Çin’de genç işsizliği temmuz ayında rekor kırarak yüzde 19.9’e ulaştı.[1]  Bir başka ifadeyle 16-24 yaş kategorisindeki her beş Çinli gençten biri işsiz!

Bu oran gelişmiş ülke ortalamalarının çok üstünde. Örneğin ABD’de genç işsizliği yüzde 8.1. Avrupa Topluluğu ortalaması ise yüzde 13.3.

Gençlik Zamanları (小时代) adlı popüler TV dizisindeki karakterleri taklit ederek afilli mezuniyet fotoğrafı çektiren gençler

Çünkü bu yıl 10.76 milyon yeni üniversite mezunu iş piyasasına adımını attı. 1998’de sadece 1 milyon genç üniversiteye girebiliyorken şimdi yıllık mezun sayısının 11 milyona yaklaşmış olması üniversite mezunu iş gücü arzında önemli bir artışın göstergesi. Ancak bu yeni mezunların hoş bir başlangıç yaptıkları söylenemez. Onlara açık olan işlerde üç çeyrektir süren azalma trendi. Ocak-Mart döneminde yeni bir düşüşle 0.71’e geriledi. Yani her yeni mezuna sadece 0.71 iş imkanı açık.

Bu durumun en önemli sebebi sıkı karantina tedbirleri nedeniyle ekonomideki yavaşlama kuşkusuz. Bunun yanı sıra yeni mezunlara en fazla istihdam olanağı yaratan özel eğitim ve yüksek teknoloji şirketlerinin farklı nedenlerle yönetimin gadrine uğramış olmasının ve bundan dolayı pek çok çalışanı işten çıkarmış olmasının da etkisi var.[2]  

Hal böyle olunca da devlet memurluğuna da talep artmış gözüküyor. Çin’in KPSS’i Guokao (国考) ’ya girmek için geçen yıl 2.1 milyon aday baş vurdu.

Diğer ülkelerde olduğu gibi Çin’de de iyi bir işe girebilmenin ön koşulu iyi bir üniversiteden mezun olmak. Gaokao (高考) [3] diye adlandırılan üniversite giriş sınavına 2022’de yaklaşık 12 milyon öğrenci girdi. Bu bir rekor. Daha anaokulundan itibaren yoğun bir rekabet ortamı başlıyor. İyi bir ilk okula, iyi bir liseye kabul edilmek hep bir önceki eğitim basamağındaki başarıya bağlı. İlkokullardan başlayarak tam gün eğitim söz konusu. Her gün yapılması gereken ev ödevleri oluyor. Arta kalan vakitlerde ve özellikle hafta sonları özel kurslara devam etmek neredeyse kaçınılmaz.

Bu kadar çaba sonrasında yüksek eğitim de tamamlandığında yine rekabetin yoğun olduğu bir iş ortamı bekliyor gençleri: 996 çalışma kültürü (996工作制). Sabah 9’dan akşam 9’a ve haftada 6 gün!

Genelde iş tatmini az. Yükselme imkanları sınırlı. Başlangıç maaşları ülke genelinde bakıldığında 2020 sonu verilerine göre 5500 RMB civarında (yaklaşık 850 dolar).

Bu gelir düzeyi büyük şehirlerde bir gelecek kurmak için umut verici değil.  Apartmanların metre kare fiyatı küçük şehirlerde bile 20-25 bin metropollerde ise 50 bin RMB’den başlıyor.

Kısacası ana babalarından daha iyi hatta onlarınki düzeyinde bir hayat kalitesine ulaşabileceklerinden kuşku duyuyorlar.

Oysa ebeveynlerinin kuşağı için durum daha farklı olmuştu: Hızla büyüyen bir ekonomi içinde çok çalışarak daha iyi bir hayat kurabileceklerini görmüş, bunu gerçekleştirmişlerdi.

"Yapacak çok iş var, en iyisi hiç başlamamak"

Parlak bir gelecek ideali vadetmeyen bu tablo gençler arasında belki de son yıllardaki en güçlü hareketin doğmasına yol açtı.

Her şey Luo Huazhong’un 2021 Nisan’ında bloğunda paylaştığı resim ve yorumlarla başladı.  Luo 2016’da 26 yaşındayken çalıştığı fabrikadaki işinden ayrılıp bisikletle ülkeyi gezmeye başlamış, 2000 km’den fazla yol yapmıştı. Uğradığı yerlerde bulduğu işlerden ve gerektiğinde tasarruflarından kullandığı parayla, ayda yaklaşık 30 dolar (200 RMB) ile idare ediyordu.

Odasında yatarken ki pozunu "biraz kendime geliyorum" notuyla "Sırt üstü yatmak adildir" adlı blogunda paylaşır paylaşmaz sosyal medyada gündem oldu, sırt üstü yatma (躺平 - tǎng píng) akımının doğmasına yol açtı.

"Sırtüstü yatma"yı, toplumun tırnak içinde üretken bir üyesi olmanın reddiyesi olarak tanımlamak mümkün. Çok çalışmak, bir ev satın almak, hatta bir aile kurmak için çabalamak yerine minimalist bir yaşam zihniyetini temsil ediyor. Bir anlamda stotükoya karşı pasif bir direniş.

Luo Huazhong bunu şöyle tanımlıyor: "Sırt üstü yatmak bir ruh halidir, yani pek çok şeyi yapmanın dikkatimi ve enerjimi vermeme değmediğini hissediyorum."

Keyfe keder yaşama akımının öncüsü Lu Huazhong bir "mola" sırasında…

Sosyal medyada hızla yaygınlaşan ve Z Kuşağınca hemen benimsenen bu baş kaldırı hareketi tahmin edileceği üzere yönetimce hiç hoş karşılanmadı. Sosyal medyada sırtüstü yatma başlıklı bazı forumlar kaldırıldı. Bunu çağrıştıran söz ya da görseller taşıyan, tişört, telefon kılıfı ve aksesuarların satışı yasaklandı. Hem geleneksel hem de sosyal medyada sırtüstü yatmayı eleştiren bunu utanç verici diye nitelendiren eleştiriler boy göstermeye başladı.

Sırt üstü yatmak gençler arasında o kadar konuşulur ve benimsenir oldu ki sonunda Xi Jinping bile bu topa girdi. Hem de ÇKP’nin siyasi teori dergisi Gerçeği Arayış (求是 - Qiúshì)’ta yayınlanan ve favori konusu ortak refahı ele aldığı yazısında doğrudan muhatap alarak…

"Ortak refah yolunda ilerlerken uymamız gereken dört ilke vardır.

İlk olarak, insanları yenilik ve sıkı çalışma yoluyla refah peşinde koşmaya teşvik etmek.

Nasıl mutlu bir hayat çok çalışarak elde edilirse, ortak refah da ancak marifet ve çaba ile yaratılabilir. Kalkınma yoluyla insanların refahını sağlamaya ve iyileştirmeye bağlı kalmalıyız. Yüksek kaliteli gelişimi birinci öncelik haline getirerek, insanların eğitimlerini ilerletmeleri ve kendilerini geliştirme kapasitelerini zenginleştirmeleri için daha kapsayıcı ve adil koşullar yaratacağız. Bu, insan sermayesini artıracak ve toplum genelinde uzmanlaşmış becerileri geliştirecek, insanların iş bulma ve iş kurma kapasitelerini artıracak ve insanların refaha daha iyi ulaşmasını sağlayacaktır. Yukarı doğru hareketlilik için açık kanallar sağlayarak ve daha fazla insanın daha iyi durumda olması için fırsatlar yaratarak katılaşmış sosyal tabakaları önlemeliyiz. Bunu yaparak, herkesi katılmaya teşvik eden ve onları "sırtüstü yatma" ve "kabuğuna çekilme" fikirleri arasında kaybolmaktan caydıran bir geliştirme ortamını teşvik edeceğiz."  [4]

* * *

1978’te Almanya’da Maocu gruplara karşı çıkanların başını çektiği, Almanca, emir kipinde "bir sey yapma!" anlamındaki "tue nichts!"den mülhem Tunix hareketini hatırlamadan edemiyor insan. Mottoları farklı bir bağlamda da olsa "en iyisi bir şey yapmamak"tı.

70’lerin Maocu gençlerinden bugünün Çin gençliğine...

Tarihin garip tecellisi…

[1]  https://data.stats.gov.cn/easyquery.htm?cn=A01, China to promote fiscal, monetary policies to support job stabilization, Reuters, 25 Ağustos 2022

[2] İlk ve ortaokul öğrencilerine yönelik özel dersaneler büyük ölçüde yasaklandı. Bunun yanı sıra pek çok teknoloji şirketi soruşturmaya tabii tutulup ağır para cezaları aldı.

[3] Daha ayrıntılı bilgi için: https://t24.com.tr/k24/yazi/bilimle-batil-in-kose-kapmacasi-cin-deki-universiteye-giris-sinavindan-manzaralar,3764

[4]  习近平, 扎实推动共同富裕, 求是 (Qiúshì), sayı 20/2021, 16 Ekim 2021