bulunduğu görülüyor. Akam, Bekerson, Gezici, Haluk Özdalga ve Politics firmaları, 3 mor ve 1 kırmızı ile hiç doğru tahmini bulunmayan, başarısız tahmin yapan firmalar olmuş.
   
• Samer firması ise, tamamen mor yani tüm tahminleri % 5'in üzerinde hatalı olarak gözüküyor
   
• Bugün özür yayınlayan ORC'nin CHP'yi tahmin edebilen (yani en düşük puan veren) tek anket firması olduğu görülüyor. Diğer rakamları beklendiği gibi, AKP yüksek, MHP ve HDP düşük.

 

AKP'yi 3 firma doğru bulmuş, 8 firma çok şişirmiş, 3 firma az şişirmiş, 6 firma düşük görmüş
 

Bu listede bütün partileri tahmin edebilen bir anket firması gözükmüyor. AKP'yi, Konda, Metropol ve Sonar doğru tahmin edebilmiş.

Buna karşılık, Denge, Genar, Konsensus, MAK, ORC, Politics, Samer, Vera 6-7-8-9 puan daha yukarda göstermişler. Rekor ise, yüzde 13 fazla gösterme ile ORC olmuş.

Buna karşılık KamuAR firması, AKP'yi % 13,5 daha küçük tahmin etmiş.

8 ankete bakıldığında ise, % 5'in altında, % 2'nin üstünde hata yapılmış. Bunlar da A&G, AKAM, Aksoy, Andy-AR, Bonenson SG, CHP, Gezici ve Haluk Özdalga olmuş.

 

CHP'liler ankete farklı cevap verip, HDP'ye mi oy atmışlar?

İlginç bir not, tüm anket firmaları CHP'nin bu seçimde almış olduğundan daha fazla oy alacağını tahmin ederek yanılmışlar. Öyle ki, 4 firma yüzde 2'nin üstünde ve 14 firma yüzde 5'in üstünde yanılmış. Bu kadar düşük bir rakamı sadece AKP'yi yüzde 43,6 tahmin eden MAK firması görmüş. ORC de yakın rakam bulmuş.

Bunun bir nedeni, anketlere CHP diye cevap verip, HDP'ye oy veren seçmenler olabilir. Bunun analiz edilmesi lazım. Bölgelerde AKP'nin oylarının azalması ile HDP'nin artması örtüştürülüyor ama anket firmalarının rakamları bu resime başka bir yorum daha katıyor. AKP oyları sadece MHP ya da HDP'ye değil, CHP'ye de kaymış ve buna karşılık da, CHP'nin kendi oylarının bazıları HDP'ye kaymış olabilir.

CHP'nin oylarının aynı yerde kalması, "emekliye 2 maaş ikramiye" gibi seçim vaatlerinin, sanki etki etmediği gibi bir görüntü vermekle birlikte, yukarıdaki durumun da analiz edilmesinin gerekli olduğu görülüyor.

 

MHP oyunu 7 şirket yakın tahmin etmiş, 13 firma hata yapmış
 

MHP'nin oyuna bakıldığında, A&B, Aksoy, Andy-AR, Denge, MAK, Metropol ve Vera firmaları doğru ya da çok yakın rakam tahmin etmişler.

KamuAR yüzde 42 gibi abartılı bir rakam bulmuş. 4 firma yine % 5'in üzerinde şişirmiş. Bunlar AKAM, Gezici, Haluk Özdalga ve Sonar olmuş.

8 firma ise MHP'yi daha az oy alacak olarak görmüş. Bunlar da, Benenson SG, Genar, Konda, Konsensus, ORC, Politics, Samer olmuş.

 

HDP oyları çok düşük tahmin edilmiş

HDP oyları anket firmalarını çok fazla şaşırtmış. Ama doğru rakamı sadece CHP tahmin etmiş. Bir de Konda yakın rakam bulmuş. Geri kalan firmaların hepsi olduğundan çok altta rakamlar görmüşler.

Bakıldığında % 20 ve hatta % 30 hata payları var. Bunun nedeni de, demin belirttiğimiz üzere, CHP'ye oy vereceğini açıklayıp, HDP'ye oy atan kişiler olabilir.

 

Karşılaştırmalı tablo

Tabloyu okurken, renkleri şöyle değerlendiriniz;

 

- Yeşil renk - başarı anlamına geliyor.. hata payı % 1-2 eksi ya da artı

- Kırmızı renk % 2-5 eksi ya da artı

- Mor renk %5'den büyük eksi ya da artı

GERÇEKLEŞEN			% 40,8		% 24,9		% 16,2		% 13,1
Yapılış Tarihi	Anketi Yapan	Katılımcı sayısı	AKP	Gerçekleşme	CHP	Gerçekleşme	MHP	Gerçekleşme	HDP	Gerçekleşme
2-3 Haziran	A&G [1]	2.976	42,0	102,9%	27,0	108,4%	16,0	98,8%	12,0	91,6%
15–20 Mayıs	AKAM [2]	2.164	38,9	95,4%	28,1	112,8%	17,6	108,7%	11,8	89,9%
(ilanı 27 Mayıs)	Aksoy [3]	4.000	42,6	104,4%	26,2	105,2%	16,2	100,0%	10,6	80,9%
21–24 Mayıs	Andy-AR [4]	4.166	41,9	102,7%	25,8	103,6%	16,0	98,8%	10,7	81,7%
2–7 Mayıs	Benenson SG [5]	?	39,0	95,6%	31,6	126,9%	14,7	90,7%	10,5	80,2%
? (ilanı 2 Haziran)	CHP [6]	?	39,0	95,6%	29,0	116,5%	17,0	104,9%	13,0	99,2%
16–24 Mayıs	Denge [7]	11.859	44,6	109,3%	25,5	102,4%	16,1	99,4%	10,5	80,2%
10.May	GENAR [8]	5.000	44,6	109,3%	25,8	103,6%	15,7	96,9%	9,5	72,5%
23–24 Mayıs	Gezici [9]	4.860	39,3	96,3%	28,5	114,5%	17,2	106,2%	12,4	94,7%
(ilanı 4 Haziran)	Haluk Özdalga [10]	?	39,0	95,6%	26,5	106,4%	17,5	108,0%	11,0	84,0%
18-24 Mayıs	KamuAR [11]	5.223	35,3	86,5%	27,9	112,0%	23,1	142,6%	7,7	58,8%
30-31 Mayıs	KONDA [12]	3.543	41,0	100,5%	27,8	111,6%	14,8	91,4%	12,6	96,2%
30 Nisan–7 Mayıs	Konsensus [13]	1.500	43,9	107,6%	26,7	107,2%	15,8	97,5%	9,7	74,0%
18–26 Mayıs	MAK [14]	2.155	43,6	106,8%	24,9	100,0%	16,4	101,2%	9,9	75,9%
23-27 Mayıs	Metropoll [15]	5.000	41,0	100,5%	27,6	110,8%	16,0	98,8%	11,5	87,8%
30 Mayıs-1 Haziran	ORC [16]	3.850	46,0	112,7%	25,3	101,6%	15,5	95,7%	9,0	68,7%
17–23 Mayıs	Politics [17]	4.200	45,2	110,8%	26,3	105,6%	15,4	95,1%	9,6	73,3%
17–22 Mayıs	SAMER [18]	4.150	43,3	106,1%	27,1	108,8%	15,3	94,4%	11,3	86,3%
Mayıs (ilanı 25 Mayıs)	SONAR [19]	3.000	41,0	100,5%	26,0	104,4%	18,1	111,7%	10,4	79,4%
15–21 Mayıs	Vera [20]	1.509	43,5	106,6%	27,1	108,8%	16,0	98,8%	9,6	73,3%

Demokraside neredeyiz?
 

Darbelerle yolu sürekli tıkanan Türkiye'nin demokrasisinin derinliğe kavuşması ancak 21ci yüzyılda mümkün oluyor gibi gözüküyor. Bunu söylememizin nedeni, "Doğruluk Payı", "Oy ve Ötesi", "Ankara'nın Oyları" gibi, siyaseti doğrulatmaya - yapılanları takibe yönelik inisiyatifler ve son yıllarda, pek çok konunun enine boyuna tartışılmasıdır.

Bazı gelişmeler yavaş oluyor gibi gözükse de (Gezi parkı üzerinden 2 yıl geçti gibi), gelişme durmuyor. Başka başka şekillerde kendisine yol buluyor. Mesela 10 yıldan beri tartıştığımız "seçimlerde hile oluyor mu?" düşüncesi ancak Gezi Parkı sonrasında biraraya gelen ve kendi güçlerini farkeden, entellektüel insan kaynağının oluşturduğu bir proje yani "Oy ve Ötesi" ya da "Ankara'nın Oyları" şeklinde olduğu görülüyor.

Benzer bir şekilde elektrik kesilmeleri, ve belki internet üzerinden yapılabilecek oyunlar ve YSK'nın açıklamaları geciktirmesi, hep el birliği ile gösterilen tepkiler sonucu geri döndürülmüştür.

Dolayısıyla bu seçimin Türkiye açısından en büyük başarısı oylara sahip çıkma bilincinin yerleşmesidir.

Bundan sonrasında, siyasetçilerin takibi, onların kendilerine verilen oyları, kendi bildikleri gibi yönetmeleri ve hesap vermemeleri yerine, yaptıklarının analizi ve değerlendirilmesi, bunlara dair duyuruların yapılması önem kazanacaktır. "Lider sultası" denilen yamuk siyaset düzeninin doğrultulması da kendi kendine değil ancak, seçmenin siyasetçilerin yaptıklarının tek tek takip edip, değerlendirmesi ve belki de karne verilmesi ile mümkündür.

Sonuç olarak Türkiye kendi demokrasisine sahip çıkıyor ve daha iyisi, bunu da derinleştiriyor.

Not : YSK'nın 1,3 milyon geçersiz oyun, neden geçersiz olduğuna dair açıklama yapması gereklidir. Bu kadar yüksek düzeyde oy rakamı belirleyicidir ve bu nedenle takibi gerekir.

 

---

 

1- Adil Gür İlk Kez Seçim Anketi Sonucu Açıkladı hata payı +/- % 1,5 verilmiş.

2- İşte Akam'ın Yaptığı Son Seçim Anketi

3- Anket Yasağından Önceki Son Seçim Anketi

4-Son Seçim Anketi Geldi Tüm hesaplar Değişecek

5- Amerikan Firmasının Verileri (bu verilerin üstüne % 5 kararsız dağıtılmış)

6- CHP'nin 7 Haziran Kehaneti; AKP Uçuyor, Ak Parti ise..

7- Son Seçim Anketinde Kritik Sonuçlar HDP Barajı Geçti mi?

8- Genar Seçim Sonuçları

9- Seçim yasağı Öncesi Son Anket, AKP Çöktü

10- 7 Haziran Genel Seçim Sonuçları

11- Kamuar 2015 Genel Seçim Sonuçları

12- Konda Haziran 2015 Barometresi

13- İşte Konsensus'un Son Seçim Araştırması

14- Seçim Yasakları Öncesi Son Anket

15- Son Seçim Anketi Metropoll'den Geldi, Oy Oranı Bomba

16- ORC Genel Seçim Araştırması Ha

17- Politics 20 İlde Son Seçim Anketini Açıkladı

18- Son Seçim Anketine Göre Partilerin Oy Oranları

19- Hakan Bayrakçı Tweet'i

20- Vera 2015 Genel Seçim Araştırma Rapour