Yurtdışında çalışan/yaşayan Türk vatandaşı sayısının büyüklüğü dikkate alındığında, sosyal güvenlik yönünden yurt dışı hizmet borçlanması en çok merak edilen konular arasında yer almaktadır.

Bu çerçevede, bugünkü yazımızda yurtdışı borçlanmasının şartları ele alınacaktır.

Yurt dışı hizmet borçlanması ile ilgili düzenlemeler 3201 sayılı Kanunla düzenlenmiştir. Bu Kanuna göre yurt dışında geçen çalışmalar için çalışılan ülkenin Türkiye ile sözleşmeli olup olmaması önem arz etmektedir.

Eğer çalışılan ülke ile sosyal güvenlik sözleşmesi varsa, yurt dışında geçen süreler sigortalılık süresi açısından Türkiye’de geçmiş gibi sayılmaktadır. Hatta, yurt dışı çalışmasının başlangıcı Türkiye’deki çalışmadan önce ise yurt dışındaki çalışma başlangıç tarihi, Türkiye’de ilk sigortalılık başlangıcı olarak değerlendirilmektedir.

Buradaki önemli nokta ve incelik, ayrıca borçlanma yapılmazsa bu sürelerin (yani yurt dışında geçen süreler) prim ödeme gün sayısından sayılmayacak, aylık bağlanırken sadece Türkiye geçen süreler dikkate alınarak aylık bağlanacaktır ki, buna kısmi aylık denilmektedir. Bu kısmi aylık tam aylığa çıkarılmak istenirse o zaman borçlanma yapılması gerekecektir.

Eğer çalışılan ülke ile sosyal güvenlik sözleşmesi yoksa o zaman yurt dışındaki sürelerin değerlendirilmesi için mutlaka borçlanma yapılması gerekmektedir.

Burada da iki durum söz konusu olacaktır. Yurt dışındaki çalışma Türkiye’deki çalışamadan önce ise Türkiye’deki çalışma tarihi borçlanılan süre kadar geriye çekilecektir. Ancak Türkiye’de hiç çalışma yoksa bu defa sigortalılık başlangıç tarihi, borçlanma tarihinden borçlanılan sürenin geriye götürülmesiyle bulunacaktır.

Her iki durumda da bulunan yeni tarihlere göre kişinin emeklilik şartları belirlenecektir.

Yurtdışı hizmet borçlanması için aşağıda belirtilen şartlar aranmaktadır.

1) Türk vatandaşı olmak: Bu şart iki şekilde olabilmektedir. İlki, borçlanılması istenilen sürelerde ilgilinin Türk vatandaşı olması, diğeri ise Türk vatandaşlığında geçen süreleri borçlanma talebinde bulunanların başvuru tarihinde Türk vatandaşı olmasıdır.

2) Yurtdışında bulunmak: Bu durum yurt dışında çalışmak (sigortalı olmak), çalışma süreleri arasında her birinde bir yıldan fazla olmamak kaydıyla işsiz olmak veya ev kadını olmak şeklinde söz konusu olabilir.

Ancak,

-18 yaşın altında yurt dışında bulunulan süreler,

-Türk vatandaşı olunmadığı veya kaybedilmesinden sonra geçen süreler, -Türk vatandaşlığının kazanılmasından önce veya Türk vatandaşlığının kaybedilmesinden sonra yurtdışında sigortalı, işsiz ve ev kadını olarak geçen süreler,

-Kısmi aylık bağlanmış olanların yurtdışında geçen sigortalılık süreleri arasında ve bu sürelerin bitim tarihinden sonraki işsizlik süreleri ve ev kadını olarak geçen süreler,

-Sosyal güvenlik kanunlarına göre malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları kapsamında  geçen sürelerle çakışan yurtdışı süreler,

borçlandırılmamaktadır.

3)Hizmetlerin Belgelendirilmesi: Yurtdışında geçen sürelerin borçlandırılması için bunların borçlanma başvurusu sırasında belgelendirilmesi zorunludur.

Bu bağlamda,

a)Sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmiş ülkeler için  “çalışılan ülkede bağlı bulunulan sigorta merciinden alınacak hizmet cetveli veya sigorta kartları”, “sigortalıların çalıştıkları işyerlerinin resmi kuruluşlara ait olması veya resmi kuruluşlarca yada kamu kurumu olarak kabul edilen kuruluşlarca düzenlenmesi halinde, belgelerin ayrıca tasdikine gerek kalmaksızın; çalışılan ülkede işyerinin ait olduğu belediyelerce düzenlenmiş hizmet belgeleri, vergi dairelerince çalışılan sürelere ilişkin düzenlenmiş belgeler, iş bulma kurumlarınca işsizlikte geçen sürelere ilişkin verilen belgeler, ilgili meslek kuruluşları veya birliklerince veya diğer resmi kuruluşlarca verilen hizmet belgesi”, “yurtdışında kendi nam ve hesabına çalışanların bağlı oldukları vergi dairesi, ilgili meslek kuruluşu veya birliklerince verilen hizmet belgesi” ve “bulunulan ülkelerdeki Türk temsilciliklerinden (konsolosluk, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikler v.b.) alınacak ve yurtdışı borçlanma için kullanılacağı belirtilen  hizmet belgeleri”,

b) Sosyal güvenlik sözleşmesi akdedilmemiş ülkeler için ise; “bulunulan ülkelerdeki Türk konsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikler gibi temsilciliklerden alınacak ve yurtdışı borçlanma için kullanılacağı belirtilen hizmet belgeleri”, “yurtdışında çalışılan işyerlerinden alacakları hizmet sürelerini gösterir bonservisleri ile birlikte pasaportlarında bulunan çalışma izinlerinin tercümeleri”, “gemi adamlarının, çalıştıkları geminin bayrağını taşıdıkları ülkelerde bulunan Türk konsoloslukları, çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlikleri veya ataşelikler gibi temsilciliklerinden alacakları ve yurtdışı borçlanma için kullanılacağı belirtilen hizmet belgelerini veya işyerlerinden alacakları sigortalılık sürelerini gösterir bonservisleri ile gemilerde çalıştıklarını gösterir belgelerde kayıtlı bulunan çalışma izinlerinin tercümeleri yada pasaportlarında çalışma süreleri ile örtüşen giriş-çıkış tarihlerini gösterir sayfaların örnekleri”,

hizmetlerin belgelendirilmesinde istenmektedir.

c) Ev kadını olarak geçen süreler için de, ev  kadınlarının yurtdışında oturduklarına dair alacakları ikamet belgesinin; “Türkiye’de yeminli tercüme bürolarınca veya yurtdışında bulunan Türk temsilciliklerince akredite edilmiş tercümanlarca yapılmış ve ilgili temsilcilikçe onaylanmış tercümesinden”, “Çalışma ve sosyal güvenlik müşavirlik veya ataşeliğinin bulunduğu Türk temsilciliklerince ikamet belgesine istinaden düzenlenecek belgeden”, “yukarıdaki belirtilen şekillerde ikamet belgesi temin edilemiyorsa yurtdışına çıkış ve yurda giriş tarihlerinin, fotoğraf ve künye bilgilerinin bulunduğu pasaport sayfalarının fotokopisi yada emniyet müdürlüklerinden alacakları yurda giriş-çıkış çizelgesinden” biri ile belgelendirilmelidir.

4) Yazılı talepte bulunulması: Yurtdışında geçen çalışma veya ev kadınlığı sürelerinin borçlandırılmasına ilişkin yazılı talep, “Yurtdışı Hizmet Borçlanma Talep Dilekçesi”nin usulüne göre doldurulup imzalandıktan sonra doğrudan yada posta yoluyla SGK’nın ilgili  ünitesine verilmesi ile gerçekleşmektedir. Bu belge dışında yurtdışı hizmet borçlanması isteğine dair yazılı dilekçe ile yapılan başvurular da kabul edilmekle birlikte, bu dilekçede yer alan bilgilerin, borçlanma işlemini sonuçlandırılmasına yetecek düzeyde olması gerekmektedir.

Yarın: Yurtdışı borçlanma miktarı ve ödenmesi