Son yıllarda hükümetin uyguladığı politikaların yanlış olduğunu tüm iktisatçılar sürekli ifade ettik. Politikaların yanlış olduğunu yüksek enflasyonda, bozulan gelir dağılımında, yüksek dış ticaret ve cari açıklarda, giderek düşen büyümede ve yatırımlarda gördük.

Buna karşılık bu politikalar sürüyor. Artık bunlara politika demek bile zor. Çünkü bir bütünlükleri yok. Alınan bazı önlemler birkaç hafta için bile yeterli olmuyor. "Seçime kadar idare edelim" yaklaşımı o kadar açık ki, bu yaklaşım Türkiye'nin gelecek dönemlerini de ipotek altına alıyor.

Hükümet, sanki bir çözüm yolu imiş gibi, enflasyon konusunda baz etkisine bel bağladı. Baz etkisi hızlı ve sürekli düşen enflasyonda belirgindir. Halbuki Türkiye'de durum böyle değil. Enflasyon belli bir düzeyde, bir platoda devam ediyor. İktidarın seçim hamleleri, enflasyon devam edecek, hatta yükselecek beklentisi yaratıyor.

2022 yılı öncesi düşük çift haneli enflasyon platosunda olan Türkiye, şimdi yüksek çift haneli enflasyon platosuna geçmiş görünüyor. Bu plato tekin değildir. Üç haneli enflasyona daha kısa bir sürede evrilebilir. ENAG'a göre zaten üç haneli enflasyon platosundayız. 

Burada asıl üzerinde durmak istediğim konu şudur. TÜİK'in TÜFE enflasyon verilerinde açıklanamayan değişmeler, gariplikler oluyor. Daha önce kira enflasyonu konusunda gözlediğimiz bu durumu, şimdi de özellikle giyim enflasyonunda gözlüyoruz.

Sonuçta ortaya çıkan şudur. Birincisi, TÜİK şimdi daha önce yayımladığı ve enflasyon oranı yüksek görünen bir giyim alt grubu bilgisini yayımlamıyor. İkincisi, TÜİK'in giyim grubu enflasyonu, tüm göstergelerin tersine çok düşük kalıyor.

Çizgi: Tan Oral

Yüksek çift haneli enflasyon platosu ve TÜİK'in düşük kira enflasyonu

Önce TÜİK'in bugün açıkladığı yıllık tüketici enflasyonunu, İTO'nun tüketici enflasyonu ile karşılaştırarak gösterelim. Şekil 1'de görüldüğü gibi, İTO'nun enflasyonu 2023'ün ilk iki ayında yüzde 80'nin hemen altında ve yüzde 70-75 dolayında bir plato oluşturma eğiliminde.  

TÜİK'in enflasyonu ise ilk iki ayda yüzde 55-60 arasında ve yüzde 50-55 arasında bir plato oluşturabilir. Politikalarda bir değişiklik olursa bu platolar değişebilir elbette.

Kaynak: TÜİK ve İTO

Daha önce burada açıkladığım gibi, (Uygur, 3 Şubat 2023), TÜİK enflasyonu sistematik olarak diğer enflasyonların, örneğin İTO enflasyonunun altındadır. Bunun nedeni, TÜİK enflasyonunun özellikle bazı madde gruplarında düşük olmasıdır. Bunlardan birisi kira enflasyonudur. Bu durum Şekil 1'de görülüyor.

Kira enflasyonu için 2022 Temmuz'una kadar geçmiş yılın ortalama enflasyonuna bağlı bir üst sınır vardır, ama gerçekleşen kira enflasyonu bu sınırın da çok altında kalmıştır. Bu konudaki eleştirileri gören TÜİK'in bir düzeltme girişiminde bulunduğu anlaşılıyor ama, şöyle iki gariplik vardır. 

Birincisi, 2022 Temmuz ayından itibaren kira enflasyonuna yüzde 25 üst sınır getirilmiştir. TÜİK'in düzeltmeyi tam da bu aylarda yaptığı anlaşılıyor, çünkü kira enflasyonu bu aylarda yüzde 25'in üzerine çıkmaya başlıyor.

İkincisi, yüzde 25 sınırı eski sözleşmeler için geçerlidir ama bu sınırlama üzerinden sekiz ay geçmiştir. Yani, yeni sözleşmelerin ağırlığı giderek artmış olmalıdır. Buna karşılık kira artışlarının çok yükseldiği söylenen Şubat 2023'te kira enflasyonu değişmemiş görünüyor. Halbuki, 2023 Şubatında depremin de etkisiyle kira enflasyonun çok yükseldiği şikayetleri vardır.

Bu kez de düşük TÜİK giyim enflasyonu ve yayımlanmayan veri

Şimdi benzer bir garip durumu TÜİK'in özellikle giyim enflasyonunda görüyoruz. Birincisi, TÜİK'in giyim grubu enflasyonu, göstergelerin aksine, son aylarda hem çok düşük kalıyor, hem de giderek düşüyor. Bu durum Şekil 2'de açıkça görülüyor.

İkincisi, daha kötüsü, giyim grubunda daha önce yayımlanan bir alt grup verisi artık yok. 0311 kod numaralı alt grup için, ki giyimde kullanılan kumaşları içermektedir, veriler son iki aydır yok. Bu alt grubun fiyatları diğerlerinden daha hızlı artıyor görünüyordu ve gerçekten bir çelişki oluşturuyordu.

Kaynak: TÜİK ve İTO 

Şekil 2'den izlenebilir ki, İTO'nun ve TÜİK'in giyim enflasyonları, birincisi biraz daha yüksek olsa da, 2022 Nisan ayına kadar birlikte hareket ediyorlar. Ancak bu aydan itibaren TÜİK enflasyonu çok düşük kalmaya başlıyor. Son aylarda ise hareket tersine dönüyor; İTO enflasyonu yükselirken, TÜİK enflasyonu düşüyor.

Belirtmek gerek ki, TÜİK'in giyim enflasyonu, kendi genel tüketici enflasyonunun yarısının da altında kalıyor. Bu durumu daha önce de gözlemiş ve belirtmiştim. TÜİK çözüm olarak enflasyonun daha yüksek olduğu kumaşlar grubunun verilerini yayımlamıyor. Yazık bir durum. 

TÜİK'in gıda enflasyonu da düşük

Son olarak düşük gelirlilerin harcama sepetinde önemli yer tutan gıda enflasyonuna bakalım. Şekil 3'te izlenebildiği gibi, TÜİK gıda enflasyonu 2022 Nisan ayına kadar İTO gıda enflasyonu ile birlikte hareket ediyor. Enflasyon oranları birbirine çok yakın.

Kaynak: TÜİK ve İTO

Ancak 2022 Nisandan başlayarak iki enflasyon arasındaki fark açılıyor. Son iki ayda İTO gıda enflasyonu yüzde 80'in üzerinde, TÜİK gıda enflasyonu yüzde 70 dolayında.

Her iki durumda da gıda enflasyonu genel enflasyonun üzerinde seyrediyor. Bir yandan genel TÜFE enflasyonu ile hesaplanan reel ücretler, diğer yandan harcama sepeti içinde önemli yer tutan gıda enflasyonunun daha yüksek olması, ücretlileri iyice yoksullaştırıyor.  

Yoksulluk gerçekten artmış durumda. Seçimlerde bunun etkisi görülecektir varsayımı yapıyoruz.

Kaynakça

Uygur, Ercan (3 Şubat 2023) "2022'den 2023'e Türkiye'de enflasyon" T24
https://t24.com.tr/yazarlar/ercan-uygur/2022-den-2023-e-turkiye-de-enflasyon,38543