Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu, geçen hafta AA'ya verdiği röportajda Haziran 2021'de fırlatılacak Türksat 5B uydusu ile internet hızının 56 Gbps'e çıkacağını ifade etti [1]. Ben bu haberle ilgili düşüncelerimi hemen yazmadım. İstedim ki, benden önce birileri bu işin saçmalığını yazsın, benim de kızgınlığım geçsin, sakin yazayım. Ama kimse yazmadı!

Neden kızdım? Size bu yazıda detaylı anlatacağım. Basın, bu söyleşiyi "Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Adil Karaismailoğlu, Türkiye’nin internet hızıyla ilgili şaşırtan ve bir o kadar da heyecanlandıran açıklamalarda bulundu" ifadesiyle sundu. Bakan Karaismailoğlu'nun basına göre "şaşırtan ve heyecanlandıran internet hızı" ifadesi şöyleydi:

"Aralık ayı ortası itibarıyla 5A uydumuzun fırlatmasını yapacağız. 5A daha çok uydu yayıncılığıyla alakalı, kalite artacak. Peşinden 5B'nin imalatları devam ediyor. 5B'yi ise Haziran 2021 gibi planlıyoruz. Biz asıl farkı 5B'de hissedeceğiz, uydumuzu fırlattığımızda haberleşme hızımız oldukça artacak, internet hızı 56 gigabayta çıkacak."

Çok iyiymiş!..

Bu "56 Gbps internet vereceğiz" ifadesine iki nedenle kızdım. Şimdi bunları anlatayım. Bakalım siz de kızacak mısınız?

(İnternetten sorumlu bakan olduğu için konuyu iyi bilmesi gereken bakanın GBPS yerine 56 GB demesi de ayrı komediydi, dipnot 2'de nedenini yazdım.)[2]

I - 36 bin km yukarıdaki uydudan, internet almanın aylık maliyeti kaç TL olacak?

Aşağıda Türksat uydularından internet tarife rakamları var (Bkz : Uydu İnternet Fiyatları)

Bu tablodan ne görüyorsunuz? 25 Mbps (dikkat, bu Mbps, bakan ise 56 Gbps hızdan bahsediyor) download hızı için Türksat uydusundan fiyatlar bunlar.

Basit mantık, bir hesap yapalım: 56 GBps/25 Mbps = 2.240 kat. Yani diyelim ki 50 GB kotalı 56 Gbps alacaksanız, 450 TL x 2.240 =1 milyon TL/ay filan, 100 GB kotalı alacaksanız 850 TL x 2.240 = 1,9 milyon TL/ay ve 200 GB kotalı alacaksanız da, 1600 TL x 2.240 = 3,6 milyon TL/ay internet bedeli ödemeniz lazım.

Bunların hani teknoloji meknoloji daha düşük ve daha yuvarlak rakamlar olduğunu düşünsek de, acaba nereye kadar yuvarlanır? Ya da biz mi yuvarlanırız? Bu fiyatlarla, bırakın bireyleri, kaç firma uydudan internet alabilir?

Yani duyunca kızmış olmamın ve "Bakan bizimle eğleniyor mu?" başlığı atmamın birinci nedeni bu.

(Ha bu arada Elon Musk'ın StarLink'e aşık atıp "biz de uydudan internet, minternet veriyoruz" diyor olabilirler. Ama alçak irtifa yeni nesil internet uydularından alınan internetle bir tutacağımızı sanıyorlarsa komik. 36 bin kmden alınan uydu hızının teknolojik detayına yani GEO uyduların hantal, pahalı ve latency ile tercih edilemez olduğuna da bu yazıda bakmadık bile.)

II - Hükümet önce 3 ve 4,5G (LTE) tamamlasın, Yunanistan düzeyine getirsin ki, 56 Gbps'ye inanalım

Kızmamın ikinci nedeni ise şu; hep beraber "Network Coverage Maps" sayfasına bakalım. Buradan Türkiye ve network operatörlerini seçelim:

GSMA yani Dünya GSM Birliği tarafından yayımlanan bu harita Türk Telekom'a ait ama Turkcell ve Vodafone için kendiniz yukarıda verdiğim linkten ayrı ayrı bakın. Hep aynı durumu göreceksiniz.

Bu haritayı sizin için yorumlayayım.

1. Sarı-kahverengi gibi gördüğünüz renk 3G olan yerler. Gördüğünüz gibi tüm kıyı 3G kapsanmış durumda. Deniz kenarlarının dışında ise, batıda ve doğuda 3G ancak şehir merkezlerinde var. Gerisinde yok.
2. Kırmızı ile işaretlenmiş olan ise 4.5G yani LTE. O da batı kıyısında, İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya gibi yerlerde ve ancak bazı şehir merkezlerinde mevcut. Yani LTE'ye geçmiş mi bu ülke derseniz, Hem 3G, hem 4.5G'ye geçmemiş, sadece KISMİ GEÇMİŞ diyebiliriz.

Yani bu ülke 3G ülkesi bile değil. Henüz 2G ülkesi. Sadece şanslı yerlerde 3G ve biraz daha çok şanslı ama az sayıda yerde 4.5G var.

Önceki yazılarıma bakarsanız, ortalama mobil hızın henüz 3G düzeyine erişemediğini belki 10 belki 50 kere yazdığımı göreceksiniz [3].

Peki başka ülkelerde durum nasıl? Komşumuz Yunanistan'a bir göz atalım. Onun da eski devlet telekom firması OTE'ye (diğer operatörlerini de oradan tıklayıp görebilirsiniz) bakalım.

Bunu da yorumlayalım, Yunanistan;

1. Ege Denizindeki adaların tamamı olmak üzere 3G'de full
2. Yine Ege Denizinin tamamı olmak üzere LTE'de (yani 4.5G'de) full.

Öyle full ki, Antalya dahil bizim kıyılarımıza da LTE verebiliyor. Zaten sahil şehir ve kasabalarında tatile giden ya da orada yaşayan insanlar da bunu bilirler, cep telefonlarında bu Yunan hatları gözükür.

Bu da bakanın açıklamasına kızmamın ikinci nedeni. Ama yetmez. Dahası var.

III - Fiber altyapının zavallı durumu ayrı bir vaka

Tabii ki her zaman konuştuğumuz ve olması gerekenin ancak 10'da biri düzeyinde dediğimiz fiber altyapı ayrı bir sorun durumunda. Onu bu yazıda konuşmuyoruz. Sadece hatırlatıyoruz.

IV - Ya IPv6?

Bitmedi bir de IPv6 yani "yeni nesil internet protokolü" konusu var. Bunuokurlar hatırlayacaklardır. 20 yıldan bu yana hep yazıyoruz [4]. Bu halkın içinde çok konuşulmayan bir konu ama internet kalitesini etkileyecek bir husus. Son duruma bakalım dedik. Onu da aşağıdan görebilirsiniz.

Renklerin yoğunluğunda da Türkiye'de Ipv6'nın ne durumda olduğunu görüyorsunuz ama biz yine Yunanistan ile bir karşılaştırma yapalım (haritayı tıklayıp asıl sayfadan bakarsanız, her ülkenin üzerinde rakamlar gözüküyor).

Sayın bakanlar; tribünlere oynamayın lütfen işinizi yapın

Daha anlatabileceğim pek çok husus olabilir ama bu 4 maddeden bile görülen şu, AKP döneminin ulaştırma bakanlarının hepsi sınıfta kalmış durumda. Üzücü olan bakanların işlerini doğru yapmak yerine bizi koca koca ümitlerle meşgul etmeleri. Halka hizmet yerine konuşarak gerçekten farklı şeylere inandırmaya çalışıyor olmaları. Rakamlar ortada. İnternet hızlarında, dünya sıralamalarında Afrika ülkelerinin gerisinde kaldığımız gözüküyor.

Aynı söyleşide Karaismailoğlu şöyle diyor;

"Vatandaşlarımızın bu tür afet durumlarında internet altyapısıyla da haberleşme imkanı var, onları buna yönlendirmeye çalışıyoruz. Trafiği dağıtmak için farklı alternatiflere yönelmek gerekiyor. Deprem gibi anlarda, anında mobil baz istasyonları ileterek oradaki sıkıntıyı çözüyoruz. Zaten dünyada güçlü olan bir iletişim altyapımız var, onu daha güçlendirmek için gerek uydular gerek altyapı yatırımları olsun hepsine devam ediyoruz. Değişen, gelişen haberleşme altyapısı dijitalleşen dünyada bu yatırımları da bir taraftan yapıyoruz."

Geçen yıl eylül sonunda meydana gelen 5,8'lik İstanbul depreminden hemen sonra o zamanın Ulaştırma Bakanı Cahit Turhan'ın "Telefon kapasitemizi aynı anda 175 milyon görüşme yapılabilir seviyeye çıkaracağız" ve 5G sözü vardı [5]. Ben bunu da sormak isterim. Kapasite bu seviyeye çıktı mı? Depremler beklemiyor.

Ya da bu ülkede 11 yıl Ulaştırma Bakanlığı ve 2 yıl Başbakanlık ve bir süre de TBMM Başkanlığı yapmış olan Binali Yıldırım'a sormak isterim. Fiber altyapının gelişmesi için son 10 yıldır konuşulan ve rahmetli Telkoder Başkanı Yusuf Ata Arıak'ın ısrarla üstünde durduğu "Ortak Altyapı" işi ne oldu? Bu konuda verilen sözler bir yana, en son mayıs 2018'de büyük reklamla operatörlerin CEO'larını bir araya getirdiğiniz ve "ortak altyapı yapacağız" diye imza attırdığınız toplantı, 24 Haziran 2018 Cumhurbaşkanlığı seçimleri öncesi ümit vererek, oyları toplama aracı bir toplantı mıydı? (Bkz: Operatörler Sabit Altyapının Ortak Kullanımı için İmza Attılar)

Maalesef, deprem döneminde 175 milyon eş zamanlı konuşma, seçim dönemlerinde "ortak altyapı", eğitimin yapılamadığı günlerde 1 milyon yazılımcı, 500 bin tablet, veya bu yazının konusunda olduğu gibi uydudan 56 Gbps gibi büyük büyük laflar edip, sonra hiçbir şey yapmayan, interneti geri kalmış Afrika ülkeleri düzeyinde bırakan bir hükümet var[6]. Bize de yazmak düşüyor.

Aklıma Kemal Sunal'ın aşağıdaki filmde dedikleri geldi.

[1] Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Karaismailoğlu: 5A Uydumuz Aralık Ayı Ortasında Fırlatılacak

[2] Hız saniyede megabit ya da gigabit olarak söylenir ve İngilizcesi olarak Gbps ya da Mbps olarak yazılır. bu hızla indirilen veri miktarı ise Gigabayt olarak verilir ve GB olarak yazılır. Açılımı Mega Bits Per Second olan kavram 1 saniyede aktarılan veri sayısının mega bit cinsinden ifade edilişidir. Megabit, 125 KB'a (kilobyte) denk gelmektedir. Yani 1 saniyede 125 KB veri aktarımına 1 Mbps denir. MegaBit ifadesine ise kısaca Mb denir. GB ise bunun 1000 katıdır.

[3] Dünya Genişbant İnternet Hızı Sıralamasında Türkiye 102. Sıraya Geriledi

[4] Latif Ladid : Türkiye IPv6 Konusunda Yunanistan, İran ve Suudi Arabistan’dan Çok Geride

[5] Bakan GSM Operatörlerin 118 milyon Olan Aynı Anda Konuşma Kapasitesinin 175 Milyona Çıkarılacağını Söyledi

[6] Depremde Telefonların Çalışmamasının Esas Sorumluları BTK ve Ulaştırma Bakanlığı