Yeni Şafak sahte beğeni olayıyla birlikte sosyal medya kullanıcılarının önüne gelen bir konu "biz neyi beğendik?" sorusu ve bu doğru bir soru. Sosyal medyada paylaştığımız ve bazen de beğeni attığımız konuların arka planında acaba ne var? Biz aslında "maksatlı" bir mesaja cevap ya da beğeni mi koyuyoruz?
Bir kaç gün önce Yeni Şafak sayfasının "sahte beğeni" nedeniyle Facebook tarafından engellendiğini sonra açıldığını yayınlamıştık[1]. Orada bahsettiğimiz yöntem, uzaktan yönetilebilir trojanlardı. Ama anlaşılan sahte Facebook beğenileri son zamanlarda kullanılan başka bir yöntem daha popülermiş. Bu konuyu bir sosyal medya uzmanı ile konuştuk.
"Çabuk beğenin yoksa Facebook
sayfamızı kapatacak" şeklinde
gelen mesajları hatırlıyor musunuz?
Hepimizin önüne düşen mesajlardan bir grubu, hassas konularla ilgili. Genellikle toplumun tepki vereceği konulara hitap eden mesajların altına, insanları hemen beğeni yapmaya iteleyecek bir "acil" mesajı da ekleniyor. Öyle ki, kimse "ne, niye siliniyor, neden acilen siliniyor?" filan gibi konuları düşünmeden acilen beğeniyor. Türk Facebook kullanıcının demografisi ile ilgili bir çalışma duymadık ama bu hassas mesajlar genellikle AKP karşıtı kesimi etkileyen hedefleyen mesajlar oluyor.
Bu bazen Atatürk'ün resmi oluyor, bazen Cumhuriyet ile ilgili bir mesaj görüyoruz, diğer zamanlar Şevval Sam gibi bir sanatçının sayfasına beğeni istendiği de oluyor. Olmadıysa dini bir mesaj ve hatta "Hazreti Muhammed" deniyor.
Bu resimlerin altında, insanları "hemen" hareket etmeye yöneltiyorlar. Bunun için de, "çabuk sayfamız kapanıyor" gibi bir "acilliyet" mesajı veriliyor.
İnsanlar nedense elinde olmadan adeta kendilerini bu tür mesajlara cevap vermek yani "beğeni atmak" zorunda hissediyorlar. Ama örneğin; "çabuk kapanacak ne demek?" diye düşünülmüyor. Facebook serbest bir ortam. İsteyen sayfa açar, isteyen kapatır. Dolayısıyla Facebook'un "şu kadar saatte şöyle olmazsa, sayfayı kapatırım" vs gibi bir kuralı olduğunu duymadık.
O zaman "hangi sayfa, neden kapanacak? neden şu kadar saatte kapanacak" Bunlar sorulmuyor. Çünkü verilen mesaj, insanları acele etmeye programlanmış. Moda deyimle bir nevi "sosyal mühendislik" kullanılıyor.
Peki sonra ne oluyor? Mesela Atatürk'lü ya da aşağıda göreceğiniz Fatih Portakal'lı bir mesajı acilen beğendiniz diyelim. Bunun size bir zararı var mı?
Size zararı ya da yararı bir yana, bunun başka birilerine çok yaradığını belirtelim. Ama önce bir örnek gösterelim. Böylece; ne demek istediğimizi daha iyi anlatmış olalım.
Yeni pişirilmekte olan bir örnek;
Fatih Portakal hayranları
Alın size yeni pişirilmekte olan bir sayfa. Facebook.com/FatihPortakaltr sayfasına baktığınızda, güya bir hayran sayfası görüyorsunuz. Facebook kuralları çerçevesinde bir hayran sayfası açılması normal. Ama Fatih Portakal sayfasına baktığımızda, bir hayranın hareketlerinden, koyacağı resim, yorum, ifadelerden çok, "aman beğeni atın", "çabul beğeni atın" vs diyen mesajlar var. Yani hayran sayfasına pek benzemiyor. Sayfanın sonuna kadar giderseniz, ilk mesajın 28 ocakta açıldığı görülüyor. Aradan geçen sürede 40 Bin civarı beğenene ulaşan sayfada son 24 saatte 3 tanesi Atatürk'lü, 1 tanesi Muharrem İnce'li, 2 tanesi AKP dışı partilere hitap eden 10 kadar mesaj atılmış. FATİH PORTAKAL FANLARI sayfasında yer alan bu mesajlardan bir kaçına toplu olarak bakalım;
- İşte Atatürk'lü bir tane...
- Sonra "biz kaç kişiyiz" modunda bir mesaj...
- Arkasından, sanki şikayet varmış da, beğeniler bunu götürüyormuş kandırmacası..
- AKP karşıtlarından, AKP'lilere taş atmaca..
- FAN sayfasinda kaçak elektrik mesajı ne arıyor? Her türlü duygu sömürüsü için serbest atış
- Bu da muhalif CHP'lilere uzatılmış bir dal.. Muharrem İnceli mesaj (Fatih Portakal Fan sayfasında ne arıyor?)
- Yürekli insan kandırmacası.. Duygu sömürüsü
- Aman sayfa kapanacak (yani... kapanınca ne olur?)
- Bir de tersten bakalım.. Sevmeyenlere" mesaj (yukardaki ile aynı resim kullanılmış)
Size zararı var mı?
Bu olayın basitçe bakarsak size zararı yok gibi gözüküyor. Ama örneğin, ne düşündüğünüzü fişlemek isteyen birileri olsa ve düzenli bir seri mesaj yollasa, belki de ekmeklerine yağ sürüyor olacaksınız. Örneğin yukarıdaki mesajlarda CHP muhaliflerinden olup, % 49 içinde olduğunuz arka arkaya vereceğiniz beğenilerle ölçülebilir. Hatta giderek, sosyal mühendislik yöntemleri kullanılarak hesabınızın ele geçirilmesi bile söz konusu olabilir. Ayrıca, arada bir linke yönlendirilme ve bu yolla trojan bulaştırma da düşünülebilir.
Kime yararı var?
Peki kime yararı var? 2 tür gruba yararlı. Uzmanımızdan aldığımız bilgiye göre, bu sayfaları açanlar bağımsız insanlar ya da bir kuruma bağlı insanlar olabiliyorlar. Bunlar bu sayfaları açıp, yukarıda kullandığımız tabirle bir süre çeşitli mesajlarla pişiriyorlar. Sonuçta mesela 1 milyon kullanıcıya ulaşıyorlar. Sonra bu sayfayı satıyorlar. Bu sayfayı satın alan kuruluş ise, önce ismini değiştiriyor ve ondan sonra Facebook'a başvurup "Birisi bu sayfayı bizim adımıza açmış ama sahte. Lütfen bu sayfayı silin. Ama bu sayfadaki kullanıcılar bizim adımıza geldiler. Onları lütfen bizim sayfamıza aktarın" diyor. Böylece aslında kendisini beğenmeyen 1 milyon kullanıcıya sahip oluveriyor. Sosyal Medya Uzmanımız bu noktada Facebook'un da müşteri kaybetmemek uğruna "gözlerimi kaparım, vazifemi yaparım" dediğini belirtiyor. özellikle de Yeni Şafak olayında "Türkiye'de hiç bir gazetenin bu kadar beğeni aldığı yok. Facebook rakam 10 milyona varana kadar neredeydi?" diye soruyor ve Facebook müşteri temsilcilerinin bu konuya ilgilerinin "reklam" ile doğru orantılı olduğuna işaret ediyor. Olayın Facebook tarafını diğer yazımızda inceleyeceğiz.
Ne yapmalısınız?
Bu konu size çok büyük zarar vermeyebilir. Ama yine de karşıt görüşlü bir yeri beğeniyormuş gibi gözükmek istemeyebilirsiniz. O zaman Facebook profilinizdeki "Diğer" bölümünden, "Beğenilen" sekmesine girin. Bu sekmeden beğeni yaptığınız tüm sayfaları görebilirsiniz. Şu anda beğendiğinizi hatırlayamadığınız bir sayfa varsa, "Beğendin" tuşunu "Beğenmedin" şekline çevirin. Arasıra bu işlemi tekrarlayın. Güvenlik ayarlarınıza da dikkatle bakın. Tabi bundan sonra "like" atarken dikkatli olun. İfadesinde "çabuk şöyle yap" gibi emir veren ya da mantığa uymayan "2 beğeni 1 şikayeti siler" gibi ifadeler olanlara dikkatle bakın. Kolay "like" vermeyin. Hassas konulardakine dikkatle bakın; sizden bir şey isteniyor mu? Çünkü bu yazıdan sonra muhtelemen bu tür yaklaşımlar --en azından bir süre-- azalacaktır ve bu işten para kazananlar yeni yaklaşımlar bulacaklardır. Bir yandan da "bilgisayarınızda trojan var mı?" konusunda dikkatli ve özenli olun. Bu sadece "like atmak" konusunda değil. Maddi ve manevi diğer konularda da önemli bir risk taşır.
Fatih Portakal ne yapmalı?
Muhtemelen Fatih Portakal bu konuyla ilgilenebilecek (yani her adına açılan hayran sayfasına bakabilecek) vakti bulmayabilir. Ama yine de uygun olduğunda bu sayfaları Facebook ya da diğer sosyal medya ortamlarının yönetimine şikayet etmekte yarar var.
[1] Yeni Şafak'ın Facebook Sayfasının Sorunu Sahte Beğenilermiş !!!
