4G ihale sürecinin başlatılması güzel ama altyapı yetersiz. Şebekenin büyük bir çoğunluğunun yer aldığı İstanbul’da fiber altyapı 2010’dan bu yana İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından engelleniyor. 2014 yılının tamamında verilen yasal kazı izni sadece 17 km. Ama yetmedi, 2014 sonunda, bizzat Elvan yönetimindeki UDH bakanlığı tarafından yayınlanan bir Türk Telekom iznine bağlandı. Yani Bakan Elvan “rekabet, tam rekabet” darken, yönetimindeki bakanlık rekabeti engelleyici bir yönetmeliği çıkaralı henüz 6-7 ay oldu.

1 yıldan beri Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı’nı yürüten Lütfi Elvan, seçim süreci nedeniyle 6 Mart itibariyle bakanlıktan ayrıldı[1]. Ama hemen öncesinde 4 Mart’ta, İstanbul’da 4G ihalesi lansmanı şeklinde bir toplantı düzenledi. 

"Gayet güzel bir toplantı" ve "4G için heyecanlandık" diyeceğiz, ama Bakan Elvan’ın “rekabet, tam rekabet” şeklindeki iddialı sözlerine ve “her şey hazır” demesine karşın, fiber altyapının yetersiz olduğu biliniyor. Zaten toplantı sırasında, kendisine bu soruyu sorduğumuzda, o da sorun olduğunu ifade etti ama cevabı maalesef yuvarlak bir ifadeydi[2]. 

Şebekenin büyük bir çoğunluğunun yer aldığı İstanbul’da fiber altyapı 2010’dan bu yana İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından engelleniyor. Aşağıdaki tablodan da görebileceğiniz üzere, 2014 yılının tamamında verilen yasal kazı izni sadece 17 km. Ama yetmedi, 2014 sonunda, bizzat Elvan yönetimindeki UDH bakanlığı tarafından yayınlanan bir Türk Telekom iznine bağlandı[3]. 

Yani Bakan Elvan “rekabet, tam rekabet” darken, yönetimindeki bakanlık rekabeti engelleyici bir değişiklik yapalı henüz 6-7 ay oldu. 

Bu arada daha önce “ihale lansmanı” yapıldığını da görmemiştik. Sanırız bu bir seçim konsepti. 
 

4G süreci nasıl olacak 
 

Bakan Elvan, 4G ihalesinin mayıs ayında yapılacağını açıkladı. BTK’nın iş planına bakılırsa, yetkilendirme yönetmeliğinin de aynı dönemde tamamlanması bekleniyor. Operatörlerin hizmet vermeye başlaması ise 2016 yılını bulacak[4]. 

Mobil telefon ihalelerinde en önemli konu, frekans tahsisi oluyor. Cep telefonları bildiğiniz gibi, havadaki frekansları kullanıyor. Bakan Elvan 4G ihalesindeki frekans planını şöyle açıkladı; 

"Vereceğimiz yetkilendirme kapsamında 800, 900, 1800, 2100, 2600 MHz frekanslarını mevcut 3 mobil işletmeci için ihale edeceğiz. İhalede şimdiye kadar verilen toplam frekansın iki katından fazlasını vermiş olacağız. 2600 MHz'den ise mevcut işletmecilerin yanında yeni bir işletmeciye de yer açacağız. Vereceğimiz frekansları teknoloji tarafsız olarak kullanılabilir hale getirmeyi planlıyoruz.”

Fiber alt yapı ne durumda? 
 

İhale için çalışmaların başlatılması güzel. 3G’de 9 yıl ve 4G’de de şimdiden 8 yıl geç kaldıktan sonra olsa bile yine de heyecanla karşıladık. 

Ama başka bir sorun ortada. Bu sorunu çözmeden "4G yaptık" demek, ancak "4G olmayan bir 4G’yi kullanma algısı yaratmak" olarak düşünülebilir. 

Bahsettiğimiz sorun, fiber altyapının yetersiz olması. Basit 3G’nin hızına bakarsanız 100 Mbs’lerdedir. , 4G ise 100 GBs’lerde hız anlamına gelir. Yani şebeke 1000 kat hızlanacak[5][6] ama neyle? Bugün bile cep telefonlarınız zaman zaman kesilmiyor mu? Bunun nedeni altyapının eksikliği. 3G'de bile durum böyleyken 4G'de nasıl olacak? 

Oysa şehrimizde, --yıllardır yazıp duruyoruz-- İstanbul Büyük Şehir Belediyesi fiber kazılara izin vermiyor[7]. 2010'un son aylarından itibaren engelleme başladı. (fiber hatları evlere götürmek için şehri kazmak lazım, bunun için ise nerden, ne zaman geçileceğine Belediye karar veriyor). 

Aşağıda yıllara göre verilen kazı izinlerini göreceksiniz; 

İstanbul Büyükşehir Belediyesi yıllara göre kazı izni verilen fiber optik metrajları 

Bu listeden görebileceğiniz üzere 2012’de sadece 20 km, 2013’de sadece 17 Km ve yine 2014’de sadece 17 km kazı izni verilmiş durumda. Yani son 3 yılda toplam kazı izni 54 km. 

Bu listenin içermediği rakam ise Türk Telekom’un fiber kazıları. Devlet tekeli olduğu yıllardan kalma olduğu sanılan bir süreçle, Türk Telekom fiber kazı iznine ihtiyaç duymuyor. Tabi bu durum Rekabet Kanuna aykırı ama nedense Rekabet Kurumu buna müdahale etmiyor veya uyuyor. 

Sektörün düzenleyicisi durumundaki ve rekabeti sağlayıcısı olduğu iddiasında olan BTK ise zaten müdahale etmiyor. Tam tersine adeta destekliyor. 

“Ulaştırma Bakanlığı ne yapıyor?” derseniz, sektörün iyiye gitme sorumluluğunu taşıyan müsteşar (yarın itibariyle seçim süreci Bakanı olacak), Türk Telekom'un Yönetim Kurulu Başkan yardımcılığını da yürütüyor. Acaba, hangisinin iyiliği için çalışacağına nasıl karar veriyor? "Türk Telekom mu?", "Sektör mü?". 

Belki "Türk Telekom'un iyiliği = sektörün iyiliği" diye düşünüyorlar ama o zaman "neden serbestleşme yapıldı?", "neden Türk Telekom özelleştirildi?". Zaten bu soruları durumu vurgulamak için soruyoruz. Biz tekel bir sektörün tüketiciye 3 kat pahalı telefon görüşmeleri yaptırdığını hatırladığımız bir geçmişi hala hatırlıyoruz. (Almanya'daki yakınları olanlar, buradan orayı aramaz, oradan burayı aratırlardı, çünkü 3 kat fiyat farkı vardı). 

UDH Bakanlığı Rakiplerinin Fiber Yatırımını, Türk Telekom’un İznine Bağladı 

"Etik değer", "kamu düzeni", "rekabet" gibi kavramlar çerçevesinde biz bunları tartışıyoruz ama UDH Bakanlığı bunlar aldırıyor gibi gözükmüyor. “Rakibinin yatırımı, nasıl olur da bir firmanın iznine tabi tutulur?” ya da “Böyle bir izin gerekiyorsa, orada serbest yatırım ortamından bahsedilebilir mi? gibi pek çok soru var sırada. 

Ha.. bir neden öne sürülmüş durumda. Neymiş; “Aynı yere tekrar yatırım yapılmasının yani israfın engellenmesi.” gibi bir ifade var. Ama serbest ekonomide yatırım yapacak firmalar neden engellenir ki? 

Zaten, bir firma, rakibine izin verme/vermeme şansına sahipse, a. neden izin versin, b. kendisi neden para harcasın yani yatırım yapma zorunluluğu hissetsin? 

Ama Türk Telekom, özelleştiği günden bu yana % 50’lerde kar etmesine ve buna rağmen büyük bir borç yüküne sahip olmasına karşın, yatırım rakamı (sadece telekom cihaz ve ekipmanına yatırımdan bahsediyoruz, diğer yatırım olarak gösterilen kalemleri hesaba almıyoruz) son derece düşük. 
 

Fiber Kötüyse, 4G Nasıl 4G Olacak? 
 

Olmayacak. Geçtiğimiz günlerde Twitter’da bir arkadaşımız mesaj atıyordu; “3G verecekler ama 4G verdik diyecekler”. 

Yani aynen Türk Telekom’un yıllarca “8 MB’e kadar” deyip 1 ya da 2 MB genişlik vermesiyle aynı konu olması bekleniyor. 

Bunun tek istisnası, 2015 yılının müthiş bir fiber yatırım yılı olması ile mümkün olabilir. 
 

4'ncü nesil mobile teknoloji 
 

Biraz da teknoloji nedir bakalım; 4G, Cep telefonu alanında teknolojinin 4cü basamağını temsil ediyor. İngilizce “Generation” yani “Nesil” anlamına gelen G harfi ile kısaltılan teknoloji gelişmeleri hatırlayalım; 

1G 1980’lerde ilk cep telefonu yaratıldı ama analog sistemin sorunları çok fazlaydı. Sadece sesli görüşme yapılıyordu.[8] 

2G dijital teknolojiydi ve ilk kez Finlandiya’da 1991’de kullanıldı. SMS yani metin kavramı 2G ile başladı[9] 

3G mobil internet ve video görüşmeleri mümkün kılan teknoloji olarak 1998 yılında başlatıldı [5]. İlk seviyede 200 Kbs hıza ulaşılıyor. (Türkiye’de 2009’da başlatıldığını hatırlatalım) 

4G artan mobil internet ve video ihtiyacına paralel olarak daha geniş bantları mümkün kılan teknoloji olarak 2008 yılında başlatıldı [6]. 100 Mbs hıza ulaşılıyor. (Yani şu anda 8 yıl gecikmiş durumdayız) 

5G henüz üzerinde konuşulan bir teknoloji ama ilk öngörülen, çok sayıda kişiye, çok büyük bant genişliklerini ve dengeli bir şekilde sağlamayı söz veren sistemler olacağı şeklinde. Örneğin stadyumda maçı canlı seyrederken, aynı anda cep telefonunuzdan golü yakın sahne izlemek gibi. 2020’lerde kullanımın başlaması öngörülüyor. [10]

İyi Bir Şey Yok mu? 
 

Yukarıda dediğimiz gibi, 2015 yılı müthiş bir fiber yatırım yılı olursa, o zaman "iyi bir şey" olur ve bu yazıda yazılanları unutabilirsiniz. 

Ama onun dışında, şu anda bile 3G ile cep telefonunuzun zaman zaman kesildiğini hatırlayın. Bunun nedeni siz değilsiniz, bunun nedeni şebekenin yoğunluğu. Çünkü gitgide cep telefonundan video seyretme ve internet kullanma ihtiyacı artıyor ama dediğimiz gibi fiber yatırımlar çok eksik. 

İyi bir şey olarak bir de, ülkemizin ilk defa bir teknolojinin önünde koştuğunu müjdeleyerek iyi haber verelim; Argela-Aselsan-Netaş üçlüsünün hazırladığı "4G Advance" baz istasyonları "ULAK" ilk defa dünyanın önünde koşan bir teknoloji. Umarız Türk devleti bu ürünü bir ayrı şirket halinde paketler ve önemini anlar. Toplantıda bu konuda bilgi istediğimizde, Bakan Elvan bize bu ürünün anlamını takdir ettiğini göstermedi. Sıradan bir şey gibi anlattı.[2] 

Son cümlemiz, madem fiber bu kadar eksik, neden operatörler konuşmuyor diyorsanız, konuşanlar sadece dernekler. Çünkü operatörler konuştuklarında kendilerine yüksek meblağlı bazı cezalar kesildiği iddia ediliyor. Bu ceza rakamlarını da bilahare haber olarak yayınlayacağız. 

[1] Seçim Nedeniyle UDH Bakanı Değişti, Yeni Bakan Türk Telekom Yön.Krl.Başkan Yardımcısı Feridun Bilgin 

[2] Fiber Altyapı Sorusuna Lütfi Elvan'ın Cevabı (video) 

[3] Yusuf Ata Arıak : UDH Bakanlığı Fiber Altyapıyı Kolaylaştıracaktı ama Öyle Bir Şey Yok - II 

[4] 4G İhalesi için Lansman Yapıldı, 4cü Mobil Operatör Gelebilir 

[5] Wikipedia : 3G 

[6] Wikipedia : 4G 

[7] 2013 Biterken İnternete Bir Bakış; 3 Yıldır Istanbul'da bir Metre bile Yasal Kazı Yapılamıyor, Fiber Döşenemiyor - 2 

[8] Wikipedia : 1G 

[9] Wikipedia : 2G 

[10] Wikipedia : 5G