Ne yazık ki doğa kaynaklı afetleri sıkça yaşayan bir ülkeyiz. Her yıl afetlerin neden olduğu başta can kayıpları olmak üzere çok önemli ekonomik, sosyal ve çevresel kayıplar yaşıyoruz.
Her ne kadar ülkemizde afetlere daha etkili müdahale etmek ve afet riskini azaltmak için Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD), Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile ilgili yapılan düzenlemeler kapsamında 2018 yılında İçişleri Bakanlığına bağlanmış olsa da, ne afetlerin önlenmesinde ne de meydana gelen afetlere müdahalede başarı sağlayamadığımızı söyleyebiliriz.
AFAD, afetlerin önlenmesi ve zararlarının azaltılması, afetlere müdahale edilmesi ve afet sonrasındaki iyileştirme çalışmalarının süratle tamamlanması amacıyla gereken faaliyetlerin planlanması, yönlendirilmesi, desteklenmesi, koordine edilmesi ve etkin uygulanması için oluşturulmuş bir kurum. İllerde doğrudan valiye bağlı İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri ile 11 ilde bulunan Afet ve Acil Durum Arama ve Kurtarma Birlik Müdürlükleri vasıtasıyla çalışmalarını yürütüyor. Yani afetlere müdahale yetkisi bu kurumda.
Son yangınlar nedeniyle de çok büyük kayıplarımız var. Halkımız çok öfkeli…
Sosyal medya hesabından açıklama yapan Cumhurbaşkanı Erdoğan, Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD)’ın orman yangınlarından etkilenen bölgelerimizi "genel hayata etkili afet bölgesi" ilan ettiğini açıkladı.
Afetle ilgili temel düzenleme 7269 sayılı "Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısiyle Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun" ile yapılmış bulunuyor.
Deprem, yangın, su baskını, yer kayması, kaya düşmesi, çığ, tasman ve benzeri afetlerde; yapıları ve kamu tesisleri genel hayata etkili olacak derecede zarar gören veya görmesi muhtemel olan yerlerde alınacak tedbirlerle yapılacak yardımlar hakkında bu kanun hükümleri uygulanıyor.
Bu kanun ve ikincil düzenlemelere göre genel hayata etkili afet bölgesi ilanı hangi sonuçları doğruyor?
Gerekli görülmesi halinde afet bölgelerindeki yerleşim yerleri kısmen veya tamamen başka yerlere nakledilebiliyor.
Afete uğrayan vatandaşların kamuya olan borçları erteleniyor.
Afetlerin meydana gelmesinden sonra vali ve kaymakamlar (Askerler ve hakim sınıfından bulunanlar hariç olmak üzere) 18 - 65 yaş arasındaki bütün erkeklere görev vermeye, bedeli, ücreti veya kirası sonradan ödenmek üzere canlı, cansız, resmi ve özel her türlü taşıt araçlarına ve gerekli makine, alet ve edevatına el koymaya ve hiçbir kayda ve merasime tabi olmaksızın tedavi, kurtarma, yedirme, giydirme ve barındırma gibi işlerle bu gibi işlerin gerektirdiği acil satın almaları ve kiralamayı yapmaya, Devlete, mahalli idarelere, vakıflara, İktisadi Devlet Teşekkülleri ile bunlara bağlı kurumlara ilişkin her türlü taşınmaz malları; yetmemesi halinde de diğer tüzel kişiler ile gerçek kişilere ait bina ve müştemilatı ile bahçe ve arsa gibi araziyi geçici olarak işgale yetkili.
Bu yetkinin kullanma süresi, afetin sona ermesinden itibaren 15 gün, ancak bu süre gerektiğinde uzatılabiliyor.
Kendilerinden yardım istenilen afet bölgesi civarındaki vali ve kaymakamlar bütün imkân ve vasıtalarla yardıma mecburlar.
Afet bölgelerinde veya civarında bulunan ordu, jandarma, kıta birlik ve müessese kumandanları, hazarda, kendilerinden vali veya kaymakamlar tarafından istenilecek yardımları üstlerinden emir beklemeksizin yapmaya mecburlar.
Gerek afetlerin vukuunda gerekse her türlü kurtarma, barındırma, yardım, söndürme, sevk ve tevzi işlerinde çalışanlardan yaralanan veya engelli hâle gelen yahut hastalananların tedavileri ücretsiz yapılıyor.
Tüm maddi kayıplar devlet tarafından ödeniyor. Binaların yıktırılması ya da boşaltılması gereken hallerde bu durum mal sahibine bildiriliyor. (Mal sahibinin bu karara üç gün içinde itiraz etme hakkı var.)
Vergisel sonuçları neler?
Yangın sebebiyle bazı yerlerin genel hayata etkili afet bölgesi ilan edilmesinin vergisel sonuçları var.
Mücbir sebep ilanı bekleniyor
Genel hayatı etkilediği ilan edilen yangınlar mücbir sebep kapsamında. Bu nedenle Hazine ve Maliye Bakanlığının çok yakında yangından etkilenen yerler için mücbir sebep hali ilan etmesi ve mücbir sebep halinin geçerli olacağı süre boyunca yerine getirilmeyecek vergi mükellefiyetlerini belirlemesi bekleniyor.
Bu yetki vergi türleri ve işyerleri itibarıyla; beyannamelerin toplulaştırılması, yeni beyanname verme süreleri belirlenmesi ve beyanname verme zorunluluğunun kaldırılması şeklinde de kullanılabilir.
Vergi borçları ve vergi cezaları siliniyor
Yangın, yer sarsıntısı, yer kayması, su basması, kuraklık, don, muzir hayvan ve haşarat istilası ve bunlara benzer afetler yüzünden;
- Varlıklarının en az üçte birini kaybeden mükelleflerin bu afetlerin zarar verdiği gelir kaynakları ile ilgili bulunan vergi borçları ve vergi cezaları;
- Mahsullerinin en az üçte birini kaybeden mükelleflerin, afete maruz arazi için zararın tahakkuk ettiği hasat ve devşirme zamanına tesadüf eden yıla ait olarak tahakkuk ettirilen Arazi (Emlak) Vergisi borçları ve vergi cezaları;
Hazine ve Maliye Bakanlığınca zararla mütenasip olmak üzere, kısmen veya tamamen terkin olunuyor, yani siliniyor.
Cumhurbaşkanının yardım kampanyası başlatması bekleniyor
Önceki afetlerde olduğu gibi bu afette de Cumhurbaşkanının yardım kampanyası başlatması bekleniyor.
Bu yardım kampanyalarının koordinasyonu AFAD tarafından yürütülüyor.
Kampanyalara yapılan ayni ve nakdi byardımların tamamının gelir ve kurumlar vergisi matrahından indirilmesi mümkün. (Gelir Vergisi Kanunu 89/1-10; Kurumlar Vergisi Kanunu 10/1-e)
Yangınlar çok geniş bir alanı etkiledi. Yukarıda belirtiğim destekler ve yardımlar yeterli olmayabilir. Yangından etkilenenlere maddi yardım, kredi borç ertelemesi ve/veya borç ya da faiz silinmesi gibi desteklere de ihtiyaç var. Özel bir kanunla destekler artırılabilir.
