Ülkemizde de durum farklı değildir. Nitekim Anayasamızda da bizzat özürlülerle ilgili özel hükümler yer almıştır.

Anayasamızın; “Çalışma hakkı ve ödevi” başlıklı 50 nci maddesinde “bedeni ve ruhi yetersizliği olanların çalışma şartları açısından özel olarak korunacağı”, “Sosyal güvenlik bakımından özel olarak korunması gerekenler” başlıklı 61 inci maddesinde “Devletin, sakatların korunmalarını ve toplum hayatına intibaklarını sağlayıcı tedbirleri alacağı” hükümlerine yer verilmiştir.

Anayasa hükümlerinden de anlaşılacağı üzere, özürlülerin özellikle çalışma ve sosyal güvenlik açısından korunmasını bizzat Devlet üstlenmiştir.

Türkiye’deki özürlü sayısına bakıldığında, 4 milyonu erkek, 5 milyonu da kadın olmak üzere yaklaşık 9 milyon civarında, bir başka ifadeyle toplam nüfusumuzun yaklaşık % 12’sinin özürlü olduğu görülmektedir.  

Özürlü nüfusun bölgelere göre dağılımında da farklılık bulunmaktadır.  Buna göre, en çok özürlü Marmara Bölgesi'nde (toplam nüfusun %13,1’i) bulunurken, en az özürlü Güneydoğu Anadolu Bölgesinde (toplam nüfusun %9,9’u) yaşamaktadır.

Diğer ülkelere baktığımızda da, örneğin; İngiltere'de özürlü oranı % 13, Avusturya'da % 20.9, Yeni Zelanda'da % 20, İsveç'te % 12.1, Norveç'te ise % 18 civarındadır. Özellikle gelişmiş ülkelerle de kıyaslandığında Türkiye’deki özürlü sayısının aslında fazla olmadığı anlaşılmaktadır.

Toplumda her insan gibi özürlülerin de en başta gelen öncelikleri çalışma hayatı ve sosyal güvenlikleridir. Anayasamız dışında, daha doğrusu Anayasa hükümlerine paralel olarak özürlülerin çalışma hayatı ve sosyal güvenlikleri ile ilgili kanun ve diğer düzenlemelerde, özürlülere kolaylık sağlayıcı ve bunların çalışma hayatına katılımlarının ve sosyal güvenliklerinin sağlaması konusunda hem kendilerine hem de bunları istihdam eden işverenlere zorunluluklar ve bu zorunlulukların yanı sıra da bazı kolaylık ve teşvikler getirilmiştir.

Çalışma hayatı açısından 4857 sayılı İş Kanunu’nun 30 uncu maddesiyle 50’den fazla işçi çalıştıran özel işyerlerine toplam işçi sayısının % 3’ü oranında özürlü işçi çalıştırma zorunluluğu getirilmiş, bu zorunluluğun yanı sıra bu şekilde işçi çalıştıran özel işyerlerine çalıştırılan özürlü işçilerin sosyal güvenlik primlerinin (alt sınır üzerinden) işveren hissesinin tamamının Hazine tarafından karşılanması öngörülmüştür. Hatta, 50’den fazla işçi çalıştırıp % 3’den fazla özürlü işçi çalıştıran işyerleri ile 50’den az işçi çalıştırdığı, yani özürlü çalıştırma yükümlülüğü bulunmadığı halde özürlü işçi çalıştıran işyerlerinde her özürlü için sosyal güvenlik primlerinin (yine alt sınır üzerinden) işveren hissesinin yarısının yine Hazine tarafından karşılanması uygulaması bulunmaktadır.

Bu şekilde özel işyerleri özürlü istihdamını Türkiye İş Kurumu aracılığıyla sağlamaktadır.

Dolayısıyla, İş Kanunuyla bir yandan özürlü çalıştırma zorunluluğu getirilmiş iken, bir yandan da özürlü çalıştırma teşvik edilmiş ve bunların istihdamları konusunda kolaylıklar sağlanmış olduğu dikkate alınarak, işsiz özürlü vatandaşlarımızın mutlaka Türkiye İş Kurumuna kayıtlarını yaptırmaları gerekmektedir.

Diğer yandan, İş Kanununda, özürlülerle ilgili düzenlemeler bunlarla da sınırlı değildir. Örneğin özürlülerin yer altı ve su altı işlerinde çalıştırılma yasağı getirilerek koruma altına alınmışlardır.

Konuya sosyal güvenlik açısından baktığımızda ise, gerek mülga 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu, gerekse 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile, özürlü vatandaşlarımız için yaş şartı aranmadan daha kolay şartlarla emekli olmalarına imkan sağlanmıştır.

Bu çerçevede, 1/10/2008 tarihinden önce vergi indirimden yararlanan ve özür dereceleri en az % 40 olan özürlülere işe giriş tarihlerine göre yaş şartı aranmadan aşağıda tabloda belirtilen özel şartlarla emeklilik hakkı sağlanmıştır.

Yine 1/10/2008 tarihinden önce veya sonra işe girip girmediklerine bakılmaksızın özür durumları % 60 ve üzerinde olanlara yaş şartı aranmadan 10 yıl sigortalılık süresi ve 1800 prim ödeme gün sayısıyla, hatta bunlardan özürlülük durumları itibarıyla başkasının bakımına sürekli muhtaç iseler 10 yıl sigortalılık şartı da aranmadan sadece 1800 gün prim ödeme gün şartıyla malulen emekli olmalarına imkan sağlanmıştır.

1/10/2008 tarihinden sonra ilk defa işe girip özür dereceleri % 40 ila % 60 arasında olanlara da yine yaş şartı aranmadan daha kolay ve aşağıdaki tabloda belirtilen özel şartlarla emekli olmaları yönünde düzenleme yapılmıştır.

Sonuçta, görüleceği üzere, hem çalışma hayatı hem de sosyal güvenlik açısından özürlü vatandaşlarımıza yapılan özel düzenlemelerle hem daha kolay istihdam edilmeleri, hem de yaş şartı aranmaksızın daha uygun şartlarla emekli olmalarına imkan sağlanmıştır.