Covid-19'a karşı nerdeyse bütün kontrollerin aniden kaldırılması sonucu Çin'de salgın tsunami gibi ilerliyor.

Herhangi bir yere girerken, toplu taşıma kullanırken ya da başka bir şehre giderken sağlık kodu gösterme zorunluğu kalktığından ve test yaptırmak isteğe bağlı olduğundan tam olarak kaç kişinin hastalığa yakalandığı bilinmiyor.

Her gün ortalama 37 milyon kişinin ve Aralık ayının ilk 20 günü içinde 248 milyon kişinin Covid-19'a yakalandığı yolunda çılgın görünen tahminler de var.[1] Resmi rakamlara göre ise örneğin 24 Aralık'ta hastalanan sayısı sadece 4028 ölü sayısı ise sıfır.

Herhangi bir şehirde bir alışveriş merkezinde bir dükkana ya da ofise girdiğinizde ilk rakamın çok daha mantıklı durduğuna tanık oluyorsunuz. Çalışanların en az üçte biri iş yerine gelmemiş oluyor. Sosyal medyadaki paylaşımlardan, iş ve arkadaş çevrenizden de çok kişinin hasta olduğunu görmek de fikir veriyor.

Öte yandan Pekin'de krematoryumlardaki bekleme sürelerinin iki günü aştığı, Guangzhou'daki mezarlık hizmetlerinin 8 Ocak ve sonrasına gün verdiği konuşuluyor.

Zaten şu anda Çin'de yaygın olarak görülen BF.7 (tam adı BA.5.2.1.7) Omicron alt varyantı bulaşma hızı açık ara en yüksek olanı. Bilim insanlarına göre bulaştırma katsayısı 10 ila 18.6 arasında. Bu, her hastanın en az 10 kişiye bulaştırabileceği anlamına geliyor. Geçen yıl baskın olan Delta varyantında bu değer sadece 5-6 idi. 

Çin Ulusal Tıbbi Ürünler İdaresi Başkan Yardımcısı Huang Guo'ya göre Çin'in ateş düşürücü ve ağrı kesici ilaç üretme kapasitesi ihtiyacın çok üzerinde. Sadece iki büyük ulusal ilaç üreticisinin yıllık Ibuprofen üretim kapasitesi 11.500 ton. 2021'de tüm Çin'de tüketilen Ibuprofen miktarı ise 1724 ton. Ancak ilaç yokluğu ülke çapında devam ediyor.

Sürü bağışıklığı mı hedefleniyor?

Hâlihazırda hastalık kalabalık şehirlerde düşük yoğunluklu yerleşim birimlerine göre daha hızlı yayılıyor. Ancak 22 Ocak'ta kutlanacak Çin Yılbaşısı nedeniyle 3 hafta boyunca çok sayıda insanın yer değiştirmesi bu durumu da eşitleyecek gibi görünüyor. 

Dolayısıyla Mart ayı gibi nüfusun önemli bir bölümü hastalığı "tecrübe etmiş" olacak.

Yönetimin beklentisi de muhtemel bu yönde. Kısa zamanda sürü bağışıklığının sağlanması, Covid-19'un büyük ölçüde gündemde düşmesi.

Ekonominin selameti için Covid-19 gölgesinin bir an evvel kalkması şart görünüyor.

Üç yıldır süren sıfır vaka uygulamalarının ekonomiyi nasıl zora soktuğunu Renmin Üniversitesi (中国人民大学) Ekonomi Fakültesi Dekanı Liu Shouying'un sözleri ortaya koyuyor: "Ülke piyasaların ayakta kalabilmesinin imkansızlaştığı geri dönüşü olmayan bir noktaya geldi. Çin, salgınla mücadele etmek için kullandığı 'savaş zamanı sisteminden' acilen uzaklaşmalı ve normale dönmeli. Aksi takdirde ekonominin eskisi gibi olağan işleyişine geri dönmesi zor olur." [2]

Nitekim geçenlerde yapılan Merkezi Ekonomik Çalışma Konferansı'nda (中央经济工作会议) [3] en fazla önem atfedilen konu iç talebin canlandırılması oldu. Gelecek yılki ekonomik durumun karmaşık olacağı tespitinin yapıldığı sonuç bildirgesinde "toplumsal psikolojik beklentileri iyileştirmenin ve kalkınma güvenini artırmanın stratejik açıdan gerekliliğine" işaret edildi:

Birincisi, iç talebi genişletmeye odaklanmak. Tüketimin toparlanmasına ve genişletilmesine öncelik verilmeli. Tüketim kapasitesi artırılmalı, tüketim koşulları iyileştirilmeli ve tüketim senaryolarında yenilikler yapılmalı. Kentsel ve kırsal kesimde yaşayanların gelirleri birden fazla kanaldan artırılmalı ve tüketim desteklenmeli. [4]

Bu yıl büyüme hızının yönetimin hedeflediği yüzde 5.5'in yanına bile yaklaşamayacağı kesin. Gelecek yıl bu rakama ulaşabilmesi için de işlerin en kısa zamanda salgın öncesi duruma dönmesi gerekiyor.

Faturayı ağırlaştıran milliyetçilik

Hatırlanacağı üzere Çin'deki yerli ilaç üreticileri 7 farklı Covid-19 aşısı geliştirmiş, ülkede hızlı bir aşılama kampanyasına girişilmiş ve ürettikleri aşıları pek çok ülkeye ihraç etmişti. Hem yönetimin hem de Çin teknolojisinin başarısını ortaya koyan bir nevi gurur abidesiydi bu durum

Lakin Delta ve Omicron varyantları bu parlak başarıya gölge düşürdü. Konvansiyonel teknolojilerle üretilen Çin aşılarının bu varyantlara karşı koruma oranı mRNA aşılarına göre çok daha azdı.

Bunun sonucu olarak Çin aşı üreticileri Sinopharm, Sinovac, Biotech ve Cansino Biologies'in yaptığı aşı ihracatı 2021 sonundan itibaren hızla düştü. Örneğin geçen nisan ayında en yüksek düzeyine ulaştığı Eylül 2021'e göre yüzde 97 oranında azaldı.

Çin aşıları ihracı (Aralık 2020-Ağustos 2022, milyon doz)

Varyantlara karşı etki konusunda bilimsel gerçekler ortada olmasına rağmen Çin Biontech ve Moderna aşılarını hâlâ onaylamış değil. Bu aşılar Çin'de uygulanmıyor. Yönetim muhtemelen bu aşıları kullanmanın Çin'in teknolojik gelişmişlik seviyesinin henüz Batı ile aynı düzeyde olmadığının kabulü anlamına geleceğini düşünüyor. Çin şirketlerinin geliştirdikleri yerli mRNA aşılarında ise hâlâ istenilen sonuçlara ulaşılmış değil.

Alman Başbakanı Olaf Scholz'un geçen ay Çin'i ziyaret ederken Biontech CEO'su Uğur Şahin de bu geziye katılmıştı. Ancak Biontech'in Çin'de onaylanmasına yönelik yapılan görüşmeler olumlu sonuçlanmadı. Çinli yetkililer sadece ülkede yaşayan Alman vatandaşlarının Biontech aşısı olmasına izin verdiler.

Salgının Çin'de hızla yayılması sonucu önümüzdeki birkaç ayda 1.3 ila 2.1 milyon kişinin ölebileceği tahminleri yapılıyor.[5] Kontroller birden kaldırılmadan önce özellikle yaşlılar ve risk grubundakilere yönelik mRNA aşılarıyla yeni bir aşılama gerçekleştirilmiş olsaydı muhtemelen ölüm rakamları çok daha düşük olacaktı.

Çin aşılarının ihraç edildiği ülkeler (milyon doz)

Bu farkın ne kadar dramatik olabileceğini anlamak için Hong Kong'daki duruma bakmak fikir verebilir: Hong Kong'da geçen Ocak-Ağustos ayları arasında Covid-19'dan ölen 60 yaş ve üzerindekiler arasında 3 doz Sinovac aşılı olanların oranı binde 21 iken 3 kez Biontech aşılı olanlardaki ölüm oranı sadece binde bir olarak gerçekleşmişti.

Oysa Çin tercihini aşılamadan değil yoğun uygulanan testlerden yana kullandı. 

Soochow Securities (东吴证券)'in hazırladığı bir rapora göre 2021'de sadece ülke nüfusunun 550 milyonunu barındırıan birinci ve ikinci kademe şehirlerde yapılan testlerin yıllık maliyeti GSYİH'nın yüzde 1.3'üne ulaştı.

Yine aynı rapora göre ülke genelinde uygulanan tecrit ve kısıtlamaların yıllık maliyeti yaklaşık 1,88 trilyon RMB (270 milyar dolar) oldu. Bu rakam bütçe gelirlerinin yüzde 9'una tekabül ediyor.

* * *

Öyle görünüyor ki Covid-19'un Çin'e ekonomik anlamda çok ağır bir faturası oldu. Olmaya da devam edecek. İnsan hayatı açısından da ciddi bedeller ödenecekmiş gibi görünüyor.

Yönetimin aşı konusundaki inadı olmasa bu kabarık fatura muhtemelen daha hafifleyecekti.

Ama resmi söyleme bakılırsa her şey en doğru şekilde yapıldı:

"Geride bıraktığımız üç yıla baktığımızda, salgınla heyecan verici bir mücadele yürüttük ve çetin bir tarihi sınavdan geçtik. 100'den fazla salgın hastalık kümesiyle etkili bir şekilde mücadele ettik, beş küresel salgın dalgasına cevap verdik ve virüsün en şiddetli aşamasında 1,4 milyardan fazla insanın yaşamını ve sağlığını etkin bir şekilde koruduk. Özünde Yoldaş Xi Jinping olan Parti Merkez Komitesi her zaman halkın üstünlüğünde ısrar etti, insan hayatına öncelik verdi. Salgın önleme ve kontrol tedbirlerini zamana ve duruma göre sürekli olarak optimize etti ve ayarladı. Tüm partiye ve tüm etnik gruplardan halklara bir arada önderlik edip ülkenin salgına karşı sarsılmaz bir şekilde mücadele etmesini, salgının önlenmesi ve kontrolünün ekonomik ve sosyal kalkınma ile koordine edilmesini başarı ile gerçekleştirdi." [6]

[1] China Estimates Covid Surge Is Infecting 37 Million People a Day, Bloomberg, 23 Aralık 2022

[2] China's Economy Won't Get Back to Normal Until 'Wartime' Covid Controls End, Expert Says, Caixin Global, 26 Aralık 2022

[3] Çin Komünist Partisi (ÇKP) Merkez Komitesi ile Devlet Konseyi'nin (bakanlar kurulu) her yıl birlikte gerçekleştirdikleri, ülkenin özellikle finans ve bankacılık sektörünün hedef ve uygulamalarını belirlendiği önemli bir toplantıdır.

[4] 中央经济工作会议在北京举行 习近平李克强李强作重要讲话 赵乐际王沪宁韩正蔡奇丁薛祥李希出席会议, 新华, (Pekin'de düzenlenen Merkezi Ekonomik Çalışma Konferansı'nda Xi Jinping, Li Keqiang ve Li Qiang önemli konuşmalar yaptı. Toplantıya Zhao Leji, Wang Huning, Han Zheng, Cai Qiding, Xue Xiang ve Li Xi katıldı), Xinhua, 16 Aralık 2022, http://www.news.cn/politics/leaders/2022-12/16/c_1129214446.htm

[5] Çin ve Amerikalı bilim insanları tarafından ortaklaşa yapılan ve Nature Medicine dergisinde geçen mayıs ayında yayınlanan bir çalışmada toplam ölümlerin 1 milyon 550bini bulabileceği öngörülmüştü. Sağlık alanında faaliyet gösteren İngiliz Airfinity, şirketinin yaptığı yeni çalışmaya göre de Hong Kong'ta geçen Mart-Nisan aylarında yaşanan salgının bir benzerinin Çin'de baş göstermesi durumunda 1.3 ila 2.1 milyon kişinin de öleceği tahmin ediliyor.

[6] 三年抗疫，我们这样同心走过, 人民日报, (Salgına karşı 3 yıllık mücadele: Bu şekilde başa çıktık), Halkın Günlüğü, 15 Aralık 2022, http://paper.people.com.cn/rmrb/html/2022-12/15/nw.D110000renmrb_20221215_7-01.htm