İstanbul Havalimanı

İstanbul Havalimanı, on bir yıl önce yola 5 ortakla çıktı. Daha doğrusu 2013’te açılan ihaleye 5 şirketten oluşan bir konsorsiyum olarak katıldılar. (Hatta “beşli çete” ifadesi de bu yapının yani beş şirketten oluşan konsorsiyumun, “beşli ortaklık” diye anıla anıla  medya ile siyaset mecralarında sık kullanımıyla yerleşti.)

Kalyon, Cengiz, Limak, Mapa, Kolin şirketlerinin oluşturduğu İGA A.Ş., İstanbul Havalimanı’nın hizmete açılmasını izleyen dönemde  birer birer hisselerini satıp çıkmasıyla iki ortaklı bir şirket haline geldi.

Geçtiğimiz hafta önemli bir gelişme oldu:

Eylül 2022’den bu yana Kalyon ve Cengiz ortaklığındaki İGA A.Ş.’nin yönettiği İstanbul Havalimanı’na yeni bir ortak katıldı. “Yeni bir ortak”  ifadesi yanıltıcı olmasın. Dışarıdan ve bilinmeyen bir ortağı kastetmiyorum. Bilakis İGA Havalimanı A.Ş., kendi bünyesinden bir holding doğurdu.

O holdingin ve yeni ortağın adı İGA Holding A.Ş

İGA Havalimanı A.Ş.’nin mevcut 2 ortağı; Kalyon Havacılık ile Cengiz İnşaat, geçen ay İGA Holding A.Ş adlı yeni bir şirket kurdu. Paylarının bir kısmını, yeni kurdukları holdinge devredip bu holdingi, İGA Havalimanı A.Ş şirketine 3. ortak olarak aldılar.

İlgi çekici bir operasyon olduğu kesin. Biraz da karışık görünüyor.

Vatandaş için karışık olan bu tabloda asıl önemli olan, bu yeni ortaklık yapısındaki perde arkası amaçların ne olduğu.

Adım adım gidelim:

- 15 Mart 2024: Cengiz İnşaat ile Kalyon Havacılık şirketleri 10 milyon TL sermaye ile İGA holding A.Ş. adlı bir şirket kurdu. İGA Holding’in kuruluşu hemen Ticaret Sicil Gazetesi'nde yayımlandı.

-10 Milyon sermaye: 10 milyon TL sermayenin 5.5 milyon TL’lik kısmı Kalyon Havacılık, 4,5 milyon TL’lik kısmı da Cengiz İnşaat tarafından karşılandı.

-Holding’in büyük ortağı Kalyon: Büyük ortağın Kalyon Havacılık olduğu İGA Holding’de yönetim kurulu, şu 4 isimden oluştu: Cemal Kalyoncu, Mehmet Cengiz, Uğur Cengiz, Mehmet Kalyoncu.

-16 Nisan 2024: İGA Havalimanı A.Ş.’nin Ticaret Sicil Gazetesi'nde yayımlanan kararı ile şirketin ortaklık yapısının değiştiği duyuruldu. Buna göre kısa süre öncesine kadar iki ortaklı olan İGA Havalimanı A.Ş.’nin yeni ortaklık yapısı, şöyle oldu:

Yeni ortak yeni sahip

-Cengiz İnşaat’ın yüzde 45 olan payı, yüzde 25,65’e düştü.

-Kalyon Havacılık’ın yüzde 55 olan payı, yüzde 31,55’e düştü.

-İGA Holding’in yüzde 0 olan payı yüzde 43’e yükseldi.

Amaç İGA'yı ekonomik krizden korumak

Son ortaklık yapısına bakıldığında, İGA Havalimanı A.Ş. adlı şirketin büyük hissedarının artık Kalyon değil, Kalyon ile Cengiz’in birlikte kurduğu İGA Holding A.Ş. olduğu anlaşılıyor.

Peki İGA Havalimanı A.Ş. neden böyle bir operasyona gerek duydu?

Bu sorunun bilmediğimiz daha farklı yanıtları kuşkusuz olabilir. Ama Ticaret Sicil kayıtlarına ve holding kurulurken kamuoyuna ilan edilen amaç ve konulara bakılırsa, ilk amaç İGA Havalimanı A.Ş.’yi  ekonomik krizden korumak.

Yeni holdingin 15 Mart’ta yayımlanan ana sözleşmesi ve amaçlarına bakalım:

Cengiz ile Kalyon’un yeni kurduğu holdingin  amaç ve konusu şöyle aktarılıyor:

"Milli ekonomi" vurgusu

“Esas amacı, kurulmuş ve kurulacak şirketlerin sermaye ve yönetimine katılarak, bunların yatırım, finansman, organizasyon ve yönetim meselelerini toplu bir bünye içinde ve ekonomik dalgalanmalara karşı yatırımların güvenilirliğini arttırmak ve böylece şirketlerin sağlıklı şekilde ve milli ekonominin gereklerine uygun olarak gelişmelerini ve devamlılığını teminat altına almak ve bu amaca uygun ticari, sınai ve mali girişimlerde bulunmak.”

Yukarıda detayları aktardım. Büyük bir ticaret ve sermaye operasyonu kapsamında holding kurulur kurulmaz, aynı şirket ortakları tarafından İGA Havalimanı’nın büyük ortağı haline getirildi. Dolayısıyla, yeni holdingin İstanbul Havalimanı’nı işleten şirketin finansman meselesine el attığı söylenebilir. Tabii bu holding, İGA Havalimanı A.Ş.’nin bugüne kadar yapamadığı neyi yapacak, onu bilmiyoruz ya da ileride göreceğiz.

Ama bu noktada, İstanbul İGA Havalimanı’nın 2018, 2019, 2020 yıllarına ilişkin 1 milyar 195 milyon euro tutarındaki kira borcunun 2042 ve 2043 yıllarına ertelendiğini hatırlamakta yarar var.

"Ölme eşeğim ölme" ertelemesi

İki yıl önce CHP İzmir Milletvekili Atila, KİT Komisyonu’nda İstanbul Havalimanı’nın kira borçlarının ertelenip ertelenmediğine ilişkin sorusu, dönemin DHMİ Genel Müdürü Hüseyin Keskin tarafından şöyle yanıtlanmıştı:

 “Görevli şirket tarafından 2018, 2019 ve 2020 yıllarına ait kira ödemelerinden 1 milyar 195 milyon avro tutarındaki kısmının ötelenmesine, ötelenen kira bedellerine Hazine Müsteşarlığınca belirlenen uzun vadeli Eurobond üzerinden hesaplanacak faizin yansıtılarak KDV’si ile birlikte işletme süresinin 24’üncü ve 25’inci yılları olan 2042 ve 2043 yılı kira ödemeleri ile birlikte ödemesine karar verilmiştir.”

Eğitim ve sağlık vakıflarına ortak olabilecek

Bir ay önce kurulan İGA Holding’in ana sözleşmesinde şirketler hukuku, yatırım ve finansman ile ilgili kapsamlı yetkiler yer alıyor. Ama bütün bunların arasında çok dikkat çekici bir madde daha göze çarpıyor.

“Sosyal Faaliyetler” başlıklı H maddesine göre, İGA Holding, genel kurul kararı alarak kendi asıl amaç konusunu aksatmayacak şekilde eğitim ve sağlık amaçlı vakıflar kurabilecek. Daha çarpıcı olanı şu: Bu amaçla kurulmuş olan vakıflara katılabilecek.

Yani İstanbul Havalimanı’nın finansman problemleri için, şirketin ekonomik güvenliği için kurulmuş görünen bir holding olan İGA Holding, örneğin eğitim amacıyla kurulmuş bir vakıf olan  TÜRGEV’e ya da sağlığı gözeten örneğin LÖSEV’e değil elbette ama yönetimini iktidarın atadığı  YEŞİLAY’a katılabilecek. Listeyi uzatmak mümkün. Bu böyledir demiyorum ama hazırlanıp yayımlanmış olan ana sözleşme bu imkanı tanıyor. Dolayısıyla bu holdingin kuruluşunda kamuoyuna açıklanmayan bir çok gölgeli unsur mevcut.

Bu kadar detayı neden yazdım. Çünkü bu havalimanı yapılırken milyonlarca ağaç kesildi. İnşaatında onlarca işçi öldü. Şirketin devlete olan milyarlarca liralık borcu onlarca yıl ötelendi. Sahibi özel şirketler olsa da başından sonuna kamu yararı ve kamu kaynaklarını ilgilendiren bir projedir İstanbul Havalimanı. Dolayısıyla bu projenin finansmanı için kurgulanan şirket operasyonlarını bilmek de vatandaşların hakkı.